Bạn đang xem: Một số nét văn hóa tiêu biểu của dân tộc kinh
Bản sắc văn hoá của những dân tộc biểu lộ rất rõ nét trong những hoạt động và sinh hoạt hội đồng và trong những hoạt động giải trí kinh tế tài chính. Từ phục trang, ăn, ở, quan hệ xã hội, những phong tục tập quán trong cưới xin, ma chay, thờ cúng, lễ tết, lịch, văn nghệ, đi dạo của mỗi dân tộc lại mang những nét chung. Đó là đức tính siêng năng chịu khó, mưu trí trong sản xuất ; với vạn vật thiên nhiên – gắn bó hoà đồng ; với quân địch – không khoan nhượng ; với con người – nhân hậu vị tha, khiêm nhường … Tất cả những đặc tính đó là phẩm chất của con người Nước Ta .54 dân tộc sống trên đất Nước Ta hoàn toàn có thể chia thành 8 nhóm theo ngôn từ như sau :Nhóm Việt – Mường có 4 dân tộc là: Kinh (Việt), Chứt, Mường, Thổ.Nhóm Tày – Thái có 8 dân tộc là: Bố Y, Giáy, Lào, Lự, Nùng, Sán Chay, Tày, Thái.Nhóm Môn – Khmer có 21 dân tộc là: Ba Na, Brâu, Bru – Vân Kiều, Chơ Ro, Co, Cơ Ho, Cờ Tu, Giẻ Triêng, Hrê, Kháng, Khmer, Khơ Mú, Mạ, Mảng, M’Nông, Ơ Đu, Rơ Măm, Tà Ôi, Xinh Mun, Xơ Đăng, Xtiêng.Nhóm Mông – Dao có 3 dân tộc là: Dao, Mông, Pà Thẻn.Nhóm Kadai có 4 dân tộc là: Cờ Lao, La Chí, La Ha, Pu Péo.Nhóm Nam Đảo có 5 dân tộc là: Chăm, Chu Ru, Ê Đê, Gia Rai, Ra Glai.Nhóm Hán có 3 dân tộc là: Hoa, Ngái, Sán Dìu.Nhóm Tạng có 6 dân tộc: Cống, Hà Nhì, La Hủ, Lô Lô, Phù Lá, Si La.Nhóm Việt – Mường có 4 dân tộc là : Kinh ( Việt ), Chứt, Mường, Thổ. Nhóm Tày – Thái có 8 dân tộc là : Bố Y, Giáy, Lào, Lự, Nùng, Sán Chay, Tày, Thái. Nhóm Môn – Khmer có 21 dân tộc là : Ba Na, Brâu, Bru – Vân Kiều, Chơ Ro, Co, Cơ Ho, Cờ Tu, Giẻ Triêng, Hrê, Kháng, Khmer, Khơ Mú, Mạ, Mảng, M’Nông, Ơ Đu, Rơ Măm, Tà Ôi, Xinh Mun, Xơ Đăng, Xtiêng. Nhóm Mông – Dao có 3 dân tộc là : Dao, Mông, Pà Thẻn. Nhóm Kadai có 4 dân tộc là : Cờ Lao, La Chí, La Ha, Pu Péo. Nhóm Nam Đảo có 5 dân tộc là : Chăm, Chu Ru, Ê Đê, Gia Rai, Ra Glai. Nhóm Hán có 3 dân tộc là : Hoa, Ngái, Sán Dìu. Nhóm Tạng có 6 dân tộc : Cống, Hà Nhì, La Hủ, Lô Lô, Phù Lá, Si La .Nghiên cứu hội đồng những dân tộc Nước Ta nói chung hay văn hoá những dân tộc nói riêng là những việc làm không có số lượng giới hạn. Càng điều tra và nghiên cứu, tìm hiểu và khám phá ta càng thấy mê hồn, hấp dẫn và ta càng thấy thêm yêu quốc gia Nước Ta hơn .Khai thác những nét rực rỡ của nền văn hoá truyền thống cuội nguồn những dân tộc là một tiềm năng to lớn cho sự tăng trưởng của ngành Du lịch Nước Ta .Tại đây ad sẽ post 1 số ít thông tin về những dân tộc Nước Ta vừa là để mày mò vừa là để mọi người có đi đến những khu vực sinh sống của những dân tộc khác không quá bất ngờ hay vô tình mắc lỗi khiến họ phải phật ý
Dân tộc Kinh
Tên gọi khác: Việt
Nhóm ngôn ngữ: Việt – Mường
Dân số:73.594.427 người.
Cư trú: Người Kinh cư trú khắp tỉnh, nhưng đông nhất là các vùng đồng bằng và thành thị.
Đặc điểm kinh tế: Người Kinh làm ruộng nước. Trong nghề trồng lúa nước, người Kinh có truyền thống đắp đê, đào mương.
Nghề làm vườn, trồng dâu nuôi tằm, nghề nuôi gia súc và gia cầm, đánh cá sông và cá biển đều tăng trưởng. Nghề gốm có từ rất sớm .Người Kinh có tập quán ăn trầu cau, hút thuốc lào, thuốc lá, uống nước chè, nước vối .Ngoài cơm tẻ, cơm nếp, còn có cháo, xôi. Mắm tôm, trứng vịt lộn là món ăn độc lạ của người Kinh .
Tổ chức cộng đồng: Làng người Kinh thường trồng tre bao bọc xung quanh, nhiều nơi có cổng làng chắc chắn. Mỗi làng có đình là nơi hội họp và thờ cúng chung.
Hôn nhân gia đình
Trong mái ấm gia đình người Kinh, người chồng ( người cha ) là chủ. Con cái lấy họ theo cha và họ hàng phía cha là “ họ nội ”, còn đằng mẹ là “ họ ngoại ’. Con trai đầu có nghĩa vụ và trách nhiệm tổ chức triển khai thờ phụng cha mẹ, ông bà đã khuất. Mỗi họ có nhà thời thánh họ, có người trưởng họ quán xuyến việc chung . 
Hôn nhân theo chế độ một vợ một chồng. Việc cưới xin phải trải qua nhiều nghi thức, nhà trai hỏi vợ và cưới vợ cho con. Người Kinh coi trọng sự trinh tiết, đức hạnh của các cô dâu, đồng thời chú ý đến gia thế xuất thân của họ.Hôn nhân theo chính sách một vợ một chồng. Việc cưới xin phải trải qua nhiều nghi thức, nhà trai hỏi vợ và cưới vợ cho con. Người Kinh coi trọng sự trinh tiết, đức hạnh của những cô dâu, đồng thời quan tâm đến thế lực xuất thân của họ .
Văn hóa
Vốn văn học cổ của người Kinh khá lớn : có văn học miệng ( truyện cổ, ca dao, tục ngữ ), có văn học viết bằng chữ ( những áng thơ, văn, bộ sách, bài hịch ). Nghệ thuật tăng trưởng sớm và đạt trình độ cao về nhiều mặt : ca hát, âm nhạc, điêu khắc, hội họa, múa, diễn xướng. Hội làng hàng năm là một dịp hoạt động và sinh hoạt văn nghệ rôm rả, mê hoặc nhất ở nông dân .
Nhà cửa
Nhà người Việt miền BắcNhà người Việt miền BắcNhà người Việt miền Bắc có nhiều kiểu, nhiều dạng khác nhau bộc lộ ở cấu trúc bộ khung nhà, hầu hết là ở những kiểu vì kèo, ở bình đồ, ( tổng hợp nhà ), ở tổ chức triển khai mặt phẳng hoạt động và sinh hoạt … Song kiểu nhà ba gian hai chái với vì kèo suốt – giá chiêng – sáu hàng cột là tiêu biểu hơn cả. Cũng có thề là vì kẻ chuyền ( một biến dạng gần của vì kèo suốt ). Tổ hợp hai nhà : nhà chính và nhà phụ tích hợp với nhau theo hình “ thước thợ “. Mặt bằng hoạt động và sinh hoạt : gian giữa đặt bàn thờ cúng tổ tiên, phản gỗ ( ghế ngựa ) dành cho chủ nhà và bàn và ghế tiếp khách. Hai gian bên của gian giữa kê giường tủ giành cho những thành viên nam trong nhà. Hai gian chái có vách ( đố hoặc tường ) ngăn với ba gian giữa. Trong những gian này dành cho hoạt động và sinh hoạt của những thành viên nữ, đồng thời còn là nơi để cất lương thực và những thứ lặt vặt khác. Đó là ngôi nhà chính, còn nhà phụ : một gian hai chái, vì kèo thường đơn thuần ( vì kèo cầu hoặc vì kèo – ba cột ). nhà này thường là phòng bếp tích hợp làm nơi để nông cụ, cối xay, cối giã, và chuồng trâu …Nhà người Việt miền TrungNhà người Việt miền TrungNhà miền Trung, một kiểu nhà rất thông dụng, đó là nhà rường. Vì kèo bốn cột không có giá chiêng, đặt trên sống lưng trếng ( xà lòng ) của hai vì kèo gian giữa người ta đặt một cái giương dùng làm kho. Yếu tố này tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy ở nhà 1 số ít dân cư thuộc ngôn từ Môn-Khơ me cực nam Trung Bộ : Mạ, Chil. Cơ ho, Xtiêng … Cách sắp xếp trong nhà có khác nhà miền Bắc đôi chút .Nói đến nhà miền Trung còn phải kể đến một kiểu nhà khá đặc biệt quan trọng, đó là nhà lá mái. Nhà gồm hai lớp nóc : lớp trong bằng đất, lớp ngoài lợp lá, đa phần là để chống gió Lào .
Trang phục
Có đủ những chủng loại y phục khăn áo, váy, quần, khố ( trước kia ), mũ nón, giày dép … và trang sức đẹp. Có đặc trưng riêng về phong thái mỹ thuật khác với những dân tộc cùng nhóm ngôn từ và lân cận .Trang phục namTrang phục namTrang phục thường nhật :Nhìn chung người Việt ( Bắc, Trung, Nam ), thường ngày mặc áo cách nâu, xẻ ngực, cổ tròn, xẻ tà, hai túi dưới. Đây là loại áo ngắn mặc với quần lá tọa ống rộng. Đó là loại quần có cạp hoặc dùng dây rút. Trước đây nam để tóc dài, búi tó, hoặc thắt khăn đầu rìu, đóng khố …Trong lễ, tết, hội hè :Nam thường mặc áo dài màu đen, hoặc loại vải the có lót trắng bên trong, đầu đội khăn xếp, quần tọa màu trắng. Đó là loại áo dài, xẻ nách phải không trang trí hoa văn, nếu có chỉ là loại hoa văn dệt cùng màu tinh xảo trên vải. Chân đi guốc mộc .
Trang phục nữ
Trang phục thường nhật :Phụ nữ miền Bắc và bắc Trung bộ thường mặc áo cách ngắn vải nâu phía trong mặc yếm. Đó là loại áo cổ tròn, viền nhỏ, tà mở ; nếu mặc với yếm thì thường không cài cúc ngực. Chiếc yếm màu vàng tơ tằm hay hoa hiên, nâu non, là vuông vải mang chéo trước ngực, góc trên khoét tròn hay chữ v để làm cổ. Cổ yếm có dải vải buộc ra sau gáy, dưới có hai dải vải dài buộc sau lương hình chữ nhật hoặc tam giác. Váy là loại váy kín ( ống ), có nơi mặc ngắn đến ống chân như Bắc và Trung bộ. Thắt lương là bao lương bằng vải màu ( có nơi gọi là ruột tượng ) quấn ra ngoài cạp váy. Khi ra đường họ thường mang khăn vuông đội theo lối “ mỏ quạ ” hoặc những loại nón : thúng, ba tầm …Trang phục trong lễ, tết, hội hè :Trong những dịp này phụ nữ Việt thường mang áo dài. áo dài có hai loại : Loại xẻ ngực buông vạt không cài cúc bên trong thường mặc áo ‘ cổ xây ’ cho kín kẽ ; loại thứ hai là loại áo năm thân, xẻ nách phải cổ đứng. Có loại mặc theo lối vạt đè chéo lên nhau dùng dây sống lưng buộc ngang thân rồi buông xuống phía trước. Họ thường để tóc dài vấn khăn thành vành tròn quanh đầu, ngoài trùm khăn hoặc đội nón ba tấm, nón thúng. Các thiếu nữ thường búi tóc đuôi gà. Mùa rét thông dụng quấn trên đầu chiếc khăn vuông màu thâm. Đồ trang sức đẹp thường mang là những loại trâm, vòng cổ, hoa tai, nhẫn, vòng tay mang phong thái từng vùng .Phụ nữ Nam Bộ thường ngày mặc áo bà ba với những kiểu cổ tròn, cổ trái tim, cổ bà lai. Phụ trang đi kèm với bộ bà ba là chiếc khăn rằn thường có ô vuông xen kẽ hai màu, là loại khăn có nguồn gốc của người khơ me mà người Việt đã ảnh hưởng tác động. Chiếc nón lá có sườn nón gồm những nan tre xếp thẳng dọc và khoảng chừng 16 vòng nan tre xếp tròn đường kính từ nhỏ bé trên đỉnh nón đến lớn dần theo vành nón. Ngày nay, chiếc nón lá thường được sử dụng trong lớp phụ nữ tầm trung và ở vùng nông thôn, vì công dụng của nó phần nhiều che nắng cho người lao động khó khăn vất vả, nên phải chắc bền và tương đối trưởng thành chớ không nhẹ nhàng, mỏng dính như nón lá bài thơ ở Huế
Dân tộc Mường
Tên gọi khác: Mol, Mual, Moi, Moi bi, Au tá, Ao tá
Nhóm ngôn ngữ: Việt – Mường
Dân số
Theo tác dụng tìm hiểu của Tổng cục Thống kê công bố năm 2009, dân tộc Mường ở Nước Ta có 1.268.963, chỉ sau những dân tộc Kinh, Tày, Thái, Hoa, Khơme .
Cư trú: Cư trú ở nhiều tỉnh phía Bắc, nhưng tập trung đông nhất ở Hòa Bình và các huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa.
