Văn chương là một hiện tượng kỳ lạ không ngừng hoạt động, không ngừng thay đổi, từ thiên nhiên và môi trường xã hội văn hóa truyền thống này sang thiên nhiên và môi trường xã hội văn hóa truyền thống khác, từ nhà văn này sang nhà văn khác .
Bạn đang đọc: Lí luận văn học">Lí luận văn học
Trong nghành này, so với mỗi người sáng tác, thì những gì làm được, mặc dầu là thành tựu xuất sắc đi nữa, của một thời, một người nào đó, chỉ hoàn toàn có thể là một kinh nghiệm tay nghề, một lời khuyên, một sự gợi ý, một điểm xuất phát, cũng hoàn toàn có thể là một thử thách, thúc giục, khám phá những con đường mới. Tuy nhiên trong lịch sử dân tộc lâu bền hơn của nó, văn chương vẫn có 1 số ít nét thực chất khá bền vững và kiên cố mà nhà văn và nhà nghiên cứu và điều tra văn học cần ý thức rõ, nhằm mục đích khai thác có hiệu suất cao nhất sức mạnh đặc trưng của văn chương .
Việc chú trọng đến thực chất tư tưởng của văn chương đã có từ thời xưa. Có thể nhận thấy điều này trong ý niệm của Khổng Tử và những nhà nho về “ văn tải đạo ? thi dĩ ngôn chí ?, trong nhận thức về sự bất phân giữa văn và sử, văn và triết ở thời kỳ đầu sự tăng trưởng của văn chương .
Những người mác xít cũng đặc biệt nhấn mạnh bản chất tư tưởng của văn chương, coi văn chương và nghệ thuật nói chung là một hình thái ý thức xã hội, một công cụ nhận thức, một “vũ khí tư tưởng”. Tất nhiên cách nhận thức cuộc sống, tác động tư tưởng của văn chương nghệ thuật có những nét riêng, có tính đặc thù, so với các hình thái ý thức xã hội khác, như triết học, đạo đức, tôn giáo…
Một hướng tiếp cận khác chú trọng thực chất thẩm mỹ và nghệ thuật của văn chương, mối liên hệ mật thiết giữa văn chương và nghệ thuật và thẩm mỹ, coi văn chương là một mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ. Đây là cách xem xét của Aristote trong quyển Thi học ( có lúc gọi là Nghệ thuật thơ ca ). Đặc biệt ở những nhà mỹ học Đức từ cuối thế kỷ XVIII, ở Kant và Hegel, thực chất thẩm mỹ và nghệ thuật của văn chương càng được nhấn mạnh vấn đề, và họ coi điều tra và nghiên cứu văn chương, thi học là một bộ phận của mỹ học. Theo hướng tiếp cận này, người ta chú ý quan tâm nhiều đến mối liên hệ giữa văn chương với âm nhạc, với nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình, với kiến trúc, và gần đây là với thẩm mỹ và nghệ thuật điện ảnh, đề cao giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ của văn chương, xem xét, nhìn nhận văn chương theo nhu yếu của cái đẹp, sự hòa giải, sự sống .
Việc chú trọng đến thực chất ngôn từ của văn chương gắn với ngôn ngữ học tân tiến. Roman Jakobson trong một tiểu luận nổi tiếng Ngôn ngữ học và thi học ( 1960 ) xem điều tra và nghiên cứu thi ca, thi học là một ngành của ngôn ngữ học. Đối tượng của thi học, theo ông, thứ nhất là phải vấn đáp thắc mắc : cái gì làm cho một thông điệp bằng lời nói biến thành một khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ ? Và ông cho rằng hoàn toàn có thể tìm lời giải đáp trong công dụng thi ca của ngôn từ .
Dù đặt trọng tâm chú ý quan tâm vào đâu, dù xuất phát từ điểm nhìn nào, từ tư tưởng, thẩm mỹ và nghệ thuật hay ngôn từ, thì trong thực tiễn sáng tác hay điều tra và nghiên cứu văn chương lúc bấy giờ, cả ba mặt thực chất của văn chương là tư tưởng, nghệ thuật và thẩm mỹ và ngôn từ cần được chăm sóc theo cách này hay cách khác, ở mức độ này hay mức độ khác. Chúng ta không quá bất ngờ là những nhà văn lớn lâu nay là những nhà tư tưởng lớn, đồng thời là những nghệ sĩ tài ba và là những bậc thầy về ngôn từ. Ngay cả những người cầm bút thông thường, muốn phát huy được sức mạnh riêng, sức mạnh tổng hợp của văn chương, cũng phải biết khai thác cả ba mặt tư tưởng, nghệ thuật và thẩm mỹ và ngôn từ của nó .
Nhưng trong tình hình lúc bấy giờ, một phần do ảnh hưởng tác động xấu đi của những khuynh hướng hình thức chủ nghĩa trong văn học phương Tây tân tiến, một phần do ý niệm và cách làm của tất cả chúng ta so với yếu tố tư tưởng trong văn học còn thô thiển, áp đặt, khiến người ta có thành kiến, thậm chí còn “ dị ứng ” với tư tưởng. Việc coi nhẹ tư tưởng, thành kiến so với tư tưởng sẽ tước đi sức mạnh quan trọng nhất của văn chương so với những mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật khác, khuyến khích việc chạy theo hình thức, kỹ thuật, chiều nịnh thị hiếu tầm thường của công chúng, sớm muộn sẽ dẫn văn chương đến chỗ cằn cỗi, bế tắc, không có nghĩa gì đáng kể so với xã hội, nhân sinh .
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục