Chúng ta đều biết, mọi ngành khoa học đều phải tiếp cận đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra trên hai bình diện là kinh nghiệm tay nghề và lí luận. Chính những mối quan hệ giữa đơn cử và trừu tượng, riêng và chung sẽ bổ trợ những điểm nhìn từ nhiều phía khác nhau đến một đối tượng người dùng có tên gọi là văn học. Ở Nước Ta không biết từ khi nào, cụm từ lí luận – phê bình luôn đi với nhau như thể một sự thống nhất, nên khi nói đến thực trạng yếu kém của điều tra và nghiên cứu lí luận văn học người ta nghĩ ngay sự yếu kém đó là của phê bình văn học và ngược lại. Do nhập nhằng giữa đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra của lí luận văn học với đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và điều tra của lịch sử vẻ vang văn học và phê bình văn học, người ta như nhau sự nghiên cứu và phân tích tác phẩm văn học cụ thể trong nghiên cứu và điều tra lịch sử dân tộc văn học và phê bình văn học với sự nghiên cứu và phân tích yếu tố tác phẩm trong lí luận văn học, nơi vai trò của những khái quát hóa lí luận và việc tiếp cận bản thể của tác phẩm văn học đều xẩy ra trên bình diện trừu tượng. Cũng vì không phân biệt rõ đối tượng người dùng của lí luận văn học và đối tượng người tiêu dùng của điều tra và nghiên cứu, phê bình văn học mà người ta thường cho rằng lí luận văn học gắn liền với văn học văn minh hơn văn học cổ, cận đại, thậm chí còn có nơi người ta muốn giải thể bộ môn lí luận văn học vì nó giống bộ môn văn học Nước Ta tân tiến ( ! ). Do đó, lí luận văn học ở Nước Ta chẳng những không làm tốt vai trò chỗ dựa cho điều tra và nghiên cứu, phê bình văn học, mà bản thân nó cũng tự mờ nhạt dần theo thời hạn. Xuất hiện những bài viết nhiều lí sự mà thiếu tư duy lí thuyết, hoặc có những bài viết mang đặc thù phát biểu quan điểm chỉ huy về tình hình văn học hơn là những bài điều tra và nghiên cứu lí luận văn học có bề sâu học thuật. Lâu dần, trong đời sống văn học ở nước ta Open hai đặc thù : một là người ta không muốn gật đầu những người làm lí luận văn học xuất phát từ tư duy triết học, mĩ học thuần túy, cho đó là kinh viện, trừu tượng, không thiết yếu ; hai là người ta ít chăm sóc đến lí luận văn học, nhất là những thành tựu mới của lí luận văn học trên quốc tế. Tình hình trên dẫn đến việc nhiều yếu tố cơ bản của mĩ học và lí luận văn học không được nghiên cứu và điều tra từ gốc một cách chuyên nghiệp và bài bản, triệt để nên bất kể ai, bất kỳ lúc nào cũng hoàn toàn có thể làm bùng nổ những cuộc tranh luận lê dài về một yếu tố vô bổ. Lí luận văn học chỉ hoàn toàn có thể có được vị thế khoa học riêng nếu có sự “ phân công ” việc làm giữa điều tra và nghiên cứu, phê bình và lí luận văn học bên trong mạng lưới hệ thống những khoa học văn học. Nghiên cứu đồng đại những mạng lưới hệ thống bên trong của tác phẩm văn học như những tầng bậc của tác phẩm, công dụng của chúng, những mối quan hệ bên trong và sự tạo nghĩa của văn bản, v.v… không phải là việc làm của lịch sử vẻ vang và phê bình văn học. Văn học như thể hoạt động giải trí kí hiệu, văn bản văn học như thể mạng lưới hệ thống những kí hiệu và việc tổ chức triển khai nghĩa của văn bản là những yếu tố vượt quá khuôn khổ đối tượng người tiêu dùng của lịch sử vẻ vang và phê bình văn học, chúng tạo nên mạng lưới hệ thống dành riêng cho lí luận văn học. Nói lí luận văn học trên quốc tế ngày càng khoanh vùng được đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra, chính là nói về sự xác lập đối tượng người dùng điều tra và nghiên cứu riêng của lí luận văn học tân tiến .
Có thể nói, một cách gián tiếp, bóng ma Lukacs cũng đã đến Nước Ta với quy mô phản ánh. Và trong trong thực tiễn, từ những ngày đầu đến thời điểm ngày hôm nay, lí luận văn học mácxít ở Nước Ta đa phần vẫn phất cao ngọn cờ của chủ nghĩa hiện thực. So với trình độ tăng trưởng lí luận văn học của một số ít nước trên quốc tế mấy chục năm qua, lí luận văn học ở Nước Ta chỉ mới ở trình độ nhã nhặn. Tính từ Văn học khái luận ( 1944 ) của Đặng Thai Mai, sự hoạt động của tư duy lí luận văn học văn minh ở Nước Ta chưa tạo thành phe phái học thuật với những thành tựu điển hình nổi bật. Không thừa kế những di sản triết học và mĩ học lớn, những nhà lí luận văn học mácxít ở Nước Ta trước hết là những chiến sỹ, lấy việc truyền bá lí tưởng cách mạng làm mục tiêu chính. Mọi yếu tố của văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ đều được nhìn nhận và nhìn nhận từ quyền lợi chính trị – xã hội thực tiễn. Khả năng thích ứng và ship hàng kịp thời là những yên cầu không chỉ dành riêng cho giới sáng tác, trình diễn mà còn dành cho cả giới nghiên cứu và điều tra, lí luận, phê bình văn học. Chúng ta không có thời hạn cho tư duy tư biện, cho nghiền ngẫm và khắc khoải trước những yếu tố học thuật. Mô hình phản ánh đã bị ý niệm một cách đơn thuần và thô thiển. Cả quốc tế đều biết quy mô phản ánh trong lí luận văn học mácxít gắn liền với tên tuổi G. Lukacs nhưng ở Nước Ta những khu công trình mĩ học quan trọng nhất của ông cũng không được ra mắt và điều tra và nghiên cứu. Người ta chỉ dựa vào câu nói của Lênin về L. Tolxtoi như là “ tấm gương phản ánh cách mạng Nga ” làm xuất phát điểm cho mọi lập luận tương quan đến mối quan hệ giữa văn học và hiện thực. Thay vì nỗ lực mày mò thực chất của văn học, lí luận văn học ở nước ta đã dành ưu tiên cho việc tôn vinh hiện thực, cái hiện thực với những đại tự sự được xây đắp từ trước. Suốt một thời kỳ dài, người ta giống hệt cái được phản ánh với cái phản ánh, nghiên cứu và điều tra văn học cho nên vì thế chỉ chăm sóc tới nội dung trong những tác phẩm văn học nhằm mục đích chứng tỏ một chân lí nào đó ở bên ngoài theo một hệ qui chiếu có sẵn. Chúng ta đều biết, cùng với sự tăng trưởng của khoa học văn học, đã hình thành hai mạng lưới hệ thống chuyển tiếp quan trọng được thiết chế hóa, đó là phê bình văn học và giảng dạy văn học trong những nhà trường. Hai mạng lưới hệ thống này chuyển tiếp những quy mô diễn giải tương quan đến tác phẩm văn học, chúng giúp cho những người không điều tra và nghiên cứu văn học một cách chuyên nghiệp vẫn hoàn toàn có thể hiểu những tác phẩm văn học cần hiểu. Trong trong thực tiễn, quy mô diễn giải tác phẩm văn học ở nước ta cho đến thời điểm ngày hôm nay vẫn chịu sự chi phối của quy mô phản ánh. Đâu đó, vẫn có nhà điều tra và nghiên cứu, phê bình, giảng dạy văn học thay vì giúp mọi người nhận ra vẻ đẹp của văn chương, tiến tới chỉ ra sự hoạt động của tư duy thẩm mỹ và nghệ thuật qua từng quy trình tiến độ tăng trưởng của văn học, thì lại chỉ chăm sóc tới những yếu tố ngoài văn học trải qua việc so sánh nội dung của tác phẩm văn học với hiện thực bên ngoài. Cách làm này đã dẫn đến thói quen đảm nhiệm và nhìn nhận văn học một cách thô thiển, tác động ảnh hưởng xấu đến hoạt động giải trí phát minh sáng tạo văn học nghệ thuật và thẩm mỹ. Những năm trước đây, tất cả chúng ta đã nhận ra yếu tố này, nhưng vẫn chưa có những khu công trình lí luận nghiên cứu và điều tra nâng cao một cách chuyên nghiệp trên cơ sở học thuật. Mô hình phản ánh, một khi được điều tra và nghiên cứu trang nghiêm, sẽ soi sáng nhiều yếu tố tương quan đến chủ nghĩa hiện thực, đến những đặc thù của văn học Nước Ta tân tiến .