Đặc điểm kinh tế
Đồng bào Mường sống định canh định cư ở miền núi, nơi có nhiều đất sản xuất, gần đường giao thông vận tải, thuận tiện cho việc làm ăn. Người Mường làm ruộng từ truyền kiếp. Lúa nước là cây lương thực đa phần. Trước đây, đồng bào trồng lúa nếp nhiều hơn lúa tẻ và gạo nếp là lương thực ăn hàng ngày .Nguồn kinh tế tài chính phụ đáng kể của mái ấm gia đình người Mường là khai thác lâm thổ sản như nấm hương, mộc nhĩ, sa nhân, cánh kiến, quế, mật ong, gỗ, tre, nứa, mây, tuy nhiên … Nghề thủ công bằng tay tiêu biểu của người Mường là dệt vải, đan lát, ươm tơ. Nhiều phụ nữ Mường dệt thủ công bằng tay với kỹ nghệ khá tinh xảo .
Hôn nhân gia đình
Tục cưới xin của người Mường gần giống như người Kinh ( chạm ngõ, đám cưới, xin cưới và đón dâu ). Khi trong nhà có người sinh nở, người Mường rào cầu thang chính bằng phên nứa. Khi trẻ nhỏ lớn khoảng chừng một tuổi mới đặt tên .
Tục lệ ma chay
Người chết tắt thở, con trai trưởng cầm dao nín thở chặt 3 nhát vào khung cửa sổ gian thờ, sau đó mái ấm gia đình nổi chiêng phát tang. Thi hài người chết được liệm nhiều lớp vải và quần áo theo phong tục rồi để vào trong quan tài làm bằng thân cây khoét rỗng, bên ngoài phủ áo vẩy rồng bằng vải .Tang lễ do thày mo chủ trì. Hình thức chịu tang của con cháu trong nhà không khác so với người Kinh, tuy nhiên con dâu, cháu dâu chịu tang ông bà, cha mẹ còn có bộ phục trang riêng gọi là bộ quạt ma .Khi người con trai trong mái ấm gia đình ấy chống gậy tre thì mái ấm gia đình ấy có bố chết, nếu chống gậy gỗ thì mái ấm gia đình có mẹ mất .
Văn hóa
Đồng bào Mường có nhiều ngày hội quanh năm : Hội xuống đồng ( Khung mùa ), hội cầu mưa ( tháng 4 ), lễ rửa lá lúa ( tháng7, 8 âm lịch ) lễ cơm mới …Kho tàng văn nghệ dân gian của người Mường khà phong phú và đa dạng, có những thể loại thơ dài, bài mo, truyện cổ, dân ca, ví đúm, tục ngữ. Người Mường còn có hát ru em, đồng giao, hát đập hoa, hát đố, hát trẻ con chơi … Cồng là nhạc cụ rực rỡ của đồng bào Mường, ngoài những còn nhị, sáo trống, khèn lù. Người Mường ở Vĩnh Phú còn dùng ống nứa gõ vào những tấm gỗ trên sàn nhà, tạo thành những âm thanh để chiêm ngưỡng và thưởng thức gọi là “ đâm đuống ” .
Nhà cửa
Nhà người Mường có những đặc thù riêng : nhà thường ba gian hai chái. Bộ khung với vì kèo cấu trúc đơn thuần. Đặc trưng ở cái kèo có pà wặc ( cái cựa ) đè lên cây đòn tay cái để đỡ kèo khỏi bị tụt. Nhà có chái nhưng không có vì kèo chái như nhà người Việt. Chỗ dựa của bộ xương mái là nhờ vào hai cây pắp cal và một cây léo hè, đầu gác lên thanh giằng hai kèo gần chỏm kèo .Mặt bằng hoạt động và sinh hoạt có điểm giống nhà người Việt : nhà cũng có qui định có tính ước lệ : Nếu chia nhà theo chiều ngang : phần nhà dành cho hoạt động và sinh hoạt của nữ gọi là “ bên trong ”. Phần dành cho hoạt động và sinh hoạt của phái mạnh gọi là “ bên ngoài ”. Và, nếu chia nhà theo chiều dọc, nửa nhà phía sau ( nơi đặt bàn thờ cúng tổ tiên ) gọi là “ bên trên ”. Còn nửa kia gọi là “ bên dưới ”. Một đặc trưng nữa là hình thức cấu trúc của nhà bếp : nhà bếp được đặt trong một cái khung gỗ hình chữ nhật. Bống góc của cái khung này dựng bốn cột làm giá đỡ những dàn ( dựa ) nhà bếp. một trong hai cột giáp vách khi nào cũng buộc một cái chum nhỏ để đựng mẻ ( người Mường rất ưa những món ăn có vị chua ). Ghế đặt xung quanh căn phòng nhà bếp là ghế dài thấp chân. Trong khuôn viên thường có một miếu thổ thần, quy mô nhỏ như một cái lều .
Trang phục
Có đặc trưng riêng về tạo hình và phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật trên phục trang .Trang phục namNam mặc áo cánh xẻ ngực, cổ tròn, cúc sừng vai, hai túi dưới hoặc thêm túi trên ngực trái. Đây là loại áo cánh ngắn phủ kín mông. Đầu cắt tóc ngắn hoặc quấn khăn trắng. Quần lá tọa ống rộng dùng khăn thắt giữa bụng còn gọi là “ khăn quần ”. Xưa có tục để tóc dài búi tóc. Trong tiệc tùng dùng áo lụa tím hoặc tơ vàng, khăn màu tím than, ngoài khoác đôi áo chúng đen dài tới gối, cái cúc nách và sườn phải .Trang phục nữÁo mặc thường ngày có tên là áo pắn ( áo ngắn ). Đây là loại áo cánh ngắn, xẻ ngực, thân ngắn hơn so với áo cánh người Kinh, ống tay dài, áo màu nâu hoặc trắng ( về sau có thêm những màu khác không phải loại vải truyền thống ). Bên trong là loại áo báng, cùng với đầu váy nổi lên giữa hai vạt áo ngắn. Đầu thường đội khăn trắng, xanh với phong thái không cầu kỳ như 1 số ít tộc người khác. Váy là loại váy kín màu đen. Toàn bộ phận được trang trí là đầu váy và cạp váy, khi mặc mảng hoa văn nổi lên giữa TT khung hình. Đây là một phong thái trang trí và bộc lộ ít gặp ở những tộc khác trong nhóm ngôn từ và khu vực láng giềng ( Trừ nhóm Thái Mai Châu, Hòa Bình do tác động ảnh hưởng văn hóa Mường mà mặc thường ngày tương tự như như họ ) Nhóm Mường Thanh Hóa có loại áo ngắn chui đầu, gấu lượn, khi mặc cho vào trong cạp váy và cao lên đến ngực. Phần trang trí hoa văn trên cạp váy gồm những bộ phận : rang trên, rang dưới, và cao. Trong dịp lễ, Tết họ mang chiếc áo dài xẻ ngực thường không cài khoác ngoài bộ phục trang thường nhật vừa mang tính sang trọng và quý phái vừa phô được hoa văn cạp váy kín kẽ bên trong. Nhóm mặc áo cánh ngắn xẻ ngực thường mang theo chiếc yếm bên trong. Về cơ bản giống yếm của phụ nữ Kinh nhưng ngắn hơn .
Dân tộc Thái
Tên gọi khác: Tày Khao (Thái Trắng), Tày Đăm (Thái Đen), Tày Mười, Tày Thanh (Man Thanh), Hàng Tổng (Tày Mường), Pu Thay, Thổ Đà Bắc. Họ đã có mặt ở miền Tây Bắc Việt Nam trên 1200 năm, là con cháu người Thái di cư từ vùng đất thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc bây giờ.
Nhóm ngôn ngữ: Nhóm ngôn ngữ gốc Thái của hệ ngôn ngữ Thái-Kadai.
Dân số: Tại Việt Nam, năm 2009 người Thái có số dân là 1.550.423 người, cư trú tập trung tại các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An.
Ngoài ra còn có chừng 20.000 người Thái gốc Nước Ta sinh sống tại quốc tế, đa phần là Pháp và Hoa Kỳ .
Cư trú
Gồm có những nhóm sau :Nhóm Thái Trắng (Táy Đón hay Táy Khao) cư trú chủ yếu ở tỉnh Lai Châu và một số huyện tỉnh Sơn La (Quỳnh Nhai, Bắc Yên, Phù Yên).Nhóm Thái Đen (Táy Đăm) cư trú ở khu vực tỉnh Sơn La và 2 huyện Điện Biên, Tuần Giáo)của tỉnh Lai Châu .Nhóm Thái Đỏ, gồm nhiều nhóm khác nhau cư trú chủ yếu ở một số huyện như Mộc Châu (Sơn La), Mai Châu (Hà Sơn Bình) và các huyện miền núi Mường Khoòng (Thanh Hóa) và Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Con Cuông, Tương Dương (Nghệ An).Nhóm Thái Trắng ( Táy Đón hay Táy Khao ) cư trú hầu hết ở tỉnh Lai Châu và 1 số ít huyện tỉnh Sơn La ( Quỳnh Nhai, Bắc Yên, Phù Yên ). Nhóm Thái Đen ( Táy Đăm ) cư trú ở khu vực tỉnh Sơn La và 2 huyện Điện Biên, Tuần Giáo ) của tỉnh Lai Châu. Nhóm Thái Đỏ, gồm nhiều nhóm khác nhau cư trú đa phần ở một số ít huyện như Mộc Châu ( Sơn La ), Mai Châu ( Hà Sơn Bình ) và những huyện miền núi Mường Khoòng ( Thanh Hóa ) và Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Con Cuông, Tương Dương ( Nghệ An ) .
Đặc điểm kinh tế
Dân tộc Thái có nhiều kinh nghiệm tay nghề đắp phai, đào mương, dựng con, bắc máng lấy nước làm ruộng. Lúa nước là nguồn lương thực chính, đặc biệt quan trọng là lúa nếp. Dân tộc Thái cũng làm nương để trồng lúa, hoa màu và nhiều thứ cây khác. Từng mái ấm gia đình chăn nuôi gia súc, gia cầm, đan lát, dệt vải, 1 số ít nơi làm đồ gốm … Sản phẩm nổi tiếng của người Thái là vải thổ cẩm, với những hoa văn độc lạ, sắc tố bùng cháy rực rỡ, bền đẹp .
Hôn nhân
Người Thái có tục ở rể, vài năm sau, khi đôi vợ chồng đã có con mới về ở bên nhà chồng, nhưng giờ đây hầu hết không có trừ vài trường hợp mái ấm gia đình bên gái khó khăn vất vả quá .
Tục lệ ma chay
Người Thái ý niệm chết là liên tục “ sống ” ở quốc tế bên kia. Vì vậy, đám ma là lễ tiễn người chết về “ mường trời ” .
Văn hóa dân gian
Thần thoại, cổ tích, truyền thuyết thần thoại, truyện thơ, ca dao … là những vốn quý báu của văn học truyền thống người Thái. Những tác phẩm thơ ca nổi tiếng của dân tộc Thái là : Xống chụ xon xao, Khun Lú Nàng Ủa. Người Thái sớm có chữ viết nên nhiều vốn cổ ( văn học, luật lệ, dân ca ) được ghi chép lại trên giấy bản và lá cây .Gõ sạp đón khách là một nét hoạt động và sinh hoạt văn hóa dân gian độc lạ của đồng bào Thái vùng phía tây tỉnh Yên Bái. Gõ sạp tạo bầu không khí sôi động, náo nhiệt khi trong bản, trong mỗi nhà tổ chức triển khai những cuộc vui có đông khách tham gia .Người Thái rất thích ca hát, đặc biệt quan trọng là khăp. khắp là lối ngâm thơ hoặc hát theo lời thơ, hoàn toàn có thể đệm đàn và múa. Nhiều điệu múa như múa xòe, múa sạp đã được trình diễn trên sân khấu trong và ngoài nước, mê hoặc phần đông người theo dõi. Hạn khuống, ném còn là hai đặc trưng văn hóa nổi tiếng của người Thái .Cơm lam là một món ăn truyền thống lịch sử của dân tộc Thái, Tày, Nùng … Đối với dân tộc Thái, cơm lam không chỉ là món ăn truyền thống lịch sử mà trong ống cơm lam còn tiềm ẩn tín ngưỡng, lý giải một hiện tượng kỳ lạ của tự nhiên. Quan niệm cổ xưa của đồng bào dân tộc Thái, quốc tế tự nhiên được chia làm 3 phần gồm : cõi trời, toàn cầu và con người. Trong đó, cõi trời là một quốc tế đặc biệt quan trọng, tiềm ẩn quyền lực tối cao tối cao, quyết định hành động mọi hoạt động giải trí của con người và mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trên trần gian. Cõi trời còn được gọi là “ Mường Then ”, quản lý có 34 vị thần gọi là những Phi Then. Trong đó, 12 Then lớn tiếp đón việc quản lý và chỉ huy mọi hoạt động giải trí trên trần gian, 22 Then nhỏ là những vị thần giúp việc Then lớn. Trong 12 Then lớn có 1 Then tên là Then Chất – Then Chát chuyên theo dõi việc sinh, tử của loài người. Then Chất – Then Chát giữ sổ lớn gọi là sổ Hương then, trong sổ ghi họ tên, chỗ ở, vị thế xã hội và tuổi thọ của từng người ở trần gian. Hàng năm Then Chất – Then Chát đem sổ ra soát niên hạn sống của từng người, nếu ai hết hạn Then Chất – Then Chát sẽ gọi người đó về Mường Then liên tục một đời sống mới, chấm hết sự sống trên trần gian của họ. Sống ở Mường Then là ước nguyện sau cuối của người dân tộc Thái, tuy nhiên không phải bất kể ai cũng được về Mường Then sinh sống, người Thái ý niệm rằng có người khi sinh ra mà những Then vô tình không biết do vậy người đó không có tên trong sổ nhà Then, khi chết đi không được hồi sinh ở cõi Mường Then, do vậy linh hồn người đó sẽ bơ vơ lạc lõng .Quan niệm cổ xưa của đồng bào dân tộc Thái, quốc tế tự nhiên được chia làm 3 phần gồm : cõi trời, toàn cầu và con người. Trong đó, cõi trời là một quốc tế đặc biệt quan trọng, tiềm ẩn quyền lực tối cao tối cao, quyết định hành động mọi hoạt động giải trí của con người và mọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ trên trần gian. Cõi trời còn được gọi là “ Mường Then ”, quản lý có 34 vị thần gọi là những Phi Then. Trong đó, 12 Then lớn tiếp đón việc quản lý và chỉ huy mọi hoạt động giải trí trên trần gian, 22 Then nhỏ là những vị thần giúp việc Then lớn. Trong 12 Then lớn có 1 Then tên là Then Chất – Then Chát chuyên theo dõi việc sinh, tử của loài người. Then Chất – Then Chát giữ sổ lớn gọi là sổ Hương then, trong sổ ghi họ tên, chỗ ở, vị thế xã hội và tuổi thọ của từng người ở trần gian. Hàng năm Then Chất – Then Chát đem sổ ra soát niên hạn sống của từng người, nếu ai hết hạn Then Chất – Then Chát sẽ gọi người đó về Mường Then liên tục một đời sống mới, chấm hết sự sống trên trần gian của họ. Sống ở Mường Then là ước nguyện ở đầu cuối của người dân tộc Thái, tuy nhiên không phải bất kỳ ai cũng được về Mường Then sinh sống, người Thái ý niệm rằng có người khi sinh ra mà những Then vô tình không biết do vậy người đó không có tên trong sổ nhà Then, khi chết đi không được hồi sinh ở cõi Mường Then, do vậy linh hồn người đó sẽ bơ vơ lạc lõng .Phụ nữ dân tộc Thái trong những ngày đầu ở cữ thường ăn cơm lam, toàn bộ vỏ ống cơm lam không vứt đi mà được bó lại sau đó treo lên cành cây gần nhà, hoặc bìa rừng cùng ống tre trong có nhau của đứa trẻ mới sinh. Người Thái tin rằng, triển khai thủ tục này chính là thông điệp họ gửi cho những Then nhà trời thông tin đã có 1 đứa trẻ được sinh ra ở trần gian, với mong ước Then Chất – Then Chát ghi tên đứa trẻ này vào sổ Hương Then. Đứa trẻ lớn lên và kết thúc đời sống trên trần gian của mình thì Then Chất – Then Chát sẽ gọi người đó về cõi trời và được hưởng đời sống tươi đẹp tại cõi Mường Then .
Nhà cửa
Bộ khung nhà Thái có hai kiểu cơ bản là khứ tháng và khay điêng. Vì khay điêng là vì khứ kháng được lan rộng ra bằng cách thêm hai cột nữa. Kiểu vì này dần gần lại với kiểu vì nhà người Tày-Nùng .Xem thêm : Giải Bài Tập Địa Lí 6 Bài 10 : Cấu Tạo Bên Trong Của Trái ĐấtCách sắp xếp trên mặt phẳng hoạt động và sinh hoạt của nhà Thái Đen khá độc lạ : những gian đều có tên riêng. Trên mặt sàn được chia thành hai phần : một phần dành làm nơi ngủ của những thành viên trong mái ấm gia đình, một nửa dành cho nhà bếp và còn là nơi để tiếp khách nam .
Trang phục
Có nhiều nhóm địa phương với những phong thái phục trang khác nhau .Trang phục nam
Thường nhật, trong sinh hoạt và lao động, nam giới người Thái mặc áo cánh ngắn, xẻ ngực, quần xẻ dũng. Áo là loại cổ tròn, không cầu vai, hai túi dưới và trước cài cúc vải hoặc xương. Đặc điểm của áo cánh nam giới người Thái khu Tây Bắc không phải là lối cắt may (vì cơ bản giống ngắn nam Tày, Nùng, Kinh…) mà là ở màu sắc đa dạng của loại vải cổ truyền của cộng đồng sáng tạo nên: không chỉ có màu chàm, trắng mà còn có màu cà phê sữa, hay dật các vuông bằng các sợi màu đỏ, xanh, cà phê… Trong các ngày lễ, tết, họ mặc loại áo dài xẻ nách phải màu chàm, đầu quấn khăn, chân đi guốc. Trong tang lễ họ mặc nhiều loại áo sặc sỡ, tương phản màu sắc với ngày thường với lối cắt may dài, thụng, không lượn nách với các loại: xẻ ngực, xẻ nách, chui đầu.Mấy chục năm gần đây, nam giới người Thái mặc âu phục khá phổ biến.
Trang phục nữTrang phục nữ Thái chia làm 2 loại phân biệt khá rõ theo hai ngành Thái Tây Bắc là Thái Trắng ( Táy khao ) và Thái Đen ( Táy đăm )Thái Trắng : Thường nhật, phụ nữ Thái Trắng mặc áo cánh ngắn ( xửa cóm ), váy màu đen không trang trí hoa văn. Áo thường là màu sáng, trắng, cài cúc bạc tạo hình bướm, ve, ong … Cái khác xửa cóm Thái Đen là cổ áo hình chữ V. Thân áo ngắn hơn áo cánh người Kinh, tạo dáng ôm chặt lấy thân, khi mặc cho vào trong cạp váy. Váy là loại váy kín ( ống ), màu đen, phía trong gấu đáp vải đỏ. Khi mặc xửa cóm và váy phụ nữ Thái còn tấm choàng ra ngoài được trang trí nhiều màu. Khăn đội đầu không có hoa văn mà chỉ là băng vải chàm dài xấp xỉ 2 mét … Trong những dịp lễ tết họ mặc áo dài màu đen. Đây là loại áo đầu thụng thân thẳng, không lượn nách, được trang trí bằng vải ‘ khít ’ ở giữa thân có tua vải phủ từ vai xuống ngực, nách áo trang trí theo lối đáp hai mảng hoa văn trong bố cục tổng quan hình tam giác. Phụ nữ chưa chồng hay có chồng không có tín hiệu lao lý phân biệt …. Họ có loại nón rộng vành .Thái Đen : Thường nhật phụ nữ Thái Đen mặc áo ngắn ( xửa cóm ) màu tối ( chàm hoặc đen ), cổ áo khác Thái Trắng là loại cổ tròn, đứng. Đầu đội khăn gọi là “ piêu ” thêu hoa văn nhiều mô-típ trang trí mang phong thái từng mường. Váy là loại giống phụ nữ Thái Trắng đã nói ở trên. Lối để tóc kkhi có chồng búi lên đỉnh đầu gọi là “ Tằng cẩu ” ; khi chồng chết hoàn toàn có thể búi tóc thấp xuống sau gáy ; chưa chồng không búi tóc. Trong lễ, tết áo dài Thái Đen phong phú với những loại xẻ nách, chui đầu, trang trí phong phú và đa dạng phong phú về màu và màu mà mô-típ hơn Thái Trắng .
Đôi chút về khăn Piêu: Ngoài sức hấp dẫn của trang phục, khăn Piêu của phụ nữ Thái mang một nét riêng thật hấp dẫn, độc đáo: “Em xe sợi thành vóc hoa dâu. Em dệt cửi thành gấm vân chéo. Em dệt tơ thành đóa hoa vàng. Người các bản các phường muốn khóc. Đều ước ao được em thêu khăn” (Dân ca Thái).
Nếu chỉ trừ một bộ phận phụ nữ tộc Thái trắng đội nón tát thì hầu hết phụ nữ Thái Mường Thanh ( Lai Châu ), Mường La ( Sơn La ), Mường Lò ( Tỉnh Lào Cai ), đều đội khăn vải. Khăn vải dùng để đội trên đầu người Thái gọi là Piêu. Piêu có nhiều loại khác nhau, có loại được thêu hoa văn bằng chỉ màu sặc sỡ, có loại chỉ là một tấm vải bông nhuộm chàm, tùy từng vùng, từng địa phương mà Piêu có những sắc thái riêng của nó. Piêu có công dụng che đầu khi nắng gió, làm ấm đầu khi mùa đông giá lạnh … Piêu còn là vật trang sức đẹp quan trọng của những cô gái Thái trong hoạt động và sinh hoạt hằng ngày, nhất là trong lúc đi chơi hay dự liên hoan …Đồng bào Thái làm Piêu từ loại vải bông tự dệt. Trước khi thêu, miếng vải được chọn làm khăn đội đều phải nhuộm chàm. Chàm là màu nền để trên đó người phụ nữ Thái thêu lên những họa tiết, hoa văn bằng những loại chỉ màu ( xanh, đỏ, tím, vàng, da cam …. ) ở hai đầu khăn. Để có một chiếc Piêu hoàn hảo, người phụ nữ Thái phải mất thời hạn từ hai đến bốn tuần .Piêu Thái không phải trang trí ở hàng loạt diện tích quy hoạnh của nó mà được tập trung chuyên sâu đồ án trang trí ở hai đầu. Trước khi thêu những đồ án trang trí ở hai đầu khăn, phụ nữ Thái ghép mảnh vải đỏ làm viền. Các viền đỏ bọc cho sợi ở những đầu khăn khỏi bị xổ ra, vừa như thể số lượng giới hạn diện tích quy hoạnh trang trí ở đầu khăn. Đường viền vải đỏ bọc ở ba mép đầu khăn rộng xấp xỉ 1 cm. Phụ nữ Thái dùng lối khâu luồn rất khôn khéo để hạn chế đến hơn cả tối đa đường chỉ lộ ra ngoài để cho đường viền màu đỏ và nền chàm của khăn liền làm một. Trước khi thêu, chị em làm những chiếc cút để đính vào Piêu, hoàn toàn có thể làm nhiều cút Piêu một lúc rồi dùng dần. Cút Piêu được làm từ một mảnh vải đỏ rộng khoảng chừng 1 cm, bên trong bọc lõi chỉ rồi cuộn tròn lại. Cuộn vải tròn được khâu vắt thành một hình tròn trụ rồi quấn dây vải lại theo hình trôn ốc, sau đó được quấn thêm những loại chỉ màu thành những múi trong hình tròn trụ. Đối với những cút Piêu yên cầu phải tỷ mỷ, cầu kỳ, chỉ có những người thành thạo mới biết làm. Các cút sau khi làm xong được ghép lại rất khôn khéo vào đầu Piêu. Các loại chỉ màu được sử dụng như vậy vừa mang tính năng kỹ thuật, vừa mang giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật. Nhìn vào chiếc cút được dính vào đầu Piêu, ta rất khó đoán nhận ra được mạch chỉ khâu ghép những đường trang trí với nhau. Các loại đường khâu đều do phụ nữ Thái tự phát minh sáng tạo, có nhiều kiểu : móc xích, chân rết, xương cá …Con gái Thái từ 6,7 tuổi phải làm quen với bông, sợi, dệt vải ; mười hai, mười ba tuổi khởi đầu làm quen với việc làm thêu thùa. Thành viên nữ của hội đồng Thái phải biết nhìn vào mẫu Piêu, biết nhận ra bố cục tổng quan của đồ án hoa văn … Học thêu Piêu với những cô gái Thái là một quy trình nhận thức và rèn luyện đôi bàn tay khôn khéo của mình để chuẩn bị sẵn sàng bước vào đời. Lúc đầu những cô gái chỉ thêu được những đường thẳng hoặc những mô-típ hoa văn đơn thuần, từ từ tiến tới biết giải quyết và xử lý đồ án, bố cục tổng quan, biết giải quyết và xử lý sắc tố ở nhiều mô-típ hoa văn trong những bố cục tổng quan phức tạp. Việc học dệt vải và học thêu khăn Piêu là bài học kinh nghiệm đại trà phổ thông, tất yếu của mọi thành viên nữ trong nếp sống của hội đồng dân tộc Thái, thế cho nên Piêu còn là một tiêu chuẩn xã hội để nhìn nhận một phụ nữ. Qua chiếc Piêu hoàn toàn có thể biết được gia chủ của nó là người tài hoa, siêng năng, chịu khó hay là người lời nhác, vụng dại. Khăn Piêu của phụ nữ Thái không chỉ mang giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ mà còn mang tính xã hội, cùng với váy, áo, nón đội, thắt lưng, Piêu góp thêm phần tạo nên một nét đẹp, một sắc thái riêng, mê hoặc về phục trang truyền thống cuội nguồn của dân tộc Thái .
Dân tộc Tày
Tên gọi khác: Người Tày trước đây hay được gọi là người Thổ.
Nhóm ngôn ngữ: Thái-Kadai
Dân số: 1.626.392 triệu người (2009). Đây là dân tộc có dân số lớn thứ hai ở Việt Nam sau người Kinh
Cư trú: Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Quảng Ninh. Họ cũng sinh sống cả ở Bắc Ninh và Bắc Giang hoặc một số tỉnh Tây Nguyên (di cư gần đây)
Đặc điểm kinh tế
Người Tày sống dựa đa phần vào sản xuất nông nghiệp. Nông nghiệp truyền thống tăng trưởng với đủ loại cây xanh như lúa, ngô, khoai .
Nhà cửa
Người Tày ở nhà sàn. Nhà sàn của người Tày làm bằng gỗ. Mái lợp cỏ gianh. Người Tày sống định cư, quây quần thành từng bản chừng 15 đến 20 hộ. Bản thường ở chân núi hay ven suối. Tên bản gọi theo tên đồi núi, đồng ruộng, khúc sông .
Trang phục
Quần áo nói chung nhuộm màu chàm. Mặc quần áo vải bông nhuộm chàm, áo nữ dài đến bắp chân, ống tay hẹp, xẻ nách ở bên phải, cài 5 khuy .
Văn hóa
Lượn là thể loại dân ca nổi tiếng của người Tày hay được những đôi lứa hát cùng. Hát Then, hát lượn, hát sli được dùng vào những mục đính hoạt động và sinh hoạt khác nhau. Bộ nhạc cụ như Đàn Tính, Lúc lắc .
Phong tục tập quán
Thờ cúng tổ tiên. Nơi thờ tổ tiên chiếm vị trí tôn nghiêm nhất trong nhà. Chiếc giường trước bàn thờ cúng để không, khách lạ không được ngồi, nằm trên đó. Người mới sinh không được đến chỗ thờ tổ tiên. Trong mái ấm gia đình thường quý con trai hơn và có lao lý rõ ràng giữa những thành viên. Người Tày thờ tổ tiên và bái vật giáo. Họ thường dùng bữa sau 2 giờ chiều và 8 giờ tối .
Dân tộc Sán Dìu
Tên gọi khác: Người Sán Dìu còn được gọi là người Sán Déo, Trại, Trại Đất, Mán quần cộc
Nhóm ngôn ngữ: Hoa
Dân số: khoảng 146.821 triệu người (2009)
Cư trú: miền trung du các tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang, Phú Thọ, Bắc Kạn, Thái Nguyên và Tuyên Quang.
Đặc điểm kinh tế
Người Sán Dìu hầu hết làm ruộng nước, có phần nương, soi, bãi. Thêm vào đó, còn có chăn nuôi, khai thác lâm sản, đánh bắt cá nuôi thả cá, làm gạch ngói, rèn, đan lát …Từ truyền kiếp, người Sán Dìu đã phát minh sáng tạo ra chiếc xe quệt ( không cần bánh lăn ) dùng trâu kéo để làm phương tiện đi lại luân chuyển. Hình thức gánh trên vai phần nhiều chỉ dùng cho việc đi chợ. Hàng ngày người Sán Dìu dùng cả cơm cả cháo, đồ giải khát thường thì cũng là nước cháo loãng .
Nhà cửa
Người Sán Dìu ở nhà đất. Nhà cửa đồng bào không có những đặc trưng riêng. Có lẽ thế cho nên mà người Sán Dìu đã tiếp thu mẫu nhà của người Việt khá thuận tiện .
Trang phục
Trang phục của người Sán Dìu đã và đang thay đổi gần giống phục trang người Kinh. Phụ nữ Sán Dìu có tập quán ăn trầu và thường mang theo mình chiếc túi vải đựng trầu hình múi bưởi có thêu nhiều hoa văn sặc sỡ, và kèm theo là con dao bổ cau có bao bằng gỗ được chạm khắc trang trí đẹp .
Tổ chức cộng đồng: Người Sán Dìu ở thành từng chòm xóm nhỏ.
Hôn nhân gia đình
Trong nhà, người chồng ( cha ) là chủ mái ấm gia đình, con theo họ cha, con trai được thừa kế gia tài. Cha mẹ quyết định hành động việc cưới gả cho con. Con trai con gái phải được xem số, so tuổi trước khi nên duyên vợ chồng .
Tục lệ ma chay
Việc ma chay cũng qua nhiều lễ thức. Từ sau 3 năm, người chết được bốc cốt – cải táng, và đây là một dịp vui .
Văn hóa
Thơ ca dân gian của người Sán Dìu phong phú và đa dạng, dùng thơ ca trong hoạt động và sinh hoạt hát đối nam nữ ( soọng cô ) rất thông dụng. Truyện kể, hầu hết truyện thơ khá rực rỡ. Các điệu nhảy múa thường Open trong đám ma. Nhạc cụ có tù và, kèn, trống, sáo, thanh la, não bạt cũng để ship hàng nghi lễ tôn giáo. Nhiều game show của dân tộc được đồng bào ưa thích là : đi cà kheo, đánh khăng, đánh cầu lông kiểu Sán Dìu, kéo co .
Dân tộc Xơ Đăng
Tên gọi khác: Xơ Đeng, Cà Dong, Tơ-dra, Hđang, Mơ-nâm, Hà Lăng, Ka Râng, Bri La Teng, Con Lan.
Nhóm ngôn ngữ: Môn – Khmer
Dân số: 169.501 triệu người. (2009)
Cư trú
Cư trú tập trung chuyên sâu ở tỉnh Kon Tum, 1 số ít ít ở miền núi của tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Quảng Nam – Thành Phố Đà Nẵng .
Trang phục
Còn ở trình độ tăng trưởng chậm và đây cũng là nét chung của một số ít dân tộc khác trong khu vực Trường Sơn – Tây Nguyên. Không có đậm cá tính chung và nổi bật cho phong thái kỹ thuật và mỹ thuật .
Đặc điểm kinh tế
Người Xơ Đăng làm rẫy là chính. Nhóm Mơ-nâm làm ruộng nước nhưng không cày bừa mà lại dùng sức trâu, sức người để giẫm nát đất. Đồng bào chăn nuôi gia súc, gia cầm, săn bắn, hái lượm, đánh bắt cá cá, đan lát, dệt, rèn. Nhóm Tơ-dra có nghề rèn từ quặng sắt rất tăng trưởng và nổi tiếng .
Tổ chức cộng đồng
Mỗi làng Xơ Đăng có nhà rông, có bãi mộ chôn người chết … Nhà cửa của dân làng quây quần bên nhau, mọi người gắn bó giúp sức nhau. Ông “ già làng ” được trọng nể nhất, là người quản lý mọi hoạt động và sinh hoạt chung trong làng và đại diện thay mặt của dân làng .
Hôn nhân gia đình
Tên của người Xơ Đăng không có họ kèm theo, nhưng có từ chỉ định giới tính : nam là A, nữ là Y ( ví dụ như là A Nhong, Y Hên ). Trai gái lớn lên, sau khi đã cưa răng theo phong tục ( thời nay ít người còn theo phong tục này ), được khám phá, yêu nhau. Lễ cưới xin đơn thuần. Sau lễ cưới, đôi vợ chồng ở luân chuyển với từng mái ấm gia đình mỗi bên ít năm, rất ít trường hợp ở hẳn một bên .
Văn hóa
Trong số những lễ cúng, liên hoan truyền thống cuội nguồn của người Xơ Đăng, lễ đâm trâu được tổ chức triển khai trang trọng nhất, đông vui nhất. Người Xơ Đăng thích hát múa, tấu chiêng cồng, chơi đàn, kể chuyện cổ. Đàn ông không chỉ có niềm tin thượng võ, mà còn tài nghệ trong kiến trúc, điêu khắc và hội họa, tạo nên những loại sản phẩm tiêu biểu, đó là ngôi nhà rông và cây nêu trong lễ đâm trâu .Mỗi làng người Xơ Đăng đều có nhà rông, nóc và mái được tạo dáng như cánh buồm lớn hoặc lưỡi rìu khổng lồ ngửa lên trời. Có hình chim chèo bẻo hay hình sừng thú chót vót ở hai đầu đốc. Nhà rông được dân làng tạo dựng nên trọn vẹn bằng thảo mộc có sẵn ở địa phương. Kỹ thuật kiến thiết xây dựng chỉ là lắp ghép và chằng buộc, không hề dùng đến đinh sắt, dây thép …Nhà rông thực sự là khu công trình kiến trúc, một loại sản phẩm văn hóa, là trụ sở và câu lạc bộ trong làng của đồng bào Xơ Đăng .
Dân tộc Tà Ôi
Tên gọi khác: Tôi Ôi, Pa Cô, Ba Hi, Pa Hi.
Nhóm ngôn ngữ: Môn – Khmer
Dân số: 43.886 triệu người ( 2009 )
Cư trú: Sống tập trung ở huyện A Lưới (Thừa Thiên – Huế) và Hương Hóa (Quảng Trị)
Trang phục
Cá tính tộc người không rõ nét, điển hình nổi bật mà có sự giao thoa của nhiều yếu tố văn hóa khác trên phục trang. Đồ trang sức đẹp bằng đồng, bạc, hạt cườm, xương là phổ cập. Tục cà răng, căng tai, xăm mình, để tóc lá bài trước trán đã phai nhạt đi .Trang phục nam: Nam giới đóng khố, mặc áo hoặc ở trần.Trang phục nữ: Phụ nữ có áo, váy, có nơi dùng loại váy dài kéo lên che ngực thay áo.Trang phục nam : Nam giới đóng khố, mặc áo hoặc ở trần. Trang phục nữ : Phụ nữ có áo, váy, có nơi dùng loại váy dài kéo lên che ngực thay áo .
Đặc điểm kinh tế
Người Tà Ôi trước đây làm rẫy là chính, gần đây ở 1 số ít nơi đồng bào làm ruộng nước, có vườn cây ăn quả, đào ao thả cá .
Tổ chức cộng đồng
Làng người Tà Ôi theo truyền thống lịch sử thường có một ngôi nhà công cộng kiểu nhà rông dựng giữa làng : có vùng lại chỉ có ngôi “ nhà ma ” dựng ngoài rìa khu gia cư để quy tụ dân làng khi có tiệc tùng và hoạt động và sinh hoạt chung. Từng dòng họ người Tà Ôi có riêng tên gọi, có kiêng k ? hất định, có truyền thuyết lý giải về tên gọi và điều kiêng cữ ấy. Con cái đều lấy họ theo cha, chỉ con trai được thừa kế gia tài. Trưởng họ đóng vai trò quan trọng trong cả việc làng .
Hôn nhân gia đình
Thanh niên nam nữ Tà Ôi tự do tìm hiểu và khám phá nhau qua tục đi “ sim ” tình tự nơi chòi rẫy. Họ trao vật làm tin cho nhau, rồi nhà trai nhờ người mai mối. Sau lễ cưới, cô dâu trở thành người nhà chồng. Việc kết hôn giữa con trai cô với con gái cậu được khuyến khích, nhưng nếu trai họ A đã lấy vợ ở họ B, thì trai họ B không được làm rể họ A mà phải tìm vợ ở họ C .
Tục lệ ma chay
Người Tà Ôi có tục người chết được vài năm, dòng họ sẽ tổ chức triển khai cải táng, lúc này mới làm nhà mồ đẹp, trang trí công phu và dựng tượng quanh hàng rào mồ .
Văn hóa
Người Tà Ôi có nhiều tục ngữ, ca dao, câu đố, có nhiều truyện cổ kể những chủ đề nhiều mẫu mã : nguồn gốc tộc người, nguồn gốc dòng họ, cuộc đấu tranh giữa kẻ giàu với người nghào, giữa cái thiện với cái ác, tình yêu chung thủy v.v … Dân ca có những điệu Ka-lơi, Ba-boih, Rơin và đặc biệt quan trọng là điệu cha chấp trữ tình. Chiêng, cồng, đàn, sáo, kèn, trống, khèn là những loại nhạc cụ thường gặp ở vùng đồng bào Tà Ôi .
Nhà cửa
Nhà ở của người Ta Ôi là nhà sàn dài phổ cập tại nhiều vùng Trường Sơn – Tây Nguyên. Nhìn vẻ bên ngoài, nhà Ta Ôi kể cả nhà sàn và nhà đất đều có nó hình mai rùa và đều có “ sừng ” trang trí hình hai đầu chim cu tượng trưng cho tình yêu quê nhà và tâm tính hiền hòa của dân tộc .Tổ chức mặt phẳng hoạt động và sinh hoạt của nhà ở thống nhất trong toàn dân tộc. Trung tâm của ngôi nhà là căn mong : nơi thờ tự, tiếp khách, hội họp chung của mọi thành viên trong nhà. Diện tích còn lại được ngăn thành từng buồng ( a tuy nhiên ) : chỗ ở và hoạt động và sinh hoạt của những mái ấm gia đình. Thông thường thì những buồng được sắp xếp thành hai hàng theo chiều dọc. Ơở giữa là hiên chạy dành để đi lại. Đến nay ở những nhà đất người ta vẫn duy trì bố cục tổng quan bên trong nhà như vậy .
Dân tộc Thổ
Tên gọi khác: Kẹo, Mọn, Cuối, Họ, Đan Lai, Ly Hà, Tày Pọng, Con Kha, Xá Lá Vàng
Nhóm ngôn ngữ: Việt – Mường
Dân số: 74.458 triệu người. (2009)
Cư trú: Sống ở miền tây tỉnh Nghệ An.
Đặc điểm kinh tế
Người Thổ làm rẫy trên cả đất dốc, cả đất bằng, trồng lúa và gai là chính. Trong canh tác lúa, ngoài phương pháp chọc lỗ tra hạt, đồng bào còn gieo vãi và dùng cày, bừa để lấp đất sau khi gieo. Cây gai cho sợi đan nhiều đồ vật thiết yếu : túi, võng, lưới bắt cá, vó, lưới săn thú, v.v … Một tấm lưới săn thú cần đến 30-40 kg sợi gai. Cá, chim thú là nguồn thực phẩm quan trọng so với người Thổ và đồng bào có kinh nghiệm tay nghề săn bắn, đánh bắt cá cá. Bên cạnh đó, rừng cung ứng những loại rau, quả, củ làm thức ăn thường thì cũng như khi đói kém .. Đồng bào không có nghề dệt vải .
Trang phục
Khó nhận ra đậm cá tính tộc người. Đồ mặc có nơi giống như y phục của người Kinh nông thôn nửa thế kỷ về trước, có nơi phụ nữ dùng cả váy mua của người Thái. Ơở vùng Thổ phổ cập tập quán phụ nữ đội khăn vuông trắng, còn khăn tang là khăn trắng dài .
Nhà cửa
Người Thổ quen sống trên nhà sàn, nhưng nhà của họ không có gì đặc biệt quan trọng. Ơở vùng Lâm La nhà sàn của người Thổ giống hệt nhà người Mường … Ở những xã phía Nam, nhà người Thổ lại giống nhà người Thái. Nay nhiều nơi người ta đã chuyển sang nhà ở đất theo kiểu nhà người Việt .
Tổ chức cộng đồng
Trong làng người Thổ, quan hệ gắn bó trợ giúp lẫn nhau là nếp sống truyền kiếp. Theo tục cũ, hàng loạt đất đai, rừng núi, sông suối là của chung dân gian, mỗi người được quyền quản trị khi đang gieo trồng, được quyền khai thác khi là dân sống trong làng .
Hôn nhân gia đình
Người Thổ có tục “ngủ mái”: nam nữ thanh niên được nằm tâm tình với nhau, nhất là vào dịp tết, lễ hội, tuy nhiên không được có hành vi thiếu đúng đắn bởi dư luận và luật tục rất nghiêm minh. Từ những đêm “ngủ mái”, họ chọn bạn trăm năm. Trong hôn nhân, nhà trai phải tốn không ít tiền của và trước khi cưới, chàng trai phải năng đến làm việc cho nhà vợ tương lai.
Tục lệ ma chay
Văn hóa
Xưa kia người Thổ có nhiều ca dao, tục ngữ, câu đố, truyện cổ, những điệu ca hát của người lớn, những bài đồng dao của trẻ nhỏ, v.v … Song vốn văn nghệ dân gian Thổ đến nay đã bị quên lãng, mất mát nhiều .
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục
Để lại một bình luận