Voi Việt Nam – Wikipedia tiếng Việt

Bởi
Voi Nước Ta tại Tỉnh Bình Dương Một con voi Nước Ta

Voi Việt Nam là quần thể voi sinh sống, phân bố tại Việt Nam, gắn bó với đời sống, lịch sử, văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Voi Việt Nam thuộc nhóm voi châu Á và là loài động vật từng phân bố khắp các vùng miền ở Việt Nam, gắn bó với sản xuất, chiến đấu và văn hóa của các dân tộc ở Việt Nam. Tuy nhiên, hiện tại voi hoang dã đang trong tình trạng nguy ngập và chỉ hay xuất hiện ở Tây Nguyên, đặc biệt là Đắk Lắk.

Voi trong sử sách[sửa|sửa mã nguồn]

Tượng về voi chín ngà trong truyền thuyết ở An Giang

Trong thần thoại cổ xưa tiên phong của người Việt có nhắc đến Voi chín ngà, là sính lễ mà Vua Hùng bắt buộc khi Sơn Tinh và Thủy Tinh cầu hôn Mị Nương. Sử sách nhắc đến voi và thuần dưỡng voi là từ thời Hai Bà Trưng chống quân Hán và bà Triệu, họ đã dùng voi vào trong mặt trận đánh quân Ngô ( con voi trắng một ngà ). Voi được những triều đại phong kiến Nước Ta sử dụng rất nhiều vào trong quân sự chiến lược lẫn dân sự, voi nhà và voi rừng chiếm tỉ lệ nhiều. Đến thời Quang Trung, voi là một trong những chiến binh cừ khôi nhất, giúp nhà vua đánh Chúa Trịnh dẹp Chúa Nguyễn, đánh ngoại bang quân Thanh, quân Xiêm .Vào cuối thời nhà Nguyễn triều Bảo Đại thì có soạn giả Tây phương ghi lại một số ít quan sát về voi của người Việt như người Việt chia voi thành hai loại, voi lớn gọi là ” bõ bành “, voi nhỏ là ” bõ chóc “. [ 1 ] Voi chiến từ những triều vua trước thì khi đã lập công ngoài chiến trận thì được đính một vòng bằng bạc vào cặp ngà. [ 2 ] Voi của vua được nuôi dưỡng tử tế và có đặt tên. Nhà vua thường dùng voi cưỡi khi đi săn và thích nhất con voi một ngà tên Một .
Theo tác giả BlazeRicardo thì voi ở Đông Dương được săn bắt bằng ba cách. Xiêm và Lào thì dùng cách đóng một vòng rào bằng cây gỗ chắc như đinh rồi lùa voi rừng vào nhốt lại. Cao Miên nhất là ở vùng Kompong Thom thì có lệ săn bắt voi vào mùa nước lớn, lùa voi bằng xuồng. Thợ săn dùng giáo nhọn đâm lùa voi. Cách này nguy khốn hơn cả vì voi đau hoàn toàn có thể tiến công, làm lật xuồng. Ở Nước Ta thì dùng thòng lọng để bắt voi .

Theo tường thuật của Blazé khi tháp tùng vua Bảo Đại ở La Ngà thì cuộc săn bắt đầu khi thợ săn cưỡi đoàn voi nhà ùa vào đàn voi rừng ngược hướng gió để khỏi bị phát giác. Voi nhà thì chia thành ba loại. Đầu cùng là voi dìu (tiếng Anh beater); kế đến là voi fighter, lạm dịch là voi thúc, sau cùng là captor, tức voi săn. Mỗi con voi nhà có nài cưỡi voi ngồi ở đầu voi điều khiển và một người phó ở cổ voi. Thợ săn chính thì cầm một cần dài khoảng 3 mét, đầu cần mắc thòng lọng nối với đoạn thừng dài 20-30 mét. Khi voi rừng bỏ chạy thì voi dìu được điều khiển tiến vào để voi rừng bớt hoảng sợ. Voi dìu không cần voi lớn, chỉ cần nhanh chân để chạy len vào và trấn an nhóm voi rừng. Nếu voi rừng chạy loạn vào bờ bụi rừng sâu thì sẽ dùng voi dìu đẩy theo hướng đồng trống có chực sẵn voi săn. Kế đến điều voi săn tiến vào dùng đầu ghì lấy hông voi rừng trong khi người thợ lấy cần dài móc thòng lọng vào chân sau của voi. Người phó trên lưng voi săn sau đó thả lỏng hoặc kéo chặt thừng để sao thừng không bị rối. Voi rừng khi bị thòng lọng ở chân thì dần chậm lại rồi bị đưa đến một gốc cây lớn. Người thợ phó liền nhảy xuống đất và mau chân cầm cuộn thừng chạy quanh gốc cây buộc voi rừng vào đấy. Voi thúc, tức những con voi lớn nhất lúc này mới tiến vào cản voi rừng không tấn công người buộc thừng vào gốc cây.[3]

Đoàn người sau đó sẽ buộc cổ voi rừng bằng một vòng thừng. Vòng này lại buộc với vòng cổ của voi nhà khiến hai con không rời nhau được. Voi rừng sau đó được đưa về trại buộc, vòng cổ buộc vào một cành cây cao và voi bị bỏ đói, không cho nhà hàng siêu thị 24 giờ. Voi rừng sẽ cố bứt thừng thoát ra nhưng càng vùng vẫy, càng lả sức. Người luyện sẽ cho voi ăn nếu voi không còn hung ác nhưng nếu còn đập phá thì sẽ bỏ đói thêm. Khi voi chịu cho đến gần thì người luyện voi sẽ đặt tên cho voi rồi lặp đi tái diễn với mỗi hành vi và mệnh lệnh. Khi dạy voi đi lại, tắm rửa thì người luyện cưỡi một con voi cái đi kèm. [ 4 ]Voi trong đời sống của những hội đồng dân tộc bản địa dẫn rõ : Không được đánh đập, nhục mạ voi. Khi voi stress, ốm đau phải được chăm nom, nghỉ ngơi và không được bóc lột sức lao động của voi quá mức. Phải ứng xử với voi như một thành viên trong hội đồng … Người đồng bào M’Nông đã đưa vào Luật tục bảo vệ voi cho hội đồng buôn làng, nó hình như cũng là tiếng nói chung cho hội đồng trên cao Nguyên .

Đặc điểm sinh học[sửa|sửa mã nguồn]

Voi Nước Ta cũng giống như Voi châu Á, cặp ngà voi quý hiếm dài. Thân cũng không lớn bằng những loài Voi châu Phi, ăn những loài thực vật hầu hết trái cây, thân những cây mềm như cây chuối, v, v ..

Vào các thời điểm này ngà voi các quản tượng không để dài cặp ngà nữa, thì việc để thích ứng môi trường như tự vệ kẻ thù, đào đất không thể được, các nguyên nhân cũng do sợ bị trộm cưa mất cặp ngà thì quản tượng phải cưa trước. Lông đuôi voi, dựa trên một niềm tin mù quáng, thường được dân gian cho rằng nó có thể trừ được ma quỷ, nên mọi người thường lấy lông đuôi voi làm các đồ trang sức cho riêng mình. Đổi lại lông đuôi voi bị người ta rứt trộm nhiều, voi ngày càng ít thì số lông ở phần đuôi cụt ngủn tìm được con nào đầy đủ lông ở phần đuôi là rất khó.

Ngày nay voi nhà có nhiều điều đáng quan ngại là việc sinh đẻ của loài voi trong thời hạn qua khá nhã nhặn, nhất là đàn voi nhà hoàn toàn có thể được coi là bị ” vô sinh ” vì nhiều nguyên do khác nhau, trong đó có 1 số ít nguyên do chính như : voi thiếu thiên nhiên và môi trường để sinh sống và hoạt động và sinh hoạt để di truyền nòi giống, voi bị khai thác ship hàng du lịch đến mức kiệt quệ, voi bị bệnh nhưng có giải pháp điều trị. Chiều dài con trưởng thành 2.9 m. Cao 1.8 m, đường kính thân 1,5 m

Voi Đắk Lắk[sửa|sửa mã nguồn]

Nghề săn bắt và thuần dưỡng voi rừng ở Bản Đôn. Kèm theo việc nuôi voi nhà là cả một hệ thống tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa có liên quan đến con voi, hình thành nên một “dòng” văn hóa về voi. Nhưng tình trạng phá rừng ở đây xảy ra liên tục đang làm diện tích ngày càng bị thu hẹp, sự xâm chiếm của từng đoàn người di cư, sự hiện diện của máy móc trong rừng gây ra tiếng ồn cũng làm đàn voi vốn già yếu càng bị hao mòn dần theo thời gian..

Voi hiện tại ở tỉnh[sửa|sửa mã nguồn]

Bản Đôn được xem là nơi vương quốc loài voi ở tỉnh Đắk Lắk là nơi có đàn voi rừng và voi nhà nhiều nhất Nước Ta với số lượng khoảng chừng 80 – 110 con voi rừng và khoảng chừng 45 con voi nhà. Đàn voi rừng và voi nhà đang ngày càng giảm sút số lượng và đứng trước nguy cơ chỉ còn trong lịch sử một thời .Tỉnh Đắk Lắk có đề án hầu hết như : xây dựng một TT bảo tồn voi với quy mô 200 ha tại Vườn quốc gia Yok Đôn ; phát hành chủ trương khuyến khích, tương hỗ người nuôi voi tham gia chăm nom và nuôi dưỡng để giúp cho voi sinh sản ; lan rộng ra quan hệ hợp tác quốc tế để đảm nhiệm công nghệ tiên tiến, kĩ thuật, đào tạo và giảng dạy cán bộ chuyên chăm nom, quản trị, bảo tồn voi ; kiến thiết xây dựng một bệnh viện có đủ trang thiết bị hiện đại để chăm nom sức khỏe thể chất cho voi …

Được tổ chức trong 5 ngày và tháng 12 năm 2009 chủ đề Huyền thoại Voi Tây Nguyên đi về miền hoang dã, nhằm tái hiện lại các giá trị của voi. Với 20 chú voi tham gia các hoạt động như: voi đá bóng, thi chạy, thi bơi, kéo vật nặng, tái hiện các nghi lễ và hoạt động săn bắt – thuần dưỡng voi rừng… Kéo theo là các hoạt động: Liên hoan ẩm thực vùng miền; Trại sáng tác điêu khắc gỗ Tây Nguyên; Hội chợ triển lãm văn hóa – du lịch – thương mại – đầu tư; Hội lửa; Lễ cúng bến nước; Triển lãm ảnh nghệ thuật “Tây Nguyên xưa và nay”; Chương trình Du lịch về nguồn; Lễ hội đường phố…

Các liên hoan đua voi[sửa|sửa mã nguồn]

Người dân Tây Nguyên khi vào mùa đều tổ chức triển khai những liên hoan đua voi, để vào mùa mới. Các dân tộc bản địa M’Nông, Êđê, Gia Rai. Lễ hội đua voi thời nay cũng đã tổ chức triển khai khá ít, vì nhiều nguyên do như : Không gian đi dạo, lượng voi ít, quản tượng chạy theo thị trường, thợ săn voi không có nghề, … Dùng cho du lịch, Vua voi Ama Kông cũng có hình thức bán thuốc tăng cường sinh lực .
Voi ở Langbiang

  • BlazeRicardo, William. Just Elephants. London: Elek Books, 1955.
  1. ^

    Blazé, William. Tr 17

  2. ^ Blazé, William, Tr 78
  3. ^ Blazé, William. Tr 145 – 52
  4. ^ Blazé, William. Tr 156 – 70

Các bài viết liên quan

Viết một bình luận