Khái niệm về tế bào thực vật

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (230.35 KB, 23 trang )

KHÁI NIỆM VỀ TẾ BÀO THỰC VẬT
1. Định nghĩa
Tế bào là đơn vị cấu tạo cơ bản của cơ thể sống, có
đầy đủ các tính chất của sự
sống. Cơ thể thực vật cũng như bất kỳ một cơ thể
sống nào khác, đều được cấu tạo
từ tế bào.
Một số loài thực vật, cơ thể chỉ gồm 1 tế bào: một số
loài tảo đơn bào
Chlamydomonas, Chlorella) – ở những cơ thể này
mọi quá trình sống: sinh trưởng,
phát triển, đồng hoá, phân giải… đều do bản thân tế
bào đó đảm nhận – điều đó
chứng tỏ nó là một đơn vị sống độc lập. Một vài
trường hợp đặc biệt như tảo không
đốt (Vaucheria) cơ thể có cấu tạo cộng bào – nghĩa là
cơ thể của chúng gồm nhiều
tế bào chung nhau, không có vách ngăn. Hầu hết
những loài thực vật khác đều là
những cơ thể đa bào, cơ thể được cấu tạo từ rất nhiều
tế bào, trong đó mỗi nhóm tế
bào thực hiện một chức phận riêng biệt và hợp thành
mô thực vật.
Tế bào thực vật là đơn vị giải phẫu và sinh lý của cơ
thể thực vật. Cấu tạo của
tế bào rất phức tạp, tất cả các bộ phận của nó đều đạt
đến mức độ phân hoá cao về
hình thái và chuyên hoá về chức năng rất cao.
2. Thành phần, cấu tạo của tế bào thực vật
2.1. Hình dạng và kích thước của tế bào thực vật
Các tế bào thực vật có hình dạng rất khác nhau, tuỳ

thuộc vào từng loài
và từng loại mô thực vật. Ở các loài tảo, tế bào có
hình dạng rất đa dạng:
Hình 1.1. Các loại tế
bào thực vật
A. Tế bào sợi; B. Tế
bào mô phân sinh; C.
Tế bào mô dự trữ
chứa hạt tinh bột; D.
Tế bào biểu bì; E. Tế
bào hai nhân; F. Tế
bào mô đồng hóa với
với các hạt lạp lục;
G. Tế bào mô cứng;
H. Tế bào rây và tế
bào kèm.
6
hình cầu (tảo tiểu cầu- Chlorella), hình trứng (tảo lục
đơn bào –
Chlamydomonas) hay hình cong lưỡi liềm (tảo lưỡi
liềm – Closterium).
Ở cơ thể thực vật bậc cao, hình dạng của tế bào
thường được phân thành 2
nhóm có liên quan đến các chức năng khác nhau
– Nhóm tế bào nhu mô (Parenchyma): là những tế bào
có dạng tròn, bầu dục,
đa giác, hình đĩa, hình phiến, hình sao… thường tròn
ở góc, kích thước giữa các
chiều ít có sự chênh lệch nhau. Tế bào nhu mô
thường là những tế bào sống, có

màng mỏng, những tế bào này thường tạo nên các
loại mô cơ bản của cơ thể thực
vật như phần ruột và vỏ của thân và rễ, các mô của lá,
hoa, quả và hạt… các tế bào
này thường có nhiệm vụ dự trữ hay sinh sản.
– Nhóm tế bào hình thoi (Prosenchyma): là những tế
bào có dạng hình thoi
kéo dài, chiều dài gấp nhiều lần chiều rộng, hai đầu
thường vát nhọn, những tế bào
này thường có màng dày, thường không có nội chất,
chúng chủ yếu tạo nên các
mô dẫn và mô cơ của cơ thể thực vật, có nhiệm vụ
vận chuyển các chất ở trong cơ
thể thực vật và có nhiệm vụ nâng đỡ cây.
Tuy nhiên, sự phân biệt hình dạng của 2 nhóm tế bào
này chỉ thấy rõ trên lát
cắt dọc, còn trên lát cắt ngang chúng rất khó phân
biệt.
Kích thước của tế bào thực vật cũng rất biến đổi: nhìn
chung tế bào thực vật
rất nhỏ bé, phải sử dụng kính hiển vi mới có khả năng
quan sát được; kích thước
trung bình vào khoảng 10 – 1000m. Song cũng có
những tế bào có thể nhìn thấy
bằng mắt thường: tế bào thịt quả dưa hấu, tép bưởi,
tép cam, sợi đay, sợi gai, sợi
bông…
2.2. Cấu tạo của tế bào thực vật
Tế bào thực vật có cấu tạo rất phức tạp, thường gồm
2 thành phần cơ bản sau

đây:
– Chất nguyên sinh: là chất sống của tế bào, có cấu
tạo rất phức tạp, thường
gồm các thành phần cơ bản sau đây: tế bào chất,
nhân, ty thể, lạp thể, thể golgi,
mạng lưới nội sinh chất…
– Thành phần không sống: được hình thành do hoạt
động của chất nguyên sinh
tạo nên, bao gồm: vách tế bào, không bào và dịch tế
bào, các thể ẩn nhập, chất dự
trữ…
2.2.1. Tế bào chất (chất tế bào)
Tế bào chất là chất sống cơ bản, là thành phần cơ bản
và bắt buộc của tế bào, tại
đây xảy ra các quá trình tiêu biểu cho hoạt động sống
của tế bào. Ở những tế bào còn
non, chất tế ’62ào chiếm một phần lớn hay hầu hết
khoang tế bào. Trong quá trình sinh
trưởng và phát triển của tế bào, dần dần xuất hiện
không bào chứa một chất lỏng gọi
là dịch tế bào, tế bào càng già không bào càng lớn, do
đó chất tế bào về sau chỉ còn
lại một lớp mỏng nằm sát màng.
7
a. Tính chất lý học
Tế bào chất là một chất lỏng không màu và hơi trong
suốt, nhớt, có tính đàn
hồi, không hoà tan trong nước, nặng hơn nước (có tỷ
trọng d = 1,04-1,06), có tính
chiết quang hơn nước, khi bị đun nóng tới 50oC –

60oC thì tế bào chất sẽ mất khả
năng sống. Tuy vậy, tế bào chất của một số hạt, quả
khô và của một số bào tử có thể
chịu được nhiệt độ cao hơn (từ 80oC – 100 oC).
Tế bào chất là một dạng chất keo nhớt, cấu tạo bởi
những phân tử hợp lại
thành các hạt rất nhỏ gọi là mixen keo. Các mixen
keo mang điện tích cùng dấu sẽ
đẩy nhau và gây chuyển động hỗn loạn gọi là chuyển
động Brown. Ngoài ra, các
mixen này không tan trong nước thành dung dịch thật
mà chỉ phân tán trong đó
thành các dung dịch giả.
Độ nhớt của tế bào chất có thể thay đổi, nghĩa là hệ
thống keo của nó vừa có
thể ở trạng thái lỏng (sol) vừa có thể ở trạng thái đặc
(gel). Trạng thái sol đặc trưng
cho độ nhớt của chất tế bào, còn trạng thái gel gần
với thể rắn hơn, do đó nó đảm
bảo hình dạng ổn định của chất tế bào.
b. Thành phần hoá học
Tế bào chất có nhiều thành phần hoá học khác nhau,
nhưng quan trọng nhất là
protein, không có tế bào chất nào lại vắng mặt protein
– đó là chất cơ bản của của
quá trình sống. Ngoài protein, trong tế bào chất còn
có nhiều thành phần hoá học
khác nữa: glucid, lipid, nước… Khi nghiên cứu trên
nhiều đối tượng khác nhau,

thuộc vào từng loàivà từng loại mô thực vật. Ở những loài tảo, tế bào cóhình dạng rất phong phú : Hình 1.1. Các loại tếbào thực vậtA. Tế bào sợi ; B. Tếbào mô phân sinh ; C.Tế bào mô dự trữchứa hạt tinh