Do quá nhấn mạnh đến mô hình phản ánh, tư duy lí luận văn học ở Việt Nam đã không quan tâm đến mô hình ngôn ngữ. Đây là đặc điểm chung của toàn bộ hệ thống lí luận văn học mácxít chứ không riêng gì ở Việt Nam. G. Lukacs chỉ thấy ở ngôn ngữ cái công cụ hình thức cao nhất, ông không xem ngôn ngữ là thực thể của tác phẩm(1). Nghiên cứu các công trình của L. Goldman, chúng ta thấy nhà lí luận này cũng không xem cấu trúc ý thức là cấu trúc ngôn ngữ. Theo Goldman, chính hiện thực đã tạo sẵn hình thức cho tác phẩm văn học qua cấu trúc của cái nhìn thế giới, theo tinh thần của chủ nghĩa cấu trúc sinh thành. Như chúng tôi đã phân tích ở phần trên, không phải ngẫu nhiên các xu hướng lí luận văn học hiện đại ở phương Tây đã khai thác ở ngôn ngữ học và triết học ngôn ngữ nhiều như vậy, bởi vì người ta đã ý thức rằng tác phẩm văn học là tập hợp các kí hiệu, phương thức tồn tại của nó là quá trình tạo nghĩa của văn bản thông qua người đọc. Do nhận thức tác phẩm văn học không chỉ mang tính hiện thực mà còn có tính kí hiệu nên nhiều vấn đề liên quan đến văn học đã được tư duy lí luận văn học hiện đại phương Tây lí giải và soi sáng từ mô hình ngôn ngữ. Có thể nói những thành tựu của ngôn ngữ học và triết học ngôn ngữ từ Saussure đến Derrida đã soi sáng nhiều vấn đề của lí luận văn học hiện đại, hậu hiện đại như về bản chất của văn bản văn học, về nghĩa và sự tạo nghĩa của văn bản, về nghĩa chủ ý và nghĩa được thiết lập thông qua người đọc. Với giải trình ngôn ngữ của Foucault, người ta đã quan tâm đến những qui ước văn hóa của ngôn ngữ và hiểu thêm rằng không thể phân tích đầy đủ quá trình thu nhận tri thức của một cá nhân từ ngôn ngữ nếu chúng ta không biết đến kiểu mẫu giải trình ngôn ngữ của cộng đồng mà cá nhân đó đang phụ thuộc. Đến J. Derrida, ông quan niệm, ý thức của tác giả không hề có ưu thế tuyệt đối bên trên nghĩa của ngôn từ, thậm chí nhà văn chỉ phát hiện ra nghĩa của ngôn từ qua việc viết ra nó. Theo ông, những cái biểu đạt vĩ đại hơn rất nhiều so với những cái được biểu đạt. Từ đây, mối quan hệ cái biểu đạt và cái được biểu đạt do Saussure đề xuất, vì thế không còn được coi trọng nữa. Như vậy, để tiếp cận với bản chất của văn học, người ta đã xuất phát từ bản chất của cái chất liệu làm nên văn bản văn học. Ngôn ngữ học và triết học ngôn ngữ thời hiện đại cũng đã xác lập những quan điểm nghiên cứu văn học. Qua những quan niệm về ngôn ngữ, chúng ta có thể biết được khoa học văn học hiện đại quan tâm đến khía cạnh nào của đối tượng nghiên cứu và tại sao ở phương Tây lại xuất hiện những trào lưu lí thuyết văn học dựa vào tính ngôn ngữ để đề cao tính kí hiệu, phủ nhận tính phản ánh, khẳng định không gian ngôn ngữ, quyền tự trị ngữ nghĩa của văn bản văn học.
2. Chúng ta nói nhiều đến giao lưu, hội nhập. Và trong thực tiễn, ở 1 số ít nghành nhất định, tất cả chúng ta đã làm tốt việc giao lưu, hội nhập, thậm chí còn tất cả chúng ta đã có được những thành tựu quan trọng. Nhưng riêng trên nghành nghề dịch vụ khoa học văn học nói chung, lí luận văn học nói riêng, do không có truyền thống lịch sử triết học và mĩ học, sự thiếu vắng nguồn tri thức lí thuyết văn học trong nhiều năm, tất cả chúng ta chưa có hệ hình tư duy lí luận văn học tương ứng với những nước có truyền thống lịch sử này. Hơn nữa, sinh ra trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, lí luận văn học mácxít ở Nước Ta, ngay từ khởi đầu chỉ chăm sóc tới những yếu tố cấp thiết nhất có năng lực hướng văn học Giao hàng kịp thời những mục tiêu chính trị – xã hội thực tiễn. Trước năm 1986, phần nhiều tất cả chúng ta ít chăm sóc đến những thành tựu lí luận văn học ở phương Tây, nơi những khu công trình lí luận văn học nói nhiều về hình thức như thể phương pháp tư duy, là thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ. Suốt một thời hạn dài, ở miền Bắc, những nhà nghiên cứu văn học nói chung vẫn còn nghiêng về cảm hứng phê phán những thành tựu lí luận văn học ở phương Tây. Phê phán như một giải pháp tự vệ, đôi lúc thái quá, tất cả chúng ta tự vệ trước toàn bộ những gì khó hiểu. Điều này đã cản trở đến ý thức dữ thế chủ động học hỏi, nghiên cứu và điều tra của tất cả chúng ta về những thành tựu lí thuyết mới ở bên ngoài .
Cũng như việc dịch và trình làng những sáng tác văn học quốc tế, ở nước ta, việc dịch và trình làng những khu công trình triết học, mĩ học và lí luận văn học vẫn còn trong thực trạng mạnh ai nấy làm, tác dụng chưa được bao nhiêu. Đấy là chưa kể đến cách làm hớt ngọn trong nghiên cứu và điều tra, trình làng lí thuyết văn học quốc tế. Có người thậm chí còn không hề đọc tác phẩm lí luận mà mình muốn nghiên cứu và điều tra, trình làng, nhưng vẫn cứ điều tra và nghiên cứu, ra mắt theo một nguồn nào đó, thậm chí còn còn phê phán nóng bức. Có nhà điều tra và nghiên cứu, phê bình không đọc, hoặc đọc không tráng lệ những khu công trình nghiên cứu và điều tra, ra mắt lí thuyết văn học quốc tế nhưng vẫn tỏ thái độ hờ hững, do ý niệm cái gì khó hiểu là không thiết yếu, như cố GS. Trần Đình Hượu đã từng phê phán. Người biết ngoại ngữ ngày một nhiều, nhưng không phải ai cũng biết mở màn nghiên cứu và điều tra từ đâu trong cái biển tri thức lí thuyết văn học ! Để điều tra và nghiên cứu những yếu tố của lí luận văn học tân tiến, hậu hiện đại ở phương Tây, người ta phải nghiên cứu và điều tra những phe phái triết học, mĩ học và những trào lưu triết học ngôn từ văn minh, hậu hiện đại tương quan. Một việc làm bí mật và stress mà không phải ai cũng chuẩn bị sẵn sàng gật đầu .
Tuy vậy, thời hạn gần đây đã có những nỗ lực điều tra và nghiên cứu, ra mắt và dịch thuật lí thuyết văn học quốc tế rất đáng trân trọng ( 2 ). Từ chỗ một nền lí thuyết khép kín với những chắp vá lấy từ Liên Xô ( cũ ) và Trung Quốc, tất cả chúng ta đã lan rộng ra tầm nhìn ra những vương quốc phương Tây có nền lí thuyết văn học tăng trưởng như Đức, Pháp, Mỹ, … Từ chỗ chỉ chăm sóc đến Chủ nghĩa hiện thực, tất cả chúng ta đã nghiên cứu và điều tra, trình làng về Chủ nghĩa tân tiến, hậu hiện đại. Từ chỗ chỉ chăm sóc đến những thành tựu của tư duy lí thuyết tiền tân tiến, như về tác giả, tất cả chúng ta đã tiếp cận với tư duy lí thuyết văn học văn minh, như về văn bản, về Chủ nghĩa cấu trúc, Thi pháp học ; Phân tâm học, Tự sự học, những phe phái hình thức … ; và gần đây là tư duy lí thuyết hậu hiện đại với yếu tố chủ thể tiếp đón, v.v… Có những nghành nghề dịch vụ, tất cả chúng ta chỉ nghiên cứu và điều tra, trình làng là chính, số lượng tác phẩm dịch còn ít, nhưng cũng có những nghành tất cả chúng ta vừa nghiên cứu và điều tra, vừa phối hợp dịch những tác phẩm lí thuyết .
Nhìn chung, mấy năm gần đây, đã Open những tín hiệu đáng mừng trên nghành nghiên cứu và điều tra, trình làng lí thuyết văn học quốc tế vào Nước Ta. Nó cho thấy, một hệ hình tư duy lí thuyết mới đang dần hình thành, kéo theo nhu yếu tiếp cận những thành tựu lí thuyết văn học của những nước. Như vậy, đang xẩy ra quy trình : Những nỗ lực nghiên cứu và điều tra, ra mắt thành tựu tiêu biểu vượt trội của lí thuyết văn học quốc tế đã làm hình thành từng bước một hệ hình tư duy lí thuyết mới, và đến lượt nó, tư duy lí thuyết mới lại cần đến những tri thức lí thuyết liên tục được nghiên cứu và điều tra, trình làng một cách rất đầy đủ, khoa học và có mạng lưới hệ thống hơn .
Trên thực tiễn, ở nước ta, mặc dầu đã có những nỗ lực nhất định, việc làm nghiên cứu và điều tra, trình làng lí thuyết văn học quốc tế thời hạn qua vẫn liên tục thể hiện những số lượng giới hạn. Phần đầu của bài viết này đã nêu những đặc thù của toàn cảnh điều tra và nghiên cứu lí luận văn học ở nước ta, trong phần này chúng tôi đề cập đến một số ít nguyên do đơn cử gây nên những hạn chế trong việc điều tra và nghiên cứu, ra mắt lí thuyết văn học quốc tế :
a – Nghiên cứu, trình làng lí thuyết văn học quốc tế không mạng lưới hệ thống
Các thành tựu của lí thuyết văn học phương Tây Open theo từng quá trình tiếp nối nhau, đi từ tư duy tiền văn minh đến tân tiến và hậu hiện đại. Mỗi thành tựu của lí thuyết văn học phương Tây đều gắn liền với một quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang và chịu sự chi phối của nó. Vậy nên, khi điều tra và nghiên cứu, trình làng một thành tựu lí thuyết mang dấu ấn đặc trưng cho một hệ hình tư duy nhất định, người ta cần có thao tác khu biệt thành tựu đó cho tương thích với vai trò của nó ở thời gian đó ( 3 ). Rất tiếc ở Nước Ta người ta đã điều tra và nghiên cứu, ra mắt những thành tựu lí thuyết văn học quốc tế mà không khoanh vùng phạm vi hay giới thuyết chúng, làm cho người tiếp đón không phân biệt được cái nào thuộc tiền tân tiến, cái nào thuộc văn minh và hậu hiện đại ; do đó, cũng không thấy được sự tăng trưởng của tư duy lí thuyết văn học trên quốc tế qua từng quá trình với những năng lực và số lượng giới hạn của nó, và nhất là không biết vận dụng ra sao cho tương thích với những đặc thù của văn học Nước Ta .
b – Sự ngộ nhận về tính phổ quát và tính ngẫu nhiên lịch sử vẻ vang của lí thuyết văn học .
GS. Stephen Owen ( Mỹ ) trong bài tham luận khoa học có nhan đề là Những chứng minh và khẳng định của lí thuyết : Nghiên cứu văn chương hàn lâm và văn bản Đông Á đã đề cập đến một yếu tố quan trọng mà theo chúng tôi hoàn toàn có thể xem là số lượng giới hạn của lí thuyết văn học : Liệu lí thuyết văn học là phổ quát hay mang tính ngẫu nhiên lịch sử dân tộc ? Đây chính là một trong những nguyên do dẫn đến hạn chế của việc nghiên cứu và điều tra, ra mắt những thành tựu của lí thuyết văn học quốc tế vào Nước Ta. Có thể nêu lên mấy điểm sau đây mà GS. Stephen Owen gợi ra :
– Bản chất của lí thuyết là ngầm tham gia vào việc hình thành điển phạm, trong văn chương hàn lâm, những tác phẩm thỏa mãn nhu cầu những quan tâm lí thuyết thì trở nên quan trọng. Nghĩa là lí thuyết, từ trong khởi thủy đã không “ vô tư ” trong việc khái quát những yếu tố .
– Điểm mù lớn của lí thuyết văn học là cái ngẫu nhiên lịch sử dân tộc của chính nó. Lí thuyết tạo ra những chứng minh và khẳng định tổng quát dựa trên những điểm riêng không liên quan gì đến nhau, ngẫu nhiên mang tính lịch sử dân tộc, như thể những chứng minh và khẳng định này bản thân chúng không mang tính ngẫu nhiên lịch sử dân tộc .
– Lí thuyết với tư cách một tiến trình tư duy chuyên ngành là phổ quát. Lí thuyết như là một trật tự các văn bản, các nhà tư tưởng, các câu hỏi Âu – Mỹ là một dạng thức địa phương đã được toàn cầu hóa.
Điều do dự mà cũng chính là nguyên do làm cho những thành tựu lí thuyết không phải được hoan nghênh ở bất kể nơi đâu, đó là làm thế nào để tất cả chúng ta hiểu được những loại sản phẩm văn bản địa phương và những điển phạm địa phương, khi mà chúng không hề đóng vai trò gì trong việc hình thành lí thuyết Âu – Mỹ ? Điều này xuất phát từ chính đối tượng người tiêu dùng của lí thuyết và từ chính những khẳng định chắc chắn mang tính phổ quát của lí thuyết, trên cơ sở tính ngẫu nhiên lịch sử vẻ vang của nó. Những chứng minh và khẳng định mang tính phổ quát của lí thuyết tạo ra những khái niệm, và người ta vận dụng chúng để tiếp cận những văn bản văn học và điển phạm văn học nước khác trọn vẹn lạ lẫm. Đây là điều mà trong khu công trình Trên đường đến với ngôn từ ( 4 ) M. Heidegger đã từng cảnh báo nhắc nhở khi ông đối thoại với một giáo sư người Nhật, hay cố GS. Trần Đình Hượu cũng đã từng quan tâm khi nói về khái niệm chủ nghĩa hiện thực .
c – Sự chuyển giao lí thuyết văn học
Những thành tựu của lí thuyết văn học sinh ra ở đâu đó, rồi được điều tra và nghiên cứu, ra mắt sang một nước khác bằng con đường dịch thuật. Ở đây, khoan hãy nói đến trở ngại ngôn từ trong quy trình du hành của lí thuyết, một khi phải rời khỏi điểm gốc của nó, ngoài những “ tiêu tốn, mất mát ” do dịch thuật, lí thuyết văn học phải gia nhập vào những thiên nhiên và môi trường văn hóa truyền thống, chính trị, xã hội mới, rủi ro tiềm ẩn bị đồng điệu là rất cao. Theo Edward Said, tác giả của bài tiểu luận nổi tiếng Traveling Theory ( Lí thuyết du hành ) được công bố lần đầu năm 1982, thì bất kể lí thuyết nào cũng có 4 tiến trình phổ quát so với sự du hành :
– Đầu tiên là điểm khởi phát, nơi những ý tưởng sáng tạo sinh ra hay được luận bàn. Hai là vượt qua những áp lực đè nén khác nhau để một ý tưởng sáng tạo chuyển dời từ một khởi điểm sang một nơi khác. Ba là những điều kiện kèm theo đồng ý hay phản kháng ở nơi mà ý tưởng sáng tạo mới xâm nhập. Bốn là sự thích nghi trọn vẹn hay bộ phận của ý tưởng sáng tạo mới ( thậm chí còn được chuyển hóa, biến thể do những cách tiếp cận và vận dụng mới ) ( 5 ) .
Chúng tôi muốn nói thêm rằng, bốn quy trình tiến độ phổ quát mà E. Said nêu trên đây, thì hai tiến trình sau chịu sự chi phối của những yếu tố như số lượng giới hạn của văn bản văn học và điển phạm văn học dân tộc bản địa, số lượng giới hạn của tư duy chính trị thực dụng và số lượng giới hạn của hội đồng diễn giải lí thuyết. Về tư duy chính trị thực dụng và tác động ảnh hưởng của nó đến điều kiện kèm theo gật đầu hay phản kháng lí thuyết mới, chúng tôi không muốn nói đến một cách riêng rẽ, vì tương quan đến hội đồng diễn giải không hề loại trừ thiết chế chính trị đứng sau nó. Chúng tôi muốn đề cập đến hội đồng diễn giải, một khái niệm của Stanley Fish, được ông đề xuất kiến nghị từ năm 1980. Có thể nói, với khái niệm này Stanley Fish vừa cho thấy những yếu tố còn sống sót trong lí thuyết tiếp đón, lại vừa gợi mở một cái nhìn mới về thực chất của sự diễn giải văn bản văn học. Lí thuyết văn học khi đến với một nơi nào đó lạ lẫm, nó được tiếp đón qua văn bản, do đó 1 số ít yếu tố tương quan đến thực chất của sự đảm nhiệm, cũng có hiệu lực hiện hành so với sự đảm nhiệm lí thuyết văn học. Stanley Fish ý niệm không hề tìm thấy nghĩa trong chính văn bản, mà phải tìm ở trong hành vi chiếm hữu văn bản, trong hội đồng người đọc thực thi hoạt động giải trí này. Stanley đã kiến thiết xây dựng khái niệm Cộng đồng diễn giải trên cơ sở lí thuyết nghĩa. Xuất phát từ chỗ nghĩa không phải là của riêng của văn bản, nghĩa không do bạn đọc ( cá thể ) tạo ra mà là do hội đồng diễn giải, cái hội đồng qui định không chỉ sách lược đọc mà còn cả sách lược diễn giải sự viết vì những mục tiêu của nó, Stanley Fish cho rằng sự giống hệt và không thay đổi của nghĩa là nhờ sự giống hệt và không thay đổi của nhóm người tạo ra nghĩa. Tại sao Stanley Fish đề xuất kiến nghị khái niệm Cộng đồng diễn giải ? Có thể Fish muốn lý giải tại sao sự diễn giải văn bản văn học của một số ít người nào đó lại giống nhau và ngược lại. Có thể Stanley Fish cho rằng nếu ai đó sẵn sàng chuẩn bị diễn giải một văn bản văn học thì người đó phải thuộc về một hội đồng diễn giải nhất định. Chúng tôi cho rằng, Stanley Fish muốn nhấn mạnh vấn đề đến quyền lực tối cao của hội đồng diễn giải, thứ quyền lực tối cao có sức mạnh tập hợp và tạo nên sự thống nhất quan điểm giữa những thành viên của hội đồng trong việc diễn giải văn bản văn học. Ông muốn chú ý quan tâm đến ảnh hưởng tác động của thiết chế ( trong đó có cả thiết chế chính trị, văn hóa truyền thống … ) trong việc tạo nghĩa văn bản ( 6 ) .
Trương Đăng Dung
___________________
( 1 ) Xem Lukács György : Đặc trưng mĩ học ; Nghệ thuật và chân lí khách quan ( Trương Đăng Dung dịch ). Tạp chí Văn học quốc tế, số 5-1998 và số 6-1999 .
( 2 ) Bản báo cáo thường niên tình hình văn học năm 2011 của Viện Văn học, chuyên đề “ Tiếp nhận lí thuyết phương Tây văn minh ở Nước Ta đương đại ”, đã làm tốt việc này .
( 3 ) Trong ý thức này, tất cả chúng ta không quá bất ngờ về sự thiếu tín nhiệm, tự phản biện của Tzvetan Todorov trong cuốn Văn chương lâm nguy ( Trần Huyền Sâm và Đan Thanh dịch. Nxb. Văn học TP. Hà Nội, tái bản 2013 ). Điều quan trọng là tất cả chúng ta cần hiểu đúng sự hoạt động của tư duy lí thuyết văn học ở phương Tây qua từng quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang .
( 4 ) Martin Heidegger : Trên đường đến với ngôn từ ( Trương Đăng Dung dịch ), in trong Tác phẩm văn học như thể quy trình. Nxb. KHXH, H., 2004 .
(5)Xem Hoàng Lương Xá:Lí thuyết du hành và Orientalizm ở Đông Á, trong sách Nghiên cứu văn học Việt Nam, những khả năng và thách thức. Nxb. Thế giới, H., 2009.
( 6 ) Xem Trương Đăng Dung : Những số lượng giới hạn của hội đồng diễn giải. Tạp chí Văn học quốc tế, số 2-2009 .
Nguồn : http://www.vanhoanghean.com.vn/chuyen-muc-goc-nhin-van-hoa/nhung-goc-nhin-van-hoa/nhung-gioi-han-cua-ly-thuyet-van-hoc-nuoc-ngoai-o-viet-namBạn hoàn toàn có thể chăm sóc :
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục