Kinh tế thị trường – Wikipedia tiếng Việt

Kinh tế thị trường là mô hình kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hoá, dịch vụ trên thị trường.

Trong nền kinh tế thị trường, nếu lượng cầu sản phẩm & hàng hóa cao hơn lượng cung, thì Chi tiêu sản phẩm & hàng hóa sẽ tăng lên, mức doanh thu cũng tăng khuyến khích người sản xuất tăng lượng cung. Người sản xuất nào có chính sách sản xuất hiệu suất cao hơn thì cũng có tỷ suất doanh thu cao hơn, được cho phép họ tăng quy mô sản xuất, và do đó những nguồn lực sản xuất sẽ chảy về phía những người sản xuất hiệu suất cao. Những người sản xuất có chính sách sản xuất kém hiệu suất cao sẽ có tỷ suất lợi nhuận thấp, năng lực mua nguồn lực sản xuất thấp, sức cạnh tranh đối đầu kém sẽ bị đào thải. Do đó, nền kinh tế thị trường tạo ra động lực để những doanh nghiệp hoàn toàn có thể thay đổi, tăng trưởng mình, bởi khi những doanh nghiệp đó muốn cạnh tranh đối đầu và phân phối tốt nhu yếu của thị trường thì yên cầu họ phải thay đổi về công nghệ tiên tiến, về tiến trình sản xuất, quản trị, về những mẫu sản phẩm của mình .Ở nền kinh tế thị trường thì con người mong ước tìm ra giải pháp nâng cấp cải tiến cho phương pháp thao tác, đúc rút cho bản thân nhiều kinh nghiệm tay nghề. Kinh tế thị trường là nơi để phát hiện, giảng dạy, tuyển chọn, sử dụng những người có năng lượng tốt, nâng cao tiến trình quản trị kinh doanh thương mại, cũng là nơi để đào thải những nhà quản trị chưa đạt được hiệu suất cao cao .

Kinh tế thị trường tạo xu thế liên doanh, liên kết đẩy mạnh giao lưu kinh tế, các nước đang phát triển có cơ hội được tiếp xúc được chuyển giao công nghệ sản xuất, công nghệ quản lý từ các nước phát triển để thúc đẩy công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế ở nước mình. Trong thương mại quốc tế, mức độ thị trường hóa nền kinh tế có thể được sử dụng làm tiêu chí trong xác định điều kiện thương mại giữa hai bên.

Thúc đẩy những cá thể sử dụng lao động tạo động lực cho những người lao động đồng thời phát minh sáng tạo ra những công nghệ tiên tiến, phương pháp mới nhằm mục đích biến hóa thể chế quản trị sang hướng có lợi nhiều hơn cho người lao động .Các nền kinh tế thị trường có xu thế phân phối nhiều việc làm hơn. Một ví dụ là những doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm 99,7 % tổng số doanh nghiệp tại Hoa Kỳ, những doanh nghiệp có ít hơn 20 nhân viên cấp dưới ở Hoa Kỳ chiếm 89,6 % lực lượng lao động tại nước này. Với nền kinh tế thị trường, sự tập trung chuyên sâu vào thay đổi được cho phép những doanh nghiệp nhỏ này tìm ra những thị trường ngách và phân phối những việc làm với mức lương cao ở địa phương .

Cơ chế phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế thị trường có thể dẫn tới bất bình đẳng trong xã hội và quan niệm. Người giàu sẽ sử dụng lợi thế về tài sản để chiếm hữu ngày càng nhiều của cải và quyền lực hơn, trong khi người nghèo sẽ ngày càng nghèo hơn. Cuối cùng sẽ dẫn tới phân chia giai cấp: thiểu số người giàu nắm quyền lực cai trị xã hội, còn đa số là người nghèo có đời sống khó khăn. Chênh lệch giàu nghèo quá mức sẽ dẫn tới nguy cơ bất ổn xã hội khi người nghèo đấu tranh (nhiều khi bằng bạo loạn, lật đổ) để có cuộc sống tốt hơn.

Sau một thời gian cạnh tranh “cá lớn nuốt cá bé”, các nhà sản xuất nhỏ lẻ sẽ bị các hãng sản xuất lớn mạnh hơn thôn tính. Cuối cùng chỉ còn lại một số ít các nhà sản xuất lớn có tiềm lực mạnh, họ sẽ thâu tóm phần lớn các ngành kinh tế, toàn bộ nền kinh tế sẽ chỉ do một vài nhà tài phiệt nắm quyền thao túng. Kinh tế thị trường sẽ dần biến thành kinh tế độc quyền chi phối. Các doanh nghiệp độc quyền không có đối thủ cạnh tranh nên tùy ý chi phối thị trường, nếu Nhà nước không can thiệp thì họ sẽ cố ý tăng giá, giảm chất lượng sản phẩm để tăng thêm lợi nhuận, gây ra tổn thất cho xã hội và người tiêu dùng.

Do chạy theo doanh thu nên những doanh nghiệp sẽ góp vốn đầu tư lan rộng ra sản xuất liên tục, sớm muộn sẽ dẫn đến mất cân đối cung và cầu. Trong tiến trình đầu, những công ty góp vốn đầu tư tăng trưởng sản xuất khiến nguồn cung tăng mạnh trong khi cầu tăng không tương ứng với cung. Hiện tượng này tích góp qua nhiều năm sẽ dẫn đến khủng hoảng thừa : hàng hoá bị ứ đọng, Chi tiêu sụt giảm, do không bán được hàng để tịch thu ngân sách góp vốn đầu tư nên hàng loạt doanh nghiệp phá sản và dẫn đến khủng hoảng kinh tế. Cuộc Đại khủng hoảng cục bộ ở Mỹ năm 1929 chính là hiệu quả của sự tăng trưởng sản xuất quá mức trong thập kỷ 1920 mà không có sự điều tiết hợp lý của chính phủ nước nhà .Đó là chưa kể yếu tố về sự sai và sót trong thông tin hoàn toàn có thể dẫn tới việc phân chia nguồn lực không hiệu suất cao. Do 1 số ít nguyên do, Ngân sách chi tiêu hoàn toàn có thể không linh động trong những khoảng chừng thời hạn thời gian ngắn khiến cho việc kiểm soát và điều chỉnh cung và cầu không suôn sẻ, dẫn tới khoảng cách giữa tổng cung và tổng cầu. Đây là nguyên do của những hiện tượng kỳ lạ thất nghiệp và lạm phát kinh tế .Trong 1 số ít trường hợp, thị trường tự do đi ngược lại quyền lợi chung của xã hội. Việc quá tôn vinh tính thị trường mà không có sự điều tiết của Nhà nước sẽ tạo thời cơ cho sự ích kỷ cá thể, vì quyền lợi cá thể mà vô cảm hội đồng, nhất là trong những trường hợp ngặt nghèo thì sẽ có những người vì lòng tham doanh thu mà chuẩn bị sẵn sàng gây tổn hại cho xã hội. Ví dụ : 1 vùng xảy ra dịch bệnh nên bị thiếu thuốc men, nếu Nhà nước không can thiệp ( pháp luật mức giá tối đa, cấm đầu tư mạnh tích trữ ) thì những nhà buôn thuốc sẽ tận dụng thực trạng này để đẩy giá bán thuốc chữa bệnh lên cao, hầu hết dân nghèo sẽ không đủ tiền mua thuốc và sẽ phải chết vì bệnh dịch. Hoặc thị trường sản xuất phim ảnh, ca nhạc, vui chơi vì chạy theo doanh thu mà sản xuất những tác phẩm mang nội dung phản cảm, đồi trụy, gây tổn hại tới đạo đức xã hội .

Để cơ chế thị trường không phát sinh tiêu cực trong cạnh tranh, thì các điều kiện sau đây phải được thỏa mãn: thị trường phải có cạnh tranh hoàn hảo, thông tin minh bạch, không có các ảnh hưởng ngoại lai, không có đầu cơ, không có vi phạm đạo đức kinh doanh, không có lách luật v.v… Tuy nhiên, trong thực tế không có nước nào đáp ứng hoàn hảo các điều kiện này, nên có những trường hợp cơ chế thị trường sẽ không thể phân bổ tối ưu các nguồn lực kinh tế, thậm chí góp phần gây ra khủng hoảng kinh tế hoặc khủng hoảng nhân đạo. Khi đó sẽ có thất bại thị trường. Một ví dụ tiêu biểu là Hoa Kỳ: nền y tế nước này hoàn toàn do tư nhân kiểm soát, bệnh viện và đội ngũ bác sĩ Hoa kỳ có chất lượng hàng đầu thế giới, nhưng viện phí ở Hoa Kỳ cũng đắt đỏ bậc nhất thế giới. Nếu không có bảo hiểm y tế, một bệnh nhân có thể tiêu tốn hàng trăm nghìn USD cho mỗi lần chữa bệnh, kết quả là những người thu nhập thấp sẽ không được hệ thống y tế này cứu chữa[1]. Hoạt động xét nghiệm y tế ở Hoa Kỳ không được kiểm soát trên toàn quốc, nước này cũng không có hệ thống chăm sóc sức khỏe tập trung và xét nghiệm y tế tập trung do chính phủ quản lý. Vì những điểm yếu này, khi Đại dịch COVID-19 xảy ra, Hoa Kỳ đã trở thành nước bị ảnh hưởng nặng nhất thế giới với hàng chục triệu ca nhiễm bệnh, trong đó vài trăm nghìn người đã chết[2]

Trong điều kiện kèm theo Kinh tế cuộc chiến tranh thì kinh tế thị trường lại không hiệu suất cao bằng kinh tế kế hoạch. Khi xảy ra cuộc chiến tranh, kinh tế thị trường không được cho phép tập trung chuyên sâu những nguồn tài nguyên, năng lượng sản xuất vào tiềm năng quan trọng nhất là sản xuất quốc phòng ( bởi những nhà phân phối chỉ chăm sóc đến doanh thu của bản thân, họ sẽ vẫn tập trung chuyên sâu sản xuất những loại sản phẩm khan hiếm như thực phẩm, hàng tiêu dùng chứ không ưu tiên sản xuất trang bị cho quân đội ). Một số nhà phân phối thậm chí còn sẽ đi ngược lại quyền lợi của vương quốc, ví dụ như bán vũ khí, bí hiểm công nghệ tiên tiến cho nước đối thủ cạnh tranh, hoặc nhận hối lộ của nước đối thủ cạnh tranh để ngừng sản xuất sản phẩm & hàng hóa thiết yếu cho quốc gia. Do vậy, nếu xảy ra cuộc chiến tranh, nhà nước những nước thường quy đổi sang nền kinh tế kế hoạch để ngăn ngừa thực trạng khủng hoảng cục bộ xã hội, kêu gọi thêm ngân sách để lan rộng ra quy mô quân đội, đồng thời tập trung chuyên sâu tài nguyên cho sản xuất quốc phòng và Phục hồi trật tự kinh tế và xã hội. Tiêu biểu như Hoa Kỳ : khi Thế chiến 2 nổ ra, nước này đã đình chỉ một phần nền kinh tế thị trường để chuyển sang Kinh tế cuộc chiến tranh. Trong thời kỳ cao điểm của Thế chiến 2, gần 40 % GDP Hoa Kỳ là để đáp ứng cho cuộc chiến tranh. nhà nước ưu tiên cho những ngành sản xuất ship hàng cho mục tiêu quân sự chiến lược, gần như là toàn bộ những yếu tố nguồn vào ( nguyên vật liệu, nhân công ) được phân chia cho sản xuất cuộc chiến tranh. Nhiều loại hàng hoá được phân phối cố định và thắt chặt theo tem phiếu, Chi tiêu và tiền lương được nhà nước trấn áp, và nhiều loại hàng hoá tiêu dùng bị cấm sản xuất. Một phần đông lực lượng lao động được nhà nước Mỹ điều động vào quân đội [ 3 ] Các nước tham chiến khác như Anh, Đức, Nhật, Ý … cũng thi hành những chủ trương tương tự như .Trong trong thực tiễn lúc bấy giờ, để hạn chế mặt trái của kinh tế thị trường, không có nước nào có một nền kinh tế thị trường trọn vẹn tự do – tự phát, những cơ quan chính phủ luôn can thiệp vào thị trường dù ít hay nhiều. Cũng như vậy, không có nước nào có nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung chuyên sâu trọn vẹn ( ngay cả kinh tế Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên cũng có 1 phần nhỏ là kinh tế tư nhân, kinh tế hộ mái ấm gia đình ). Thay vào đó, hầu hết những nước có nền kinh tế hỗn hợp. Tùy ở mỗi nước mà những yếu tố thị trường và yếu tố can thiệp của Nhà nước nhiều hay ít. Ví dụ như tại Hoa Kỳ, tuy có nền kinh tế đa phần là thị trường tư nhân nhưng nước này vẫn có Đạo luật Sản xuất Quốc phòng ( DPA ), được cho phép tổng thống Mỹ có quyền nhu yếu doanh nghiệp buộc phải nhận và ưu tiên đơn hàng chế tạo vật liệu, thiết bị được coi là thiết yếu với quốc phòng, dù điều đó hoàn toàn có thể gây thua lỗ cho doanh nghiệp, Tổng thống Mỹ cũng có quyền lao lý những mẫu sản phẩm bị cấm tích trữ hoặc đầu tư mạnh tăng giá .

1. ^ http://kinhtedothi.vn/dai-dich-covid-19-va-nhung-diem-yeu-kho-ngo-cua-he-thong-y-te-cac-nuoc-phuong-tay-377759.html
2. ^ https://thanhtra.com.vn/quoc-te/COVID19-phoi-bay-nhung-diem-yeu-trong-he-thong-y-te-cua-My-161847.html
3. ^ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. tr. 97f. ISBN 9781107507180.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học