Trong tác phẩm văn học, phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật quan trọng, rực rỡ nhất, nhiều khi không phải ở hình tượng con người mà ở hình tượng vật phẩm, sự vật : Một thứ thuốc chữa bệnh lạ lùng ( Thuốc – Lỗ-Tấn ), một bức thư pháp đẹp và quý ( Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân ) ; một cây đàn lịch sử một thời ( Đàn ghi ta của Lor-ca – Thanh Thảo ) … Đó là những vật phẩm, sự vật mang ý nghĩa biểu trưng cho nhận thức, nhân cách, ý chí, khát vọng, số phận … của con người .
Ý kiến của anh ( chị ) về nhận định và đánh giá trên ? Hãy nghiên cứu và phân tích hai trong những hình tượng vật phẩm, sự vật đã nêu để làm sáng tỏ quan điểm của mình .
( Đề thi chọn HSG Văn toàn quốc năm học 2012 – 2013 )
BÀI LÀM
“ Thế giới không chỉ được tạo lập một lần mà mỗi lần người nghệ sĩ độc lạ Open thì lại một lần quốc tế được tạo lập ” ( Mác-xen Prút ). Người nghệ sĩ đến với cuộc sống, mang lại cho văn chương một phần đời riêng với những phát minh sáng tạo của riêng mình .
Một bát cháo hành đơn sơ mà tỏa ngát hơi ấm tình thương .
Xuất sắc chấm màu xanh lá ngón vào bức tranh xô bồ của thời cuộc, Tô Hoài đã đưa “ lá ngón ” từ chỗ độc dược ngàn đời của núi rừng, là cái chết từ vạn vật thiên nhiên, nay tự nhiên lại là sự giải thoát .
Một chiếc thuyền ngoài xa mà chứa đựng bao mặt khuất lấp, bộn bề của cuộc sống thực .
Trong quốc tế văn chương thẩm mỹ và nghệ thuật, những sự vật, vật phẩm, ta cứ ngỡ là đơn sơ ở đời thực lại hoàn toàn có thể hóa thành bất tử. Từ những sự vật, vật phẩm ấy, người nghệ sĩ gói ghém bao nỗi niềm, bao suy tư, trăn trở về con người. Chính thế cho nên mà có quan điểm cho rằng :
“ Trong tác phẩm văn học, phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật quan trọng, rực rỡ nhất, nhiều khi không phải ở hình tượng con người mà ờ hình tượng vật phẩm, sự vật : Một thứ thuốc chữa bệnh quái đản ( Thuốc – Lỗ Tấn ), một bức thư pháp đẹp và quý ( Chữ người tử tù – Nguyễn Tuân ) ; một cây đàn lịch sử một thời ( Đàn ghi ta của Lor-ca – Thanh Thảo ) … Đó là những vật phẩm, sự vật mang ý nghĩa biểu trưng cho nhận thức, nhân cách, ý chí, khát vọng, số phận … của con người ” .
Nguyễn Minh Châu đã từng tâm niệm : “ Văn học là hai vòng tròn đồng tâm mà điểm trung tâm là con người ”. Con người chính là nguyên do sống sót của văn chương thẩm mỹ và nghệ thuật. Nhưng không phải là trong bất kỳ tác phẩm nào hình tượng con người cũng luôn chiếm vị trí rực rỡ nhất. Điều đó sẽ tạo ra sự nghèo nàn trong việc sáng tạo hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ. Đối tượng của sự phản ánh nhiều lúc là một vật phẩm, một sự vật. Nhưng đó không phải là vật phẩm, sự vật được khắc họa một cách vô hồn. Nó chỉ là cái vỏ ẩn dụ mà khi khơi mở ta mày mò được bao ý nghĩa hình tượng cho con người, từ “ nhận thức, nhân cách, ý chí, khát vọng ” cho đến “ số phận ”. Câu nói đã xác lập một cách đúng đắn vai trò của những hình tượng sự vật, vật phẩm trong sáng tác văn học. Qua bàn tay tài hoa của người nghệ sĩ, tổng thể đều hoàn toàn có thể hóa thành nghệ thuật và thẩm mỹ !
Khám phá những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ giá trị của nền văn học trong và ngoài nước, ta đều nhận thấy vai trò của những hình tượng vật phẩm, sự vật. Hình tượng nhỏ nhưng đủ sức tạo ra sự chỉnh thể lớn. Từ chiếc bánh bao tẩm máu người với hiệu quả chữa bệnh lao, Lỗ Tấn đã cho ta thấy bao sai lầm đáng tiếc trong nhận thức của người Trung Quốc. Từ một khu công trình kiến trúc kì vĩ – Cửu Trùng Đài, Nguyễn Huy Tưởng đã khiến ta tâm lý bao điều về nghệ thuật và thẩm mỹ. Riêng trong nhận thức của chính mình, tôi muốn chiêm ngưỡng và thưởng thức những dòng thư pháp trong Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, tôi muốn say theo tiếng đàn ghi ta của Lor-ca ( Thanh Thảo ). Vì ở đó, qua những sự vật, vật phẩm rất nhỏ mà bao suy ngẫm thâm thúy của người nghệ sĩ đã được thể hiện toàn vẹn .
Nghệ thuật là sự khổ hạnh – câu nói của Nguyễn Tuân đã giúp tất cả chúng ta hiểu được phần nào về đậm cá tính phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ của con người tài hoa uyên bác này. Với ông, mọi thứ đều hoàn toàn có thể hóa thành thẩm mỹ và nghệ thuật, đều mang cái đẹp và hướng theo tiêu chuẩn của cái đẹp. Ông mê hồn phát minh sáng tạo để tìm tòi, tò mò những nét đẹp trong đời sống. Trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân hướng ngòi bút của mình vào hình tượng một bức thư pháp đẹp và quý. Và qua bức thư pháp ấy, độc giả ngộ ra bao giá trị đích thực của nghệ thuật và thẩm mỹ .
Bức thư pháp ấy là kết tinh của bao tình cảm, là cả một quy trình hiểu nhầm để tiến tới con 1 đường đồng điệu của người tử tù và viên quản ngục. Hai con người là hai kẻ đối địch của hai trận tuyến xã hội nhưng lại tri âm tri kỉ ở bình diện thẩm mỹ và nghệ thuật. Chính nghệ thuật và thẩm mỹ đã kết liền toàn bộ, xóa tan mọi hận thù để bung nở thành tình bạn tri kỉ. Hình tượng TT của tác phẩm là chữ, những nét chữ thư pháp vuông vắn thanh tao. Chữ quý không chỉ vì nó được viết rất nhanh ; rất đẹp mà nó còn biểu lộ khát vọng tung hoành của cả một đời người. Nó là khí phách của Huấn Cao, người anh hùng “ chọc trời khuấy nước ” dám đứng lên chống lại triều đình mà ông ghét bỏ. Ông chính là con người tiêu biểu vượt trội cho hình mẫu lí tưởng của người xưa : Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất .
Bức tranh thư pháp đẹp và quý lại được viết trong khung cảnh nhà lao chật hẹp, tường đầy mạng nhện rác rưởi, đất đầy phân chuột, phân gián. Chứng kiến cảnh cho chữ mà ta như nhận thấy huyết lệ của tác giả thấm nhuần trên trang văn. Và có vẻ như bao tinh túy của hồn văn đã được Nguyễn Tuân vắt kiệt để phát minh sáng tạo nên cảnh tượng kì tuyệt này : Sau bao hiểu nhầm, Huấn Cao đã quyết định hành động cho đi những dòng chữ sau cuối, ông biểu lộ tính cách của một con người biết đổi khác cách nhìn nhận và cũng bộc lộ một tấm lòng biết ơn vì người khác khi quyết định hành động cho chữ viên quản ngục. Cảnh cho chữ quả là cảnh tượng lâu nay chưa từng có. Người ta thường viết thư pháp trong thư phòng, thư sảnh, nơi có trầm hương nghi ngút nhưng giờ đây nó lại được viết trong cảnh để lao chật hẹp. Người nghệ sĩ viết thư pháp lại là người tử tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng trong đêm ở đầu cuối của đời mình. Vượt lên trên tổng thể, cái đẹp đã lên ngôi. Ánh sáng của ngọn đuốc đã xua tan đi bóng tối của nhà tù. Mùi thơm từ chậu mực bốc lên đã xua đi mùi phân chuột, phân gián. Giữa hai con người không còn một khoảng cách nào nữa. Chỉ có người nghệ sĩ đang mê hồn phát minh sáng tạo cái đẹp dưới con mắt của kẻ sùng bái nghệ thuật và thẩm mỹ. Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa khác thường. Nó đã khiến viên quản ngục nhận ra thảm kịch sai đường của mình mà rưng rưng nước mắt trước người tử tù : Kẻ mê muội này xin bái lĩnh. Cái đẹp có sức mạnh cứu vớt, thanh lọc tâm hồn con người và vượt lên thực trạng, không hề chung sống với thực trạng. Đó là chiều sâu tư tưởng rất nhân bản của Nguyễn Tuân .
Như vậy, từ một bức thư pháp đẹp tươi, sang chảnh, Nguyễn Tuân đã chất chứa trong nó sức gợi lớn lao : hình tượng cho nhân cách, kĩ năng của Huấn Cao và tâm hồn quần ngục, mang giá trị nhận thức thâm thúy về tư tưởng nhân bản của nhà văn. Hình tượng ấy đã được kiến thiết xây dựng trải qua một loạt những hình ảnh ; ngôn từ giàu sức gợi, đậm không khí cổ xưa, giọng điệu ngưng trệ, đĩnh đạc. Với Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân đã dâng cho văn đàn một bức thư pháp đẹp và quý. Bức thư pháp ấy đã cho ta thấy được nhân cách và khát vọng cao quý của người tử tù. Qua những nét chữ ta nhận thấy được sức mạnh cảm hóa của cái đẹp. Người tử tù sau đêm ấy sẽ mãi mãi ra đi nhưng thẩm mỹ và nghệ thuật thì sẽ ở lại với đời, vĩnh hằng theo năm tháng .
Cùng với hình tượng bức thư pháp trong trang văn Nguyễn Tuân, hình ảnh cây đàn ghi ta cũng là hình tượng đẹp tươi trong trang thơ Thanh Thảo. Nó là dẫn chứng cho năng lực và sự tìm tòi của nhà thơ. “ Khi tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn ” ( Lor-ca ). Cây đàn ghi ta của Lor-ca vẫn mãi in hằn trong tâm lý của tất cả chúng ta như một lịch sử một thời gắn bó với cuộc sống người nghệ sĩ tài ba. Thanh Thảo – một trong những nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước, đi qua cuộc chiến tranh, về với tự do, Thanh Thảo có sự tìm tòi thay đổi về hình thức diễn đạt của thơ ca. Mang hình thức tượng trưng ru-bích – hỗn độn ở hình thức bề ngoài và thống nhất ở bề sâu, bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca là một sáng tác tiêu biểu vượt trội cho sự tìm tòi thay đổi của Thanh Thảo. Từ những xúc động chân thành về cuộc sống của người nghệ sĩ – chiến sỹ Lor-ca Thanh Thảo đã viết nên những vần thơ gây rung động lòng người. Lời di chúc của Lor-ca để lại với đời cho ta thấm thìa một tình cảm thương mến dành cho quê nhà xứ sở. Hình tượng cây đàn là một phát minh sáng tạo điển hình nổi bật độc lạ của Thanh Thảo. Cây đàn ghi ta chính là biểu trưng cho cuộc sống và sự nghiệp của Lor-ca, quốc tế nơi ông sống và phát minh sáng tạo, Thanh Thảo đã thiết kế xây dựng hình tượng ấy mang nét đẹp tuyệt vời cho nhân cách, năng lực, số phận của một thiên tài, qua đó gửi gắm tình cảm, cảm hứng của mình .
Cây đàn ghi ta là hình tượng cho Lor-ca. Cây đàn, tiếng đàn là tổng hợp của những góp phần, góp sức của ông trong sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ cho quốc gia Tây Ban Nha. Lor-ca mang theo cây đàn vào lòng đất cũng như mang theo một mảnh hồn gắn bó sắt son với quê nhà. Tiếng đàn Lor-ca âm vang trong những vần thơ :
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
Hình ảnh những tiếng đàn bọt nước làm ta liên tưởng đến những bong bóng nước trên mặt sân trong cơn mưa rào. Bong bóng bung nở rồi lại vỡ tan, rồi lại liên tục bung nở. Cũng giống như cuộc sống Lor-ca, thẩm mỹ và nghệ thuật Lor-ca tưởng sẽ bị vùi dập nhưng lại là sự bung nở mãnh liệt của năng lực. Tiếng đàn ngân vang làm ta liên tưởng đến khí thế sôi sục của người chiến sỹ đấu bò với chiếc áo choàng đỏ gắt đậm chất Tây Ban Nha. Tiếng đàn li-la li-la li-la vang lên như lời ai điếu bi hùng dành cho cuộc sống người chiến sỹ – nghệ sĩ Lor-ca, là bó hoa tử đinh hương dành Tặng cho một cuộc sống vĩ đại. Cái chết của Lor-ca đã gây ra những cú sốc dây chuyền sản xuất. Tiếng đàn hiện lên muôn sắc tố, âm thanh vỡ ra sắc tố, thành bọt nước vỡ tan, thành dòng máu chảy :
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy .
Những âm thanh ánh xạ ra bao sắc màu. Sắc màu mộc mạc bình dị đằm thắm tình yêu quê nhà. Màu xanh của tuổi trẻ, của khát khao, hy vọng, của nền nghệ thuật và thẩm mỹ không khi nào già nua. Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy như rỏ từng giọt lệ thương xót cho cái chết tức tưởi của người nghệ sĩ tài ba. Con người ấy đã mãi ra đi, nhưng những gì là nghệ thuật và thẩm mỹ thì còn mãi :
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
lộng lẫy trong đáy giếng .
Không một ai dám chôn cất một kẻ bị hành hình – nó vừa là nỗi đau cũng vừa là sự chứng minh và khẳng định mãnh liệt cho sức sống của nghệ thuật và thẩm mỹ chân chính. Nó sẽ còn mãi, giản dị và đơn giản, kiên cường như thứ cỏ mọc hoang, cỏ tuy hoang dại, nhỏ bé nhưng sức sống thì mãnh liệt trước mọi khắc nghiệt của thực trạng, thử thách. Nghệ thuật của Lor-ca tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt. Nỗi đau đã được bồi đắp. Sự vùi dập hóa thành sự thăng hoa, sự hi sinh hóa thành bất tử .
Tiếng đàn ghi ta của Lor-ca đã hóa thân vào những câu thơ của Thanh Thảo, cây đàn lịch sử một thời ấy đã gợi lại cả số phận bi thương của người nghệ sĩ tài ba. Nhưng trên tổng thể, nó cho ta thấy được sự bất tử của nghệ thuật và thẩm mỹ .
Hai hình tượng với những nét riêng độc lạ tuy nhiên đều biểu lộ được những phẩm chất, nhân cách, ý chí, khát vọng, số phận của con người. Qua những hình tượng ấy, ta đồng thời thấy rõ bóng hình cái tài và cái tâm của người nghệ sĩ khi phát minh sáng tạo nên tác phẩm của mình. Những hình tượng vật phẩm, sự vật được phát minh sáng tạo một cách độc lạ sẽ tạo nên sự thành công xuất sắc cho tác phẩm văn học. Bởi mỗi tác phẩm là một ý tưởng về hình thức và là một phát minh sáng tạo mới ở nội dung. Nghệ thuật chân chính không phải là sự hời hợt, giản đơn với đời sống nó phải là sự kết nối ngặt nghèo với cuộc sống. Sự kết nối ấy phải được biểu lộ qua những hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ giàu ý nghĩa thay vì sự phát minh sáng tạo nửa vời, dễ dãi. Có thể nói, thiết kế xây dựng một hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật rực rỡ là một thành công xuất sắc lớn của người nghệ sĩ. Nó yên cầu người cầm bút phải có một sự thưởng thức, thấm thía thâm thúy về đời sống và con người .
Những hình tượng vật phẩm, sự vật được phát minh sáng tạo một cách độc lạ sẽ tạo nên sự thành công xuất sắc cho tác phẩm văn học. Người cầm bút phải biết lấy “ chữ của đời ” chịu khó phát minh sáng tạo tích cóp tạo ra sự văn chương nghệ thuật và thẩm mỹ, thiết kế xây dựng hình ảnh chân chính. Một tác phẩm sống được hay một tác phẩm liệu có trở thành chiếc lá thả mình vào dòng chảy miên viễn của thời hạn được hay không chính ở sự phát minh sáng tạo hình tượng của người nghệ sĩ .
Hình tượng sẽ làm nên sức sống cho tác phẩm văn học: Một tác phẩm văn học sẽ được tôn vinh và làm trăn trở biết bao tâm hồn nhờ hình tượng nghệ thuật, đặc biệt là những hình tượng mang giá trị biểu tượng sâu sắc về con người. Người nghệ sĩ phải phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới. Và cái đẹp đôi khi chỉ được khám phá từ một sự vật, sự việc rất nhỏ bé nhưng chính nó lại là con thuyền chuyên chở bao suy ngẫm của nghệ sĩ về con người và cuộc đời. Bức thư pháp của người từ tù, cây đàn huyền thoại của Lor-ca, tất cả sẽ mãi ở lại với văn chương nghệ thuật như một hình tượng bất tử. “Văn học nằm ngoài các định luật của sự băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết” (Sê-đrin).
Dương Minh Lan
trung học phổ thông Nguyễn Du – Hà Tĩnh
Bài đoạt giải Nhất – 18,5 / 20 điểm
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục