Ninh Bình (thành phố) – Wikipedia tiếng Việt

Ninh Bình là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Ninh Bình, Việt Nam.

Vị trí địa lí[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố Tỉnh Ninh Bình nằm ở phía đông bắc của tỉnh Tỉnh Ninh Bình [ 4 ], có vị trí địa lý :

• Phía đông giáp huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định
• Phía tây và phía bắc giáp huyện Hoa Lư
• Phía nam giáp huyện Yên Khánh.

Thành phố Tỉnh Ninh Bình có diện tích quy hoạnh 48,37 km², dân số năm 2019 là 128.480 người [ 2 ], tỷ lệ dân số đạt 2.657 người / km² .

Thành phố Ninh Bình có 48,36 km²[1]và 123.130 nhân khẩu, mật độ 3.312 người/km². Tỷ lệ tăng dân số trung bình là 3,6%/năm.

Thành phố Tỉnh Ninh Bình cách Hà Nội Thủ Đô TP. Hà Nội 93 km về phía nam, tại đầu mối giao thông vận tải của 3 tuyến đường cao tốc Cầu Giẽ – Tỉnh Ninh Bình, Tỉnh Ninh Bình – Thanh Hóa – Vinh và Tỉnh Ninh Bình – TP. Hải Phòng – Hạ Long. Thành phố này cũng nằm ở vị trí giao điểm của quốc lộ 1A với 2 quốc lộ 10 và Quốc lộ 38B đi qua những tỉnh vùng duyên hải Bắc Bộ. [ 4 ] Khoảng cách từ TT thành phố tới 7 huyện lỵ khác của tỉnh Tỉnh Ninh Bình đều dưới 30 km .Trên địa phận thành phố có hai tôn giáo chính : Phật giáo và Thiên Chúa giáo. 10 % dân số theo đạo Công Giáo .

Địa hình, địa mạo[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố Tỉnh Ninh Bình có địa hình phẳng phiu, thuộc vùng đồng bằng của tỉnh Tỉnh Ninh Bình. Thành phố Tỉnh Ninh Bình có độ cao trung bình 0,9 – 1,2 m so với mực nước biển và dốc đều từ Bắc xuống Nam. Dạng địa hình này tương thích với tăng trưởng nông nghiệp như trồng lúa, rau màu, cây công nghiệp ngắn ngày, đồng thời tương thích với sản xuất phi nông nghiệp và thương mại dịch vụ như chế biến lương thực, thực phẩm, công nghiệp dệt, may, thương nghiệp dịch vụ, tăng trưởng cảng sông, .. [ 4 ]
Khí hậu thành phố Tỉnh Ninh Bình mang những đặc thù của khí hậu đồng bằng sông Hồng được chia thành 2 mùa rõ ràng : Mùa đông lạnh, ít mưa. Mùa hè nắng nóng, mƣa nhiều. Ngoài ra, thành phố Tỉnh Ninh Bình còn chịu ảnh hưởng tác động của gió mùa đông bắc, đông nam và khí hậu ven biển. [ 4 ]Bảng tài liệu khí hậu thành phố Tỉnh Ninh Bình :

Dữ liệu khí hậu của Ninh Bình
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Cao kỉ lục °C (°F)	32.4	33.3	36.6	38.8	40.4	40.1	39.3	37.9	36.6	34.1	33.4	33.0	40,4
Trung bình cao °C (°F)	19.6	19.8	22.4	26.7	30.9	32.5	32.8	31.8	30.4	28.1	25.0	21.7	26,8
Trung bình ngày, °C (°F)	16.6	17.1	19.7	23.6	27.2	28.8	29.3	28.5	27.3	24.8	21.6	18.3	23,6
Trung bình thấp, °C (°F)	14.6	15.4	18.0	21.5	24.5	26.1	26.5	26.0	24.9	22.5	19.2	15.9	21,3
Thấp kỉ lục, °C (°F)	5.7	5.7	7.5	12.6	17.7	19.1	21.6	21.9	16.8	13.4	10.6	5.8	5,7
Giáng thủy mm (inch)	24 (0.94)	29 (1.14)	48 (1.89)	78 (3.07)	165 (6.5)	232 (9.13)	224 (8.82)	317 (12.48)	369 (14.53)	244 (9.61)	68 (2.68)	32 (1.26)	1.829 (72,01)
% độ ẩm	85.1	88.1	90.4	89.4	85.1	82.7	81.6	85.3	85.2	82.7	80.8	81.3	84,8
Số ngày giáng thủy TB	9.1	13.2	16.1	12.9	12.6	13.8	12.9	15.6	15.1	12.1	7.9	6.1	147,5
Số giờ nắng trung bình hàng tháng	76	46	46	93	192	181	208	173	170	167	135	124	1.611
Nguồn: Vietnam Institute for Building Science and Technology[5]

Thành phố Tỉnh Ninh Bình nằm ở hữu ngạn sông Đáy, chính giữa 2 cây cầu nối với Tỉnh Nam Định là ngã ba sông Vân đổ vào sông Đáy. Sông Đáy chảy bên hông có vai trò quan trọng trong việc thoát nước thành phố và tạo mỹ quan đô thị với 2 cầu Non Nước bộ và cầu Tỉnh Ninh Bình bằng thép nối vào TT thành phố. Trên sông có cảng Ninh Phúc và cảng Tỉnh Ninh Bình nối thông ra cửa biển .Hiện nay, trên địa phận thành phố Tỉnh Ninh Bình có 4 con sông lớn chảy qua là sông Đáy, sông Chanh, sông Vạc và sông Vân, trong đó sông Đáy và sông Vạc là hai con sông chính cung cấp nuớc ship hàng hoạt động giải trí sản xuất, hoạt động và sinh hoạt cũng như thoát lũ … Mật độ sông là 0,5 km / km², những sông thường chảy theo hướng Tây Bắc – Đông Nam rồi đổ ra biển :
Thành phố Tỉnh Ninh Bình còn có nhiều hồ nước ngọt như hồ Máy Xay, hồ Biển Bạch, hồ Cánh Diều, hồ Lâm Sản, hồ Cá Voi, … [ 4 ]

Rìa phía tây thành phố là những ngọn núi thuộc quần thể danh thắng Tràng An. Nội đô thành phố Ninh Bình có địa hình tương đối bằng phẳng, có 4 núi nhỏ nhưng rất nổi tiếng được xem là Tứ đại danh sơn là núi Ngọc Mỹ Nhân, núi Non Nước, núi Kỳ Lân, núi Lớ.

Tài nguyên đất[sửa|sửa mã nguồn]

Căn cứ vào tài liệu năm 2020, thổ nhưỡng của tỉnh Tỉnh Ninh Bình và tác dụng tìm hiểu thực tiễn thì tài nguyên đất đai được nhìn nhận trên diện tích quy hoạnh đất nông nghiệp gồm có những loại đất chính sau :

• Đất phù sa được bồi (Pb) diện tích khoảng 20 ha phân bố ở các dải hẹp ngoài đê dọc theo các hệ thống sông Đáy. Đất có độ phì khá, thành phần cơ giới nhẹ nên thích hợp cho việc trồng rau, hoa màu và cây trồng cạn ngắn ngày.
• Đất phù sa không được bồi (Ph) diện tích khoảng 1.449 ha phân bố tập trung thành những vùng lớn trong đê có hàm lượng NPK tổng số dễ tiêu từ trung bình đến khá. Hàm lượng Cation trao đổi chất khá cao. Diện tích đất phù sa không được bồi hiện đang bố trí trồng lúa, trồng màu chuyên rau màu và cây công nghiệp ngắn ngày. Loại đất này phân bổ chủ yếu ở Ninh Tiến, Ninh Phúc, Ninh Phong,…
• Đất phù sa có tầng phèn tiềm tàng sâu (Ps) hiện đang bố trí đất trồng 2 vụ lúa cho năng suất cao. Loại đất này phân bố chủ yếu ở Ninh Phong, Ninh Sơn, Ninh Phúc,…
• Đất mặt nước nuôi trồng thủy sản khoảng 102 ha. Được phân bố chủ yếu ở Ninh Nhất 25 ha, Ninh Phúc 20 ha, Ninh Phong 18 ha,…

Ngoài ra còn diện tích quy hoạnh núi đá vôi diện tích quy hoạnh 79 ha phân bổ ở Ninh Nhất và phường Ninh Khánh. [ 4 ]

Tài nguyên nước[sửa|sửa mã nguồn]

Tài nguyên nước của Thành phố gồm có nguồn nước mặt, nước ngầm và nước mưa .

• Nguồn nước mặt: Nguồn nước mặt chủ yếu cung cấp cho Thành phố Ninh Bình là 4 con sông: sông Đáy, sông Chanh, sông Vạc và sông Vân. Trong đó, sông Đáy và sông Vạc là hai con sông chính cung cấp nước phục vụ hoạt động sản xuất, sinh hoạt.
• Nguồn nước ngầm: Nguồn nước ngầm của Thành phố với chất lượng tương đối tốt nhưng chưa được điều tra đánh giá một cách đầy đủ. Hiện tại, nước sinh hoạt và sản xuất chủ yếu sử dụng từ nguồn nước mặt.[4]

Tài nguyên rừng[sửa|sửa mã nguồn]

Diện tích đất lâm nghiệp trên địa phận thành phố Tỉnh Ninh Bình là 78,67 ha đất rừng đặc dụng tập trung chuyên sâu ở xã Ninh Nhất. [ 4 ]
Thành phố Tỉnh Ninh Bình có 14 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực gồm 11 phường : Bích Đào, Đông Thành, Nam Bình, Nam Thành, Ninh Khánh, Ninh Phong, Ninh Sơn, Phúc Thành, Tân Thành, Thanh Bình, Vân Giang và 3 xã : Ninh Nhất, Ninh Phúc, Ninh Tiến .

Danh sách các đơn vị hành chính cấp xã
STT	Hành chính	Diện tích năm 2019 (km²)	Dân số năm 2019 (người)	Mật độ dân số (người/km²)
1	Phường Bích Đào	2,26	10.078	4.459
2	Phường Đông Thành	1,81	9.830	5.431
3	Phường Nam Bình	1,83	11.595	6.336
4	Phường Nam Thành	1,91	10.008	5.240
5	Phường Ninh Khánh	5,37	11.745	2.187
6	Phường Ninh Phong	5,42	8.170	1.507
7	Phường Ninh Sơn	4,70	10.860	2.311
8	Phường Phúc Thành	1,04	10.069	9.682
9	Phường Tân Thành	1,75	10.124	5.785
10	Phường Thanh Bình	1,57	9.018	5.744
11	Phường Vân Giang	0,35	5.121	14.631
12	Xã Ninh Nhất	7,26	6.463	890
13	Xã Ninh Phúc	6,30	8.973	1.424
14	Xã Ninh Tiến	5,18	6.426	1.241
Tổng cộng		46,75	128.480	2.748
Nguồn: Công bố kết quả điều tra thực trạng kinh tế – xã hội của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Ninh Bình năm 2019[2]

Thành phố Ninh Bình cũng được gọi với mỹ danh là thành phố ngã ba. Thành phố ngã ba sông với các ngã ba tạo ra từ 3 sông Hoàng Long, sông Vân, sông Sắt đổ vào sông Đáy. Thành phố ngã ba giao thông với hệ thống 3 Quốc lộ 1A, quốc lộ 10, quốc lộ 38B và 3 tuyến cao tốc có điểm nút tại đây. Thành phố ngã ba khu vực bởi Ninh Bình nằm giáp với 3 khu vực kinh tế: vùng duyên hải Bắc Bộ – vùng Hà Nội – duyên hải miền Trung và 3 khu vực địa lý – văn hóa: Tây Bắc – Châu thổ sông Hồng – Bắc Trung Bộ.

Thành phố Tỉnh Ninh Bình được hình thành ở cửa nước ngã ba sông, nơi hợp lưu của sông Vân vào sông Đáy. Từ thời xưa, khu vực quần thể di sản quốc tế Tràng An ở phía tây thành phố đã là nơi cư trú của người tiền sử thuộc nền văn hóa truyền thống Tràng An thời kỳ đồ đá .Thế kỷ X, người Tràng An đã đưa vùng đất này thăng hoa trở thành kinh đô Hoa Lư của nước Việt .Thế kỷ 15, đời Hồng Đức, nhà Hậu Lê, nơi đây lại trở thành thủ phủ của trấn Sơn Nam với việc trấn lỵ được đóng tại Vân Sàng, tức vùng đất gần chợ Rồng giờ đây. Xứ Sơn Nam to lớn khi ấy gồm 11 phủ, 42 huyện [ 6 ], thuộc những tỉnh Hà Nam, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Thái Bình, Hưng Yên và Tỉnh Ninh Bình ngày này .Từ thời xưa, ngã ba sông Vân hợp vào sông Đáy đã hình thành những chợ Cá và bến Nứa. Cùng với lợi thế giao thông vận tải thuận tiện do vị trí án ngữ giao điểm của những trục đường chính, những chợ Cá này đã tăng trưởng thành một TT kinh tế tài chính, chính trị và văn hoá lớn ở phía nam vùng châu thổ sông Hồng. [ 7 ]. Nét văn hoá thành phố chịu tác động ảnh hưởng từ nền văn minh châu thổ sông Hồng. Vị trí địa lý của vùng đất giáp với 3 vùng miền cũng tác động ảnh hưởng đến đặc trưng văn hóa truyền thống của thành phố, đó là nền văn hóa truyền thống hợp lưu, quy tụ từ những vùng .Năm 1873, Pháp chiếm Tỉnh Ninh Bình, nơi đây được kiến thiết xây dựng trở thành một đô thị ở vùng cửa ngõ miền Bắc với nhiều khu công trình kiến trúc như thành Tỉnh Ninh Bình, cầu Lim, phố Nhà thờ, chợ Rồng. Sau này, người dân ủng hộ chiến dịch ” vườn không nhà trống ” nên đã phá bỏ nhiều khu công trình đô thị đó. Chính do đó mà thành phố Tỉnh Ninh Bình hiện là thành phố trẻ, có cảnh sắc mang dáng dấp một đô thị mới .Năm 1945, Tỉnh Ninh Bình là một thị xã với diện tích quy hoạnh 2,5 km² dân số 5.000 người .

Từ năm 1975 đến nay[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 27 tháng 12 năm 1975, Quốc hội phát hành Nghị quyết [ 8 ] về việc hợp nhất tỉnh Tỉnh Ninh Bình và tỉnh Nam Hà thành tỉnh Hà Nam Ninh, thị xã Tỉnh Ninh Bình thuộc tỉnh Hà Nam Ninh .Ngày 27 tháng 4 năm 1977, Hội đồng nhà nước ban hành Quyết định 125 – CP [ 9 ] về việc hợp nhất huyện Gia Khánh và thị xã Ninh Bình thành huyện Hoa Lư. Thị xã Tỉnh Ninh Bình chuyển thành thị trấn huyện lỵ Tỉnh Ninh Bình thuộc huyện Hoa Lư .Ngày 9 tháng 4 năm 1981, Hội đồng nhà nước ban hành Quyết định 151 – CP [ 10 ] về việc xây dựng thị xã Tỉnh Ninh Bình trên cơ sở tách thị trấn Ninh Bình của huyện Hoa Lư .Sau khi xây dựng, thị xã Tỉnh Ninh Bình có 4 phường : Đinh Tiên Hoàng, Lương Văn Tụy, Quang Trung, Vân Giang .Ngày 17 tháng 12 năm 1982, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 200 – HĐBT [ 11 ] về việc tách xã Ninh Thành của huyện Hoa Lư ( trừ 20 hécta đất của thôn Phúc Ám ) để sáp nhập vào thị xã Tỉnh Ninh Bình quản trị .Sau khi lan rộng ra, thị xã Tỉnh Ninh Bình gồm 4 phường : Đinh Tiên Hoàng, Quang Trung, Lương Văn Tuỵ, Văn Giang và xã Ninh Thành .Ngày 26 tháng 12 năm 1991, Quốc hội phát hành Nghị quyết [ 12 ] về việc chia tỉnh Hà Nam Ninh thành hai tỉnh Nam Hà và Tỉnh Ninh Bình và thị xã Tỉnh Ninh Bình, tỉnh Tỉnh Ninh Bình ( tỉnh lỵ của tỉnh Tỉnh Ninh Bình ) .Ngày 2 tháng 11 năm 1996, nhà nước phát hành Nghị định 69 – CP [ 13 ] về việc :

• Sáp nhập 234,09 ha diện tích tự nhiên và 6.460 nhân khẩu của huyện Hoa Lư bao gồm: 29,97 ha diện tích tự nhiên và 855 nhân khẩu của xã Ninh Khánh; 44,87 ha diện tích tự nhiên và 1.207 nhân khẩu của xã Ninh Tiến; 29,60 ha diện tích tự nhiên và 498 nhân khẩu của xã Ninh Phong; 102,35 ha diện tích tự nhiên và 2.290 nhân khẩu của xã Ninh Sơn; 27,30 ha diện tích tự nhiên và 1.610 nhân khẩu của xã Ninh Phúc vào thị xã Ninh Bình quản lý
• Thành lập 8 phường: Tân Thành, Đông Thành, Nam Thành, Phúc Thành, Nam Bình, Bích Đào, Thanh Bình, Vân Giang trên cơ sở giải thể 3 phường Đinh Tiên Hoàng, Lương Văn Tụy, Quang Trung và xã Ninh Thành.

Sau khi kiểm soát và điều chỉnh địa giới hành chính thị xã Tỉnh Ninh Bình có 1.047,16 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 58.241 nhân khẩu .Ngày 9 tháng 1 năm 2004, nhà nước phát hành Nghị định 16/2004 / NĐ-CP [ 14 ] về việc chuyển 3.516,80 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 39.934 nhân khẩu, gồm hàng loạt những xã Ninh Khánh, Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Phong, Ninh Sơn, Ninh Phúc thuộc huyện Hoa Lư về thị xã Tỉnh Ninh Bình quản trị .Thị xã Tỉnh Ninh Bình có 4.674,80 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 102.539 nhân khẩu, có 14 đơn vị chức năng hành chính thường trực gồm 8 phường : Tân Thành, Phúc Thành, Đông Thành, Nam Thành, Thanh Bình, Nam Bình, Vân Giang, Bích Đào và 6 xã : Ninh Khánh, Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Phong, Ninh Sơn, Ninh Phúc .Ngày 28 tháng 4 năm 2005, nhà nước phát hành Nghị định 58/2005 / NĐ-CP [ 15 ] về việc kiểm soát và điều chỉnh một số ít phường, xã và chuyển 2 xã Ninh Phong, Ninh Khánh thành 2 phường có tên tương ứng .Ngày 2 tháng 12 năm 2005, Bộ Xây dựng ban hành Quyết định 2241 / 2005 / QĐ-BXD công nhận thị xã Tỉnh Ninh Bình là đô thị loại III. [ 16 ]Cuối năm 2006, thị xã Tỉnh Ninh Bình có 10 phường : Bích Đào, Đông Thành, Nam Bình, Nam Thành, Ninh Khánh, Ninh Phong, Phúc Thành, Tân Thành, Thanh Bình, Vân Giang và 4 xã : Ninh Nhất, Ninh Phúc, Ninh Sơn, Ninh Tiến .Ngày 7 tháng 2 năm 2007, nhà nước phát hành Nghị định 19/2007 / NĐ-CP [ 17 ] về việc xây dựng thành phố Tỉnh Ninh Bình thuộc tỉnh Tỉnh Ninh Bình trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của thị xã Tỉnh Ninh Bình .Thành phố Tỉnh Ninh Bình có 4.836,49 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 130.517 nhân khẩu, có 14 đơn vị chức năng hành chính thường trực gồm những phường : Vân Giang, Thanh Bình, Phúc Thành, Đông Thành, Tân Thành, Nam Bình, Bích Đào, Nam Thành, Ninh Phong, Ninh Khánh và những xã : Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Sơn, Ninh Phúc .Ngày 3 tháng 12 năm 2007, nhà nước phát hành Nghị định 177 / 2007 / NĐ-CP [ 18 ] về việc xây dựng phường Ninh Sơn trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và nhân khẩu của xã Ninh Sơn .Thành phố Tỉnh Ninh Bình có 4.836,49 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 130.517 nhân khẩu, có 14 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm 11 phường : Ninh Khánh, Đông Thành, Tân Thành, Vân Giang, Phúc Thành, Nam Thành, Thanh Bình, Nam Bình, Bích Đào, Ninh Phong, Ninh Sơn và 3 xã : Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Phúc .Ngày 20 tháng 5 năm năm trước, Thủ tướng nhà nước ký Quyết định số 729 / QĐ-TTg, công nhận thành phố Tỉnh Ninh Bình là đô thị loại II thường trực tỉnh Tỉnh Ninh Bình. [ 19 ]Vùng đất này gắn với nhiều lịch sử một thời. Sông Vân còn gọi là Vân Sàng, gắn với thần thoại cổ xưa về Lê Hoàn khi thắng Tống trở lại, Dương Vân Nga đã đem một đoàn cung nữ ra đón và mở tiệc giao hoan với nhà vua ở trên dòng sông. [ 20 ] Cái tên Vân Sàng ( giường mây ) đã sinh ra từ đó. Ngày nay, tên tuổi của hai danh nhân được đặt cho hai đường phố ven sông này. Ở cửa ngõ phía đông thành phố Tỉnh Ninh Bình có núi Non Nước, về đời Trần, Trương Hán Siêu thường lên chơi núi này, mới đổi thành Dục Thúy Sơn. Đây là một thắng cảnh, xưa gần cửa biển, có sông Vân, sông Đáy uốn quanh, là cảnh đẹp nên thơ, rất hữu tình. Núi Thuý còn là đề tài của những thi nhân xưa và nay gắn với lịch sử dân tộc hình thành vùng đất Tỉnh Ninh Bình, núi Thúy – sông Vân trở thành hình ảnh hình tượng độc lạ đặc trưng của thành phố Tỉnh Ninh Bình .
Tốc độ tăng giá trị sản xuất trung bình hàng năm quá trình năm ngoái – 2020 đạt 14,1 % ; giá trị sản xuất tăng từ 23.500,8 tỷ đồng năm năm ngoái lên 45.425 tỷ đồng năm 2020. Giá trị sản xuất công nghiệp đạt 23.600 tỷ đồng ( tăng 188 % so với năm năm ngoái ) ; tổng số doanh nghiệp đang hoạt động giải trí trên địa phận từ 1.002 doanh nghiệp ( năm năm ngoái ) lên 1.575 doanh nghiệp ( tăng 57 % ) ; số hộ kinh doanh thương mại thành viên tăng từ 10.467 lên 11.980, góp phần thuế của những hộ kinh doanh thương mại tăng 31,7 %. Giá trị sản xuất trên 1 ha đất nông nghiệp và mặt nước nuôi trồng thủy hải sản tăng từ 111 triệu đồng năm năm ngoái lên 130 triệu đồng năm 2020 ; Thu nhập trung bình đầu người tăng từ 38 triệu đồng / năm năm năm ngoái lên 65 triệu đồng / người / năm năm 2020 .Cơ cấu kinh tế tài chính của thành phố có sự vận động và di chuyển tích cực theo hướng tăng tỷ trọng Công nghiệp và Thương mại – Thương Mại Dịch Vụ, giảm dần tỷ trọng Nông nghiệp. Cơ cấu kinh tế tài chính năm 2020 của Thành phố là : Công nghiệp, thiết kế xây dựng 65,16 % – Thương Mại Dịch Vụ 34,45 % – Nông nghiệp 0,39 %. [ 4 ]

Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng phát triển cả về quy mô, số lượng và chất lượng. Giá trị sản xuất công nghiệp (theo giá so sánh 2010) năm 2020 đạt 23.600 tỷ đồng, tăng 188% so với năm 2015. Trong đó: Doanh nghiệp nhà nước đạt 955 tỷ đồng, giảm 4,2%; doanh nghiệp tư nhân đạt 2.715 tỷ đồng, giảm 5,4%; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 18.879 tỷ đồng, tăng 17,7%. Số lao động làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng tăng, năm 2015 có trên 16.100 lao động, đến nay có trên 18.500 lao động. Hoạt động sản xuất công nghiệp trên địa bàn đƣợc duy
trì và phát triển; doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phát triển mạnh, trên địa bàn có 198 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, tăng 42,4% so với năm 2015; giá trị sản xuất công nghiệp đạt 23.600 tỷ đồng, tăng 188% so với năm 2015. Đã triển khai 31 dự án đầu tư sử dụng vốn ngoài ngân sách, với tổng mức đăng ký là 2.926 tỷ đồng; tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trên địa bàn từ 1.002 doanh nghiệp (năm 2015) lên 1.575 doanh nghiệp, tăng 57%. Số hộ kinh doanh cá thể tăng từ 10.467 lên 11.980, đóng góp thuế của các hộ kinh doanh tăng 31,7%.[4]

Thành phố Tỉnh Ninh Bình nằm ở vị trí thuận tiện về giao thông vận tải đường thuỷ, đường tàu và đường đi bộ. Thành phố Tỉnh Ninh Bình có đủ điều kiện kèm theo để tăng trưởng công nghiệp vĩnh viễn. Hiện thành phố có 2 khu công nghiệp là khu công nghiệp Ninh Phúc – Khánh Phú và khu công nghiệp Phúc Sơn với tỷ suất lấp đầy khoảng chừng 76 %, lôi cuốn được 107 dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư. Một số doanh nghiệp mức sản xuất lớn và có vận tốc tăng khá so với năm trước như : Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Sejung Nước Ta ( sản xuất ống xả xe xe hơi ), lệch giá ước đạt 346 tỷ đồng, tăng 127 % ; Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Daewon Auto Vina ( sản xuất ghế xe xe hơi ), ước đạt 547 tỷ đồng, tăng 129 % ; Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Mcnex Vina ( sản xuất Camera ) ước đạt 24.421 tỷ đồng, tăng 16,8 % :

• Khu công nghiệp Khánh Phú[21]: nằm giáp đông nam thành phố và huyện Yên Khánh. Tổng diện tích đất phát triển 334 ha, trong đó đất xây dựng nhà máy là 231,54ha. Các loại hình sản xuất chủ yếu: Nhà máy đạm Ninh Bình công suất 56 vạn tấn/năm, than (sàng tuyển) 300,000/năm; Bốc hàng hoá 1,1 tr tấn/năm; Đóng, sửa chữa tàu thuyền.
• Khu công nghiệp Phúc Sơn nằm ở phía nam thành phố. Tổng diện tích 145 ha, là khu công nghiệp sạch với sản phẩm may mặc, lắp ráp điện tử, dụng cụ đo lường và sản xuất phần mềm.

Hiện nay, trên địa phận thành phố có cụm công nghiệp Ninh Phong và cụm công nghiệp Cầu Yên với tổng diện tích quy hoạnh 62,30 ha với tổng số vốn ĐK góp vốn đầu tư 880 tỷ đồng có tỷ suất lấp đầy 100 % :

• Cụm công nghiệp và làng nghề Ninh Phong được triển khai đầu tư xây dựng từ năm 2008, đã thu hút 50 dự án đầu tư, tạo việc làm cho khoảng 615 lao động thường xuyên.
• Cụm công nghiệp Cầu Yên hiện có 7 dự án đầu tư với tổng lao động 733 lao động.

Cụm công nghiệp được góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng với những ngành nghề lôi cuốn như : Các dự án Bất Động Sản sản xuất những mẫu sản phẩm tương hỗ ngành công nghiệp sản xuất, lắp ráp xe hơi và công nghiệp điện tử ; những dự án Bất Động Sản bằng tay thủ công mỹ nghệ, thêu ren, may mặc .Sản phẩm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và kiến thiết xây dựng ngày càng đa dạng, góp thêm phần phân phối nhu yếu thị trường trong nước và xuất khẩu. [ 4 ]Một số doanh nghiệp và xí nghiệp sản xuất công nghiệp đem lại nguồn thu lớn là Tập đoàn Xuân Thành Tỉnh Ninh Bình, Doanh nghiệp kiến thiết xây dựng Xuân Trường, Công ty CP xăng dầu dầu khí Tỉnh Ninh Bình, Doanh nghiệp tư nhân Nam Phương, Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Hoàng Hà, Tập đoàn công nghiệp Quang Trung, Nhà máy nhiệt điện Tỉnh Ninh Bình và xí nghiệp sản xuất đạm Tỉnh Ninh Bình .
Hoạt động thương mại, dịch vụ tăng trưởng mạnh, đúng xu thế đã cung ứng được nhu yếu Giao hàng sản xuất và tiêu dùng của nhân dân. Tổng mức kinh doanh nhỏ sản phẩm & hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng xã hội đạt 15.000 tỷ đồng, tăng 77,8 % so với năm năm ngoái. Thương Mại Dịch Vụ vận tải đường bộ, dịch vụ thương mại, du lịch tăng trưởng nhanh, thành phố hiện có 18 doanh nghiệp, hợp tác xã vận tải đường bộ hành khách, 08 công ty du lịch lữ hành, 191 khách sạn, nhà nghỉ, gần 1.900 nhà hàng quán ăn, cơ sở Giao hàng nhà hàng, tổng số cơ sở lưu trú, nhà hàng siêu thị tăng 35 % so với năm năm ngoái ; có 16 chợ, trong đó 15 chợ hạng 3 và 01 chợ hạng 2. Hình thành tuyến phố thương mại như : Đinh Tiên Hoàng, Lê Hồng Phong, Phạm Hồng Thái, Vân Giang …. Số doanh nghiệp kinh doanh thương mại trong nghành thương mại, dịch vụ tăng nhanh. Đến nay đã có 1.110 doanh nghiệp, tăng 64,2 % so với năm năm ngoái ; vận tốc tăng lệch giá trung bình năm đạt 20,8 %. [ 4 ]Tỉnh Ninh Bình cũng là đô thị giàu tiềm năng du lịch văn hoá, vui chơi, nhà hàng siêu thị, hội nghị và thể thao, … Nhà tranh tài thể thao tỉnh và sân hoạt động Tỉnh Ninh Bình thường diễn ra những sự kiện của tỉnh và khu vực. Thành phố Tỉnh Ninh Bình được nhà nước chọn là nơi đặt trụ sở của Cục Hải quan Hà Nam Ninh, là cơ quan quản trị nhà nước liên vùng, có địa phận trấn áp trên khoanh vùng phạm vi 3 tỉnh Hà Nam, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Ninh Bình. Một cơ quan liên vùng khác đóng trên địa phận thành phố là Phòng Quản lý xuất nhập khẩu khu vực Tỉnh Ninh Bình thuộc Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương tạo điều kiện kèm theo thuận tiện, tiết kiệm chi phí thời hạn và ngân sách cho doanh nghiệp khi làm thủ tục xuất, nhập khẩu trên địa phận Tỉnh Ninh Bình và những tỉnh khu vực Hà Nam Ninh .
Sản xuất nông nghiệp mặc dầu chiếm tỷ trọng nhỏ trong cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính của thành phố nhưng đã được tập trung chuyên sâu chỉ huy theo hướng lan rộng ra và nâng cao chất lượng những mẫu sản phẩm cây xanh, vật nuôi có giá trị kinh tế tài chính cao Giao hàng cho kinh tế tài chính đô thị. Trong quy trình tiến độ vừa mới qua, thành phố đã tiến hành 7 quy mô trồng rau, hoa ứng dụng công nghệ cao trong bước đầu đem lại hiệu suất cao nhất định. Diện tích trồng lúa chất lượng cao được lan rộng ra qua từng vụ, trung bình đạt 70 % diện tích quy hoạnh gieo cấy. Trên địa phận Thành phố đã có hàng chục shop nông sản bảo đảm an toàn Giao hàng đời sống nhân dân. Công tác phòng, chống dịch bệnh được chăm sóc, đã tập trung chuyên sâu chỉ huy những cấp, những ngành dữ thế chủ động, ứng phó phòng chống Dịch tả lợn Châu Phi ; tương hỗ thiệt hại và phục sinh sản xuất cho những hộ bị ảnh hưởng tác động. Giá trị sản xuất trên 1 ha đất nông nghiệp và mặt nước nuôi trồng thủy hải sản tăng từ 111 triệu đồng năm năm ngoái lên 130 triệu đồng năm 2020. Riêng năm 2020, tổng diện tích quy hoạnh gieo trồng cây hàng năm đạt 2.083 ha, giảm 38 ha so với năm 2019. Diện tích lúa đạt 1.638 ha ( giảm 11 ha ), diện tích quy hoạnh rau màu những loại 445 ha ; hiệu suất lúa cả năm đạt 55,82 tạ / ha ( giảm 2,31 tạ / ha ) ; sản lượng đạt 9.143 tấn ( giảm 443 tấn ) .Nổi bật là kinh tế tài chính nông nghiệp tăng trưởng và chuyển dời theo hướng sản xuất sản phẩm & hàng hóa, nhiều văn minh khoa học kỹ thuật mới được vận dụng vào sản xuất. Các hoạt động giải trí sản xuất và dịch vụ trong nông nghiệp đã có bƣớc tăng trưởng mạnh, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập, góp thêm phần giảm tỷ suất lao động trong nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất, ý thức cho người nông dân. Trong quy trình triển khai nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thành phố đã tập trung chuyên sâu chỉ huy, chỉ huy thực thi trách nhiệm tăng trưởng kinh tế-xã hội ở nông thôn ; nâng cao chất lượng công tác làm việc giáo dục chính trị tư tưởng, không cho thâm thúy quan điểm về nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong cán bộ, đảng viên và những những tầng lớp nhân dân, tạo sự đoàn kết, thống nhất cao trong nhận thức và hành vi .Đối với chăn nuôi, thành phố khuynh hướng tăng trưởng theo hướng gia trại và trang trại để hạn chế ô nhiễm thiên nhiên và môi trường và dịch bệnh. Thành phố đã chỉ huy những phòng trình độ phối hợp với những trạm trình độ của Sở Nông nghiệp và PTNT làm tốt công tác làm việc tuyên truyền, tương hỗ, khuyến khích nông dân vận dụng công nghệ cao, chăn nuôi bảo đảm an toàn sinh học, tham gia những quy mô chăn nuôi có giá trị kinh tế tài chính cao nhƣ quy mô nuôi chim trĩ, cua đồng, nhím, thỏ, cá rô đầu vuông, vịt trời, … tại phường Ninh Phong, Nam Bình, xã Ninh Nhất, Ninh Tiến, Ninh Phúc, … Công tác phòng, chống dịch bệnh cho đàn gia súc, gia cầm đƣợc chăm sóc chỉ huy thực thi đồng điệu, hàng năm đã chỉ huy tiêm phòng và tiêu độc khử trùng chuồng trại cho hàng loạt những hộ chăn nuôi và những chợ có kinh doanh gia súc, gia cầm. Nhiều hình thức được vận dụng trong giải quyết và xử lý chất thải trong chăn nuôi như làm hố ủ, xây hầm biogas, sử dụng chế phẩm EM và chất lót nền trong mạng lưới hệ thống chuồng trại, … đã góp thêm phần làm giảm thiểu ô nhiễm môi trường tự nhiên trong chăn nuôi. [ 4 ]Đất nông nghiệp Tỉnh Ninh Bình đa phần ship hàng cho quy trình đô thị hoá thành phố. Ngoài ra, những vùng sản xuất chuyên canh hàng hoá được quy hoạch như vùng rau sạch Ninh Sơn, làng hoa Ninh Phúc. Thành phố cũng tăng trưởng mạnh nghề thủ công truyền thống ở những xã ven đô như : nghề mộc Phúc Lộc, trồng hoa lá cây cảnh và đá mỹ nghệ, …

• Làng hoa Ninh Phúc
• Làng hoa Ninh Phúc
• Làng hoa Ninh Phúc
• Làng hoa Ninh Phúc

Công trình kiến trúc[sửa|sửa mã nguồn]

Một khu công trình kiến trúc ở TP. Tỉnh Ninh Bình
Trung tâm hình học của thành phố ở ngã 3 giao lộ giữa quốc lộ 1A và quốc lộ 10 với hai phường Thanh Bình và Vân Giang được hình thành khá sớm bên sông Vân. Từ vị trí này thành phố tăng trưởng đô thị theo những hướng :

4 câu thơ khi nhắc tới du lịch thành phố Ninh Bình:

“

Rượu ngon cơm cháy thịt dê Ninh Bình chào đón khách về tham quan Đẹp thay non nước Tràng An Hạ Long trên cạn, đại ngàn Cúc Phương.

”

Biểu tượng du lịch của thành phố Tỉnh Ninh Bình là hình ảnh ” chợ Rồng, sông Vân, núi Thuý “. Thành phố có xu thế tăng trưởng trở thành một TT du lịch lớn trong tam giác du lịch TP. Hà Nội – Tỉnh Ninh Bình – Quảng Ninh của miền Bắc. Những năm gần đây nhiều khu đi dạo vui chơi và nghỉ ngơi được thiết kế xây dựng để tăng trưởng mô hình du lịch lưu trú, hội thảo chiến lược và shopping .

Di tích, danh thắng[sửa|sửa mã nguồn]

Bảo tàng tỉnh Tỉnh Ninh BìnhThành phố Tỉnh Ninh Bình có nhiều danh thắng và di tích lịch sử nổi tiếng như khu di tích lịch sử núi Non Nước ; danh thắng núi Kỳ Lân, khu vui chơi giải trí công viên văn hóa truyền thống Tràng An ; hay khu du lịch hang động Tràng An được coi là điểm nhấn để tăng trưởng du lịch Tỉnh Ninh Bình .

• Làng hoa Ninh Phúc nằm ở phía nam thành phố, là nơi cung cấp các loài hoa tươi cho thị trường khu vực Nam Bắc Bộ. Những loài hoa áp đảo về số lượng ở Ninh Phúc là các giống hoa ly, cúc, dơn, hồng. Nhiều loài hoa khác cũng có mặt ở làng hoa Ninh Phúc như: huệ, violet, lan, tulip, đồng tiền, cẩm tú,…
• Làng nghề trồng rau sạch Ninh Sơn với mô hình trồng rau an toàn từ diện tích 21 ha được nhân rộng ra toàn vùng đất màu. Ngoài các loại rau chủ yếu như rau muống, xà lách, cải thảo, cà tím rau thơm, một số loại rau củ cho hiệu quả kinh tế cao như su hào, tỏi… cũng được đưa vào trồng. Các hộ gia đình còn trồng hoa, cây cảnh, trồng đào, quất phục vụ thị trường.
• Làng mộc Phúc Lộc nằm ở phía đông nam thành phố Ninh Bình. Làng có 5 xóm: Xóm Trại, Xóm Ngoài, Xóm Giữa, xóm Trong và xóm Mơ. Làng nghề mộc Phúc Lộc hiện có tới 400 người làm nghề sản xuất đồ mộc và khoảng 200 người lao động phụ. Sản phẩm làng nghề Phúc Lộc đa dạng các loại đồ gỗ cao cấp, cầu kỳ, sang trọng như: tủ chè, sập gụ, sập lim, tạc tượng, chạm trổ hoa văn các loại…

Thành phố Tỉnh Ninh Bình là nơi quy tụ, tăng trưởng mạnh những đặc sản nổi tiếng Tỉnh Ninh Bình, tiêu biểu vượt trội là mô hình nhà hàng phố đi bộ, phố đêm với những đặc sản nổi tiếng đặc trưng như cơm cháy Tỉnh Ninh Bình, những đặc sản nổi tiếng từ thịt dê, rượu Kim Sơn, dứa Đồng Giao, bún mọc, miến lươn, gỏi nhệch, …4 câu thơ khi nhắc tới du lịch thành phố Tỉnh Ninh Bình :

Rượu ngon cơm cháy thịt dê

Ninh Bình chào đón khách về tham quan

Đẹp thay non nước Tràng An

Hạ Long trên cạn, đại ngàn Cúc Phương

Kết nối du lịch[sửa|sửa mã nguồn]

Ngoài vị trí quy tụ giao thông vận tải, Thành phố Tỉnh Ninh Bình còn có lợi thế nằm ở vị trí gần những khu, tuyến, cụm điểm du lịch :
Đường Lương Văn Thăng ở TP. Tỉnh Ninh Bình là đoạn trùng của quốc lộ 10 và quốc lộ 38BNằm ở vị trí cửa ngõ phía nam miền Bắc, thành phố Tỉnh Ninh Bình đồng thời là một đầu mối giao thông vận tải quan trọng với mạng lưới hệ thống đường thủy, đường đi bộ và đường tàu tăng trưởng :

Giao thông đường đi bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Hệ thống giao thông vận tải đường đi bộ của thành phố Tỉnh Ninh Bình là đầu mối của những tuyến đường cao tốc Nước Ta :

• Đường cao tốc Cầu Giẽ – Ninh Bình và Đường cao tốc Ninh Bình – Thanh Hóa;
• Dự án đường cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng – Quảng Ninh
• Quốc lộ 1A đi qua thành phố Ninh Bình chạy xuyên suốt từ Bắc xuống Nam, đảm nhận vai trò chính về giao thông. Chiều dài đoạn tuyến qua thành phố Ninh Bình có 9,4 km, chiều rộng nền đƣờng từ 15 – 30m, rộng mặt đường từ 12 – 15m, mặt đường đã trải nhựa chất lượng tốt.
• Quốc lộ 10 đi qua thành phố Ninh Bình (nối từ tỉnh Nam Định đi huyện Kim Sơn) với chiều dài tuyến 5,55km, chiều rộng nền đường từ 9 – 12m, rộng mặt đƣờng từ 7 – 9m, mặt đường được trải nhựa chất lượng tốt.
• Quốc lộ 38B (đường Lương Văn Thăng đoạn từ ngã tư giao với đường Đinh Tiên Hoàng đến ngã tư giao với đường Trần Hưng Đạo).
• Đường tỉnh ĐT.478B từ giao QL.1 tại ngã tư Ba Vuông vào Tam Cốc – Bích Động qua địa bàn phường Ninh Phong dài 0,5km, rộng 40m, mặt đường trải nhựa chất lượng tốt.
• Tuyến giao thông nội thị: Trong những năm qua Thành phố đang hoàn thiện dần hệ thống giao thông nội thị. Hiện đường chính đô thị có tổng chiều dài khoảng 120km; đường khu vực đô thị có tổng chiều dài 70 km có chất lượng tốt.

Ngoài ra, có những tuyến đường nối Quốc lộ 1 với cảng Ninh Phúc, đường Quốc lộ 1 tránh thành phố Tỉnh Ninh Bình. [ 4 ]Thành phố còn là điểm tụ của 3 Quốc lộ sau :
Có 2 tuyến Quốc lộ nữa trên địa phận thành phố là đường nối cảng Ninh Phúc ( đường Trần Nhân Tông ) và đường Quốc lộ 1A mới ( đường Nguyễn Minh Không ). Ga Tỉnh Ninh Bình và bến xe khách Tỉnh Ninh Bình đều nằm ở phường Thanh Bình thuộc TT thành phố .

Giao thông đường thuỷ[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố có cảng Ninh Phúc hiện là cảng sông có quy mô lớn ở miền Bắc đồng thời là một trong những cảng trong nước lớn nhất Nước Ta. Cảng bảo vệ nhận tàu cỡ 3000 DWT cập bến, hiệu suất đạt 2,5 triệu tấn / năm. Cảng nằm dọc bờ hữu sông Đáy thuộc những xã Ninh Phúc ( thành phố Tỉnh Ninh Bình ) và Khánh Phú, Khánh Hòa ( Yên Khánh, Tỉnh Ninh Bình ). Cảng Ninh Phúc nằm ở bờ trái sông Đáy, bảo vệ công tác làm việc vận tải đường bộ đường thủy những tuyến giao thông vận tải đường thủy Cửa Đáy – Tỉnh Ninh Bình, Tỉnh Ninh Bình – TP.HN, Tỉnh Ninh Bình – TP. Hải Phòng – Quảng Ninh, Tỉnh Ninh Bình – Thanh Hóa .Gần Cảng Ninh Phúc là cảng Tỉnh Ninh Bình có hiệu suất đạt 1,6 triệu tấn / năm, bảo vệ cho tàu biển trên 3.000 DWT và 1.000 DWT ra vào thuận tiện. 2 cảng sông này đều nằm trong list cảng sông được ưu tiên góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng .
Đường giao thông vận tải đô thị ở thành phố Tỉnh Ninh Bình được đặt tên gọi là đường hoặc phố. Những tuyến giao thông vận tải nhỏ, ngắn của thành phố được gọi là phố, ví dụ như phố Vạn Thắng, phố Bắc Thành, phố 7, phố Ngọc Xuân, phố Chiến Thắng, phố nhà hàng siêu thị, phố Phong Sơn, phố Bạch Đằng …Phần lớn tên đường ở Tỉnh Ninh Bình được đặt theo tên danh nhân, 1 số ít đường đặt tên địa danh văn hóa như : Vân Giang, Tràng An, Nam Thành, Phúc Thành, Tây Thành, Xuân Thành, Kênh Đô Thiên ; 1 số ít đường đặt tên sự kiện như đường 30 tháng 6, Đông Phương Hồng, Chiến Thắng, Thành Công .Các đường phố lớn của thành phố Tỉnh Ninh Bình là quốc lộ Đinh Tiên Hoàng, đường 30/6, Lê Đại Hành, Tràng An, Nguyễn Minh Không, Trần Hưng Đạo và Nguyễn Công Trứ. Trục đường quốc lộ Đinh Tiên Hoàng và đường Vạn Hạnh được quy hoạch là trục cảnh sắc chính của thành phố .Đường Đinh Tiên Hoàng đi qua trục TT thành phố, một phần phía nam của nó cùng với những đường Lương Văn Thăng, Lê Đại Hành và đường Nguyễn Công Trứ thực ra là Quốc lộ 10 hướng về vùng đất mở Kim Sơn ; Đường Lương Văn Thăng còn là quốc lộ 38B đoạn qua TT thành phố .Đường Tràng An dẫn vào cố đô Hoa Lư ; đường Trần Hưng Đạo, đường 30 tháng 6 và đường Nguyễn Huệ là đoạn Quốc lộ 1A ; có hai đường vành đai của thành phố là Nguyễn Minh Không và Trần Nhân Tông đều được tăng cấp thành Quốc lộ .Với vị trí nằm gần những tuyến điểm du lịch, giao thông vận tải tương đối thuận tiện đồng thời việc hình thành nhiều khu công trình du lịch và khu dịch vụ mới, thành phố Tỉnh Ninh Bình mang đặc trưng của một thành phố du lịch .Đường Đào Duy Từ được thành phố Tỉnh Ninh Bình kiến thiết xây dựng thành tuyến phố đi bộ cùng với điểm du lịch chợ đêm Đông Thành. Vị trí này là khu vực TT thành phố giáp với đường Tràng An, nhà Thi đấu, núi Kỳ Lân, những nhà hàng quán ăn khách sạn lớn ở Tỉnh Ninh Bình. Phố đi bộ đã tạo nên khoảng trống du lịch như khu đi dạo, khu ẩm thực ăn uống, khu nhạc nước, tổ chức triển khai những sự kiện văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ như : ca nhạc đường phố, tiệc tùng âm nhạc, chèo, xẩm. [ 24 ]

Thành phố kết nghĩa[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Giáo dục