Giáo án điện tử bài à ơi tay mẹ (ngữ văn 6 cánh diều)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.2 MB, 27 trang )

CHÀO MỪNG CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI
TIẾT HỌC

Tiết 15, 16, 17 : ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

À ƠI TAY MẸ
BÌNH NGUYÊN

II. TÌM HIỂU CHUNG

Những lưu ý khi học thơ

–

Tác giả của bài thơ là ai?
Bài thơ có bao nhiêu khổ? Mỗi khổ có bao nhiêu dòng? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng
được ngắt nhịp ra sao?

–

Nhan đề của bài thơ là gì? Bài thơ viết về ai, về điều gì?
Bài thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Từ ngữ trong bài thơ có gì độc đáo? Việc sử dụng các từ ngữ
và biện pháp nghệ thuật đó đem lại tác dụng ra sao?

–

Ai là người đang bày tỏ cảm xúc tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ? Người đó bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy
nghĩ gì?

Nhóm 1: Báo cáo phần Tìm hiểu
về tác giả Bình Nguyên và thể thơ
lục bát.

1. Tác giả: Bình Nguyên

– Tên thật là Nguyễn Đăng Hào.

– Quê quán: xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.
– Chức danh: Là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.
– Giải thưởng: Nhận hai giải Thơ lục bát (Giải A – 2003; Giải Ba 2010) trên báo Văn Nghệ.

•
•

Thanh điệu
Nhịp thơ
Các tiếng ở vị trí 1, 3, 5, 7 phối thanh tự do.
Các tiếng 2, 4, 6, 8 có thanh điệu là B – T – B – B.

Gieo Vần

•
•
•
•

Thường ngắt nhịp chẵn: 2/2/2, 2/4/2 hoặc 4/4

Dịng thơ
Vần chân và vần lưng;
Tiếng thứ 6 dòng lục gieo vần xuống tiếng 6 dòng bát;
Tiếng thứ 8 dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ 6 dòng lục.

2. Thể thơ lục bát

•

3. Tác phẩm

Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng.  

Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng trịn
À ơi này cái trăng cịn nằm nơi…
  
Bàn tay mẹ thức một đời
À ơi này cái mặt trời bé con…
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn cịn hát ru.

Ru cho mềm ngọn gió thu
Ru cho tan đám sương mù lá cây

Ru cho cái khuyết tròn đầy
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau. 
 
Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi. 
Ru cho sóng lặng bãi bồi
Mưa khơng dột chỗ ngoại ngồi vá khâu
Ru cho đời nín cái đau
À ơi… Mẹ chẳng một câu ru mình./.

Nhóm 2: Báo cáo phần Tìm hiểu
chung về tác phẩm.

Tình u thương và đức hi sinh của người mẹ.

•

P2: Tiếp… một câu ru mình: Lời ru của người mẹ hiền

•
•

Bố cục

Đề tài

P1: từ đầu… vẫn cịn hát ru : Hình ảnh đơi bàn tay mẹ
Kiểu văn bản

Hồn cảnh
sáng tác

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

Nhóm 3 Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn tay
mẹ trước giông bão cuộc đời;

1. Hình ảnh đơi bàn tay mẹ

a. Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời:
“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng.” 
– Mưa sa

Ẩn dụ: Những khó khăn, trở ngại, giơng tố của cuộc đời.

– Bão qua mùa màng
– chắn
– chặn

Động từ mạnh: Bảo vệ, che chắn, đẩy lùi.

– Điệp ngữ “bàn tay mẹ”: cảm xúc trào dâng, sức lao động
=> Sức mạnh phi thường, bản năng bảo vệ con của người mẹ.

Nhóm 3 Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn tay
mẹ ni nấng, chăm sóc con;

b. Bàn tay mẹ ni nấng, chăm sóc con:

“Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng tròn
À ơi này cái trăng cịn nằm nơi…
…
À ơi này cái Mặt Trời bé con…” 

b. Bàn tay mẹ ni nấng, chăm sóc con:
– Điệp ngữ “À ơi ” : tạo âm hưởng lời ru êm đềm, nhẹ nhàng
– Từ láy “dịu dàng” : gợi sự ân cần, ấm áp.
– Ẩn dụ:
+ cái trăng vàng

Cái trăng: người con được hưởng sự yêu thương.

