Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ có sức mê hoặc đặc biệt quan trọng bởi sự phong phú độc lạ của kỹ thuật diễn tấu, mà còn là lời nói tâm linh, là hình tượng cho đời sống của con người nơi đây .
Trải qua 15 năm bảo tồn và tăng trưởng, kể từ sau khi được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và Di sản văn hóa phi vật thể của trái đất ngày 25/11/2005, không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã trở thành một điểm nhấn về văn hóa, du lịch, góp thêm phần tăng trưởng kinh tế-xã hội của vùng đất cao nguyên .
Mạch nước ngầm thấm đẫm hơi thở cuộc sống
Bạn đang đọc: Cồng chiêng Tây Nguyên – điểm nhấn về văn hóa, du lịch giữa đại ngàn | Văn hóa | Vietnam+ (VietnamPlus)
Tây Nguyên được biết đến là xứ sở của những thiên sử thi đẫm chất lịch sử một thời, vùng đất của đại ngàn xanh thẳm, của không gian văn hóa cồng chiêng đậm đà truyền thống. Không gian văn hóa cồng chiêng trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng và gia chủ của mô hình văn hóa rực rỡ này là dân cư những dân tộc bản địa Tây Nguyên, như Êđê, Bana, Xơđăng, Jrai, M’nông, Cơ ho …
Cồng chiêng Open trên mảnh đất Tây Nguyên chan hòa nắng gió từ khi nào không ai rõ. Nó như mạch nước ngầm thấm đẫm hơi thở đời sống .
Nghệ nhân Ksor Siơh, dân tộc bản địa Jrai, sinh năm 1958, làng Kly, thị xã Nhơn Hòa, huyện Chư Pưh ( Gia Lai ) dạy đánh cồng chiêng cho học viên trong vùng. ( Ảnh : Hồng Điệp / TTXVN )
Các nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng, cồng chiêng có từ thời cổ đại, bắt nguồn từ nền văn minh Đông Sơn có cách đây ít nhất 3.500-4.000 năm, với hai nhạc cụ điển hình là trống đồng và cồng chiêng.
Theo ý niệm của người Tây Nguyên, cồng chiêng là ngôn từ tiếp xúc số 1 của con người với quốc tế siêu nhiên. Nó được coi là bộc lộ cho gia tài, quyền lực tối cao, sự bảo đảm an toàn trong mỗi mái ấm gia đình và cộng đông .
Cồng, chiêng được làm từ hợp kim đồng, có khi pha vàng, bạc hoặc đồng đen. Cồng là loại có núm, chiêng không núm. Nhạc cụ này có nhiều cỡ, đường kính từ 20 đến 50-60 cm, loại cực lớn tới 90-120 cm. Cồng chiêng hoàn toàn có thể được dùng đơn lẻ hoặc dùng theo dàn, bộ từ 2 đến 12 hoặc 13 chiếc, thậm chí còn có nơi tới 18-20 chiếc .
Trong một bộ chiêng, chiêng mẹ ( chiêng cái ) là quan trọng nhất. Cồng chiêng hoàn toàn có thể được gõ bằng dùi hoặc đấm bằng tay. Có dân tộc bản địa còn vận dụng kỹ thuật chặn tiếng bằng tay trái hoặc tạo giai điệu trên một chiếc chiêng …
Trải qua năm tháng, cồng chiêng đã trở thành nét văn hóa đặc trưng, đầy sức điệu đàng và mê hoặc của vùng đất Tây Nguyên. Những âm thanh khi ngân nga sâu lắng, khi thôi thúc trầm hùng, hòa quyện với tiếng suối, tiếng gió và với tiếng lòng, đã sống mãi cùng đất trời và con người Tây Nguyên .
Âm thanh của cồng chiêng như xoa dịu nỗi buồn, sự đớn đau, nỗi đơn độc trống vắng hay tủi hờn trong xấu số. Người giàu sang, kẻ nghèo hèn, già trẻ, gái trai như bị thôi miên, khao khát tìm về cội nguồn, kết nối trong vũ điệu cồng chiêng say lòng người .
Âm nhạc ở đây không đơn thuần là nghệ thuật và thẩm mỹ mà có công dụng Giao hàng một sự kiện đặc biệt quan trọng trong xã hội hoặc trong đời sống hàng ngày. Lúc đứa trẻ mới chào đời, tiếng cồng vang lên nghênh đón thành viên mới .
Khi đứa trẻ lớn lên, mỗi tiến trình của đời sống, từ việc ruộng đồng cho đến những buổi gặp gỡ nam nữ, khi đón khách, lên nhà mới hay tang lễ … đều không hề thiếu tiếng cồng chiêng. Tiếng cồng chiêng âm vang gợi cho người nghe như thấy được cả không gian săn bắn, không gian làm rẫy, không gian tiệc tùng … của con người Tây Nguyên .
Nghệ nhân Ksor Siơh, dân tộc bản địa Jrai, sinh năm 1958, làng Kly, thị xã Nhơn Hòa, huyện Chư Pưh ( Gia Lai ) dạy đánh cồng chiêng cho học viên trong vùng. ( Ảnh : Hồng Điệp / TTXVN )
Vào những ngày lễ hội, hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, tạo cho Tây Nguyên một không gian lãng mạn và huyền ảo. Đây cũng chính là nguồn gốc của những áng sử thi, thơ ca đi vào lòng người.
[Bảo tồn và phát huy giá trị không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên]
Theo Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thụy Loan, giá trị văn hóa của cồng chiêng ở Nước Ta có vị thế đặc biệt quan trọng điển hình nổi bật trong hệ nhạc khí truyền thống ở Nước Ta bởi nó bắt nguồn từ sự tổng hoà những giá trị văn hóa phong phú, được chỉ mặt gọi tên bằng 10 giá trị gồm giá trị bộc lộ đặc trưng và truyền thống văn hóa vùng ; giá trị bộc lộ đặc trưng văn hóa tộc người hoặc nhóm tộc người, thậm chí còn cả đặc trưng văn hóa của những nhóm địa phương trong cùng một tộc người ; giá trị phản ánh đa chiều ; giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật ; giá trị sử dụng phong phú ; giá trị vật chất ; giá trị bộc lộ sự giàu sang và quyền uy ; giá trị ý thức ; giá trị cố kết hội đồng ; giá trị lịch sử vẻ vang .
Nỗ lực bảo tồn và phát huy nguồn tài nguyên vô giá
Quá trình tăng trưởng kinh tế-xã hội đã và đang làm đổi khác can đảm và mạnh mẽ đời sống của hội đồng những dân tộc bản địa Tây Nguyên. Tuy nhiên, đời sống kinh tế tài chính mới đã phá vỡ cấu trúc hội đồng xưa, những hoạt động và sinh hoạt truyền thống cuội nguồn ngày càng ít đi khiến không gian văn hóa cồng chiêng không còn vị trí như trước. Di sản văn hóa này đứng trước rủi ro tiềm ẩn mai một lớn, khiến cho việc gìn giữ và chuyển giao những tri thức, tuyệt kỹ về cồng chiêng cho thế hệ tương lai gặp nhiều khó khăn vất vả .
Đã có thời hạn, nạn mua và bán cồng chiêng làm vơi đi rất nhiều số lượng cồng chiêng trong những mái ấm gia đình, khiến số lượng cồng chiêng ở Tây Nguyên giảm sút tới mức báo động. Tiếng cồng chiêng ngày càng thưa thớt trong đời sống hội đồng Tây Nguyên .
Thanh niên Tây Nguyên ngày càng ít biết đến những giá trị của cồng chiêng, ít gắn bó với những hoạt động và sinh hoạt của hội đồng như xưa. Cồng chiêng vì vậy trở thành chuyện của người già, dần nằm bên bờ vực của sự mai một. Ngay cả những nghệ nhân nắm giữ những giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ cồng chiêng cũng đã mất hoặc còn rất ít. Hầu hết họ đã ở vào độ tuổi “ lâu nay hiếm. ”
Trước rủi ro tiềm ẩn mai một của văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, dưới sự chỉ huy của Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch, những tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk, Lâm Đồng và Đắk Nông đã phối hợp với Viện Văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật vương quốc Nước Ta thiết kế xây dựng những đề án, dự án Bất Động Sản bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng của địa phương mình .
Các đề án, dự án Bất Động Sản tập trung chuyên sâu vào việc Phục hồi những tiệc tùng của dân tộc bản địa, tổ chức triển khai truyền dạy cồng chiêng, xây dựng những câu lạc bộ, đội văn hóa những cấp, cũng như khảo sát, kiểm kê và lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa cồng chiêng trên địa phận .
Anh Rơ Châm Van ( ngồi giữa ), 31 tuổi, dân tộc bản địa Jrai, sống tại làng Bồ 1, xã Ia Yok, huyện Ia Grai ( Gia Lai ) cùng những nghệ nhân già chỉnh chiêng cho dân làng. ( Ảnh : Hồng Điệp / TTXVN )Tại nhiều tỉnh đã có 100 % số xã, phường có đội cồng, chiêng, với số lượng cồng chiêng lên tới hàng nghìn bộ. Tuy vậy, một số ít trong lớp trẻ mới lớn lên lại không biết đánh cồng chiêng. Vì vậy, nhiều nơi ở Tây Nguyên, đoàn người trẻ tuổi đã có sáng tạo độc đáo thiết kế xây dựng làng văn hóa người trẻ tuổi mà một trong những nhu yếu so với đoàn viên là phải biết đánh cồng chiêng và múa hát dân tộc bản địa. Nhiều nơi còn tích cực phục sinh những xưởng sản xuất và sửa chữa thay thế cồng chiêng, góp thêm phần tăng cường trào lưu diễn xướng sử dụng cồng chiêng trong hội đồng .
Ngoài ra, các tỉnh Tây Nguyên còn đẩy mạnh công tác khảo cứu điền dã, trao đổi với các nghệ nhân, xây dựng phòng lưu trữ di sản văn hóa cồng chiêng, tổ chức đội ngũ nghiên cứu có chuyên môn về âm nhạc truyền thống. Công tác đào tạo về cồng chiêng được đẩy mạnh trong các trường nghệ thuật của hai tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk và trường Đại học Tây Nguyên.
Bên cạnh đó, hàng năm, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cũng đã tổ chức triển khai nhiều chương trình, hoạt động giải trí nhằm mục đích trình diễn, trình làng những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào tại Làng Văn hóa du lịch những dân tộc bản địa Nước Ta .
Các kỳ Festival quốc tế cồng chiêng, lễ hội văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên ở cấp khu vực và cấp tỉnh cũng được tổ chức định kỳ hàng năm tại các tỉnh Tây Nguyên.
Cồng chiêng Tây Nguyên cũng được vinh danh qua nhiều tiệc tùng, sự kiện mang tầm vương quốc và khu vực, như : Liên hoan cồng chiêng tại những kỳ liên hoan cafe Buôn Ma Thuột, Tuần Văn hóa-Du lịch Kon Tum …
Những lễ hội cồng chiêng đặc sắc của dân tộc Tây Nguyên đã và đang thu hút rất nhiều du khách, đặc biệt là du khách nước ngoài đến với nơi đây. Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã trở thành một điểm nhấn đặc biệt về văn hóa, du lịch, đồng thời góp phần phát triển kinh tế-xã hội của vùng đất cao nguyên đầy nắng và gió./.
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục
Để lại một bình luận