+ cái trăng trịn
+ cái trăng cịn nằm nơi

Cách gọi con trìu mến, thân mật, yêu thương. Con là ánh sáng, ngu

+ cái Mặt Trời bé con

GV bình: Khúc hát ru những em bé…
Mặt trời bé thơ của Trần Tiến

⇒ Tình yêu, sự trân quý, nâng niu mẹ dành cho con.

Nhóm 4: Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn tay
mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con.

(Phiếu hướng dẫn học tập số 3)

c. Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con:
“Bàn tay mẹ thức một đời
…
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn cịn hát ru.”

– Nhân hóa “Bàn tay mẹ thức một đời” : gợi sự tần tảo, sớm hơm.

– Thành ngữ “bể cạn, non mịn”: gợi về sự thay đổi lớn lao của thiên nhiên, của đất trời.
– Dẫu vũ trụ vần xoay, đổi thay thì lời ru của mẹ vẫn theo con.

c. Bàn tay mẹ nhiệm mầu, hi sinh vì con:
“Bàn tay mang phép nhiệm
phép nhiệm
mầu mầu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thơi.”
– Ẩn dụ “phép nhiệm màu”: sự kì diệu.

+ Bàn tay mẹ có thể làm tất cả cho con, vì con.
+ Bàn tay thể hiện tình yêu thương, sự che chở, nâng đỡ, hi sinh vì con, vì gia đình.

– Từ láy “chắt chiu”, “dãi dầu” gợi tả những vất vả, nhọc nhằn trong cuộc đời người mẹ.

⇒ Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đức hi sinh muôn đời.

2. Lời ru của người mẹ hiền

Lời ru cho con

Lời ru cho ngoại

Lời ru cho đời

a. Lời ru cho con:
“Ru cho mềm
ngọn
gió gió
thuthu
mềm
ngọn
Ru cho tantan
đám
sương
mùmù
lá cây
đám

sương
lá cây
Ru cho cáicái
khuyết
tròn
đầyđầy
khuyết
tròn
Cái thương cái nhớ nặng ngày
nhau.
”
nặngxa
ngày
xa nhau
– Điệp cấu trúc: “ru cho”

–

Ẩn dụ:

+ “mềm ngọn gió thu”, “tan đám sương mù lá cây”: mong ước xua tan đi cái rét mướt,
lạnh lẽo. 
+ “cái khuyết tròn đầy”, “cái thương cái nhớ”: thương đứa con bé thơ, thương con khi
phải xa mẹ.

⇒ Sự ấm áp, tình yêu thương đến từ lời ru, từ trái tim người mẹ.

b. Lời ru cho ngoại:
“Ru cho …vá khâu.”

– Ẩn dụ “sóng lặng bãi bồi”
– Mưa khơng dột chỗ ngồi vá khâu.

=> Hình ảnh thơ chân thực, giàu ý nghĩa: mong mỏi mọi điều bình an, thanh thản đến
bên đời ngoại.

c. Lời ru cho đời:
“Ru cho đời đời
nínnín
cái cái
đauđau
À ơi …

À ơi … Mẹ chẳng một câu ru mình.”

– Nhân hóa “đời nín cái đau”: người mẹ mơ ước cho cuộc đời dịu lại và bớt đi những đau
thương.
=> Đức hi sinh cao cả, tình cảm thiêng liêng của mẹ.

III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật:
-. Biện pháp tu từ: ẩn dụ, điệp ngữ, điệp cấu trúc, từ láy,…
-. Sử dụng thành công thể thơ lục bát mang âm hưởng lời ru ngọt ngào.
2. Nội dung:
– Bài thơ thể hiện cảm xúc trân trọng, biết ơn, xúc động sâu sắc trước tình yêu thương, đức hi sinh thầm lặng của mẹ.

Nhóm 1 : Báo cáo phần Tìm hiểuvề tác giả Bình Nguyên và thể thơlục bát. 1. Tác giả : Bình Nguyên – Tên thật là Nguyễn Đăng Hào. – Quê quán : xã Ninh Phúc, thành phố Tỉnh Ninh Bình, tỉnh Tỉnh Ninh Bình. – Chức danh : Là quản trị Hội Văn học Nghệ thuật Tỉnh Ninh Bình. – Trao Giải : Nhận hai giải Thơ lục bát ( Giải A – 2003 ; Giải Ba 2010 ) trên báo Văn Nghệ. Thanh điệuNhịp thơCác tiếng ở vị trí 1, 3, 5, 7 phối thanh tự do. Các tiếng 2, 4, 6, 8 có thanh điệu là B – T – B – B.Gieo VầnThường ngắt nhịp chẵn : 2/2/2, 2/4/2 hoặc 4/4 Dịng thơVần chân và vần lưng ; Tiếng thứ 6 dòng lục gieo vần xuống tiếng 6 dòng bát ; Tiếng thứ 8 dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ 6 dòng lục. 2. Thể thơ lục bát3. Tác phẩmBàn tay mẹ chắn mưa saBàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng. Vẫn bàn tay mẹ dịu dàngÀ ơi này cái trăng vàng ngủ ngonÀ ơi này cái trăng trịnÀ ơi này cái trăng cịn nằm nơi … Bàn tay mẹ thức một đờiÀ ơi này cái mặt trời bé con … Mai sau bể cạn non mònÀ ơi tay mẹ vẫn cịn hát ru. Ru cho mềm ngọn gió thuRu cho tan đám sương mù lá câyRu cho cái khuyết tròn đầyCái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau. Bàn tay mang phép nhiệm mầuChắt chiu tự những dãi dầu đấy thôi. Ru cho sóng lặng bãi bồiMưa khơng dột chỗ ngoại ngồi vá khâuRu cho đời nín cái đauÀ ơi … Mẹ chẳng một câu ru mình. /. Nhóm 2 : Báo cáo phần Tìm hiểuchung về tác phẩm. Tình u thương và đức hi sinh của người mẹ. P2 : Tiếp … một câu ru mình : Lời ru của người mẹ hiềnBố cụcĐề tàiP1 : từ đầu … vẫn cịn hát ru : Hình ảnh đơi bàn tay mẹKiểu văn bảnHồn cảnhsáng tácII. TÌM HIỂU CHI TIẾTNhóm 3 Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn taymẹ trước giông bão cuộc sống ; 1. Hình ảnh đơi bàn tay mẹa. Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc sống : “ Bàn tay mẹ chắn mưa saBàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng. ” – Mưa saẨn dụ : Những khó khăn vất vả, trở ngại, giơng tố của cuộc sống. – Bão qua mùa màng – chắn – chặnĐộng từ mạnh : Bảo vệ, che chắn, đẩy lùi. – Điệp ngữ “ bàn tay mẹ ” : cảm hứng trào dâng, sức lao động => Sức mạnh khác thường, bản năng bảo vệ con của người mẹ. Nhóm 3 Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn taymẹ ni nấng, chăm nom con ; b. Bàn tay mẹ ni nấng, chăm nom con : “ Vẫn bàn tay mẹ dịu dàngÀ ơi này cái trăng vàng ngủ ngonÀ ơi này cái trăng trònÀ ơi này cái trăng cịn nằm nơi …… À ơi này cái Mặt Trời bé con … ” b. Bàn tay mẹ ni nấng, chăm nom con : – Điệp ngữ “ À ơi ” : tạo âm hưởng lời ru êm đềm, nhẹ nhàng – Từ láy “ êm ả dịu dàng ” : gợi sự ân cần, ấm cúng. – Ẩn dụ : + cái trăng vàngCái trăng : người con được hưởng sự yêu thương. + cái trăng trịn + cái trăng cịn nằm nơiCách gọi con trìu mến, thân thiện, yêu thương. Con là ánh sáng, ngu + cái Mặt Trời bé conGV bình : Khúc hát ru những em bé … Mặt trời bé thơ của Trần Tiến ⇒ Tình yêu, sự trân quý, nâng niu mẹ dành cho con. Nhóm 4 : Báo cáo phần Tìm hiểu Đơi bàn taymẹ nhiệm màu, hi sinh vì con. ( Phiếu hướng dẫn học tập số 3 ) c. Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con : “ Bàn tay mẹ thức một đờiMai sau bể cạn non mònÀ ơi tay mẹ vẫn cịn hát ru. ” – Nhân hóa “ Bàn tay mẹ thức một đời ” : gợi sự tần tảo, sớm hơm. – Thành ngữ “ bể cạn, non mịn ” : gợi về sự biến hóa lớn lao của vạn vật thiên nhiên, của đất trời. – Dẫu ngoài hành tinh vần xoay, thay đổi thì lời ru của mẹ vẫn theo con. c. Bàn tay mẹ nhiệm mầu, hi sinh vì con : “ Bàn tay mang phép nhiệmphép nhiệmmầu mầuChắt chiu từ những dãi dầu đấy thơi. ” – Ẩn dụ “ phép nhiệm màu ” : sự kì diệu. + Bàn tay mẹ hoàn toàn có thể làm tổng thể cho con, vì con. + Bàn tay bộc lộ tình yêu thương, sự che chở, nâng đỡ, hi sinh vì con, vì mái ấm gia đình. – Từ láy “ chắt chiu ”, “ dãi dầu ” gợi tả những khó khăn vất vả, nhọc nhằn trong cuộc sống người mẹ. ⇒ Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đức hi sinh muôn đời. 2. Lời ru của người mẹ hiềnLời ru cho conLời ru cho ngoạiLời ru cho đờia. Lời ru cho con : “ Ru cho mềmngọngió gióthuthumềmngọnRu cho tantanđámsươngmùmùlá câyđámsươnglá câyRu cho cáicáikhuyếttrònđầyđầykhuyếttrònCái thương cái nhớ nặng ngàynhau. nặngxangàyxa nhau – Điệp cấu trúc : “ ru cho ” Ẩn dụ : + ” mềm ngọn gió thu “, ” tan đám sương mù lá cây ” : mong ước xua tan đi cái rét mướt, lạnh lẽo. + ” cái khuyết tròn đầy “, ” cái thương cái nhớ ” : thương đứa con bé thơ, thương con khiphải xa mẹ. ⇒ Sự ấm cúng, tình yêu thương đến từ lời ru, từ trái tim người mẹ. b. Lời ru cho ngoại : “ Ru cho … vá khâu. ” – Ẩn dụ “ sóng lặng bãi bồi ” – Mưa khơng dột chỗ ngồi vá khâu. => Hình ảnh thơ chân thực, giàu ý nghĩa : mong mỏi mọi điều bình an, thanh thản đếnbên đời ngoại. c. Lời ru cho đời : “ Ru cho đời đờinínníncái cáiđauđauÀ ơi … À ơi … Mẹ chẳng một câu ru mình. ” – Nhân hóa “ đời nín cái đau ” : người mẹ mơ ước cho cuộc sống dịu lại và bớt đi những đauthương. => Đức hi sinh cao quý, tình cảm thiêng liêng của mẹ. III. TỔNG KẾT1. Nghệ thuật : -. Biện pháp tu từ : ẩn dụ, điệp ngữ, điệp cấu trúc, từ láy, … -. Sử dụng thành công xuất sắc thể thơ lục bát mang âm hưởng lời ru ngọt ngào. 2. Nội dung : – Bài thơ biểu lộ xúc cảm trân trọng, biết ơn, xúc động thâm thúy trước tình yêu thương, đức hi sinh thầm lặng của mẹ .

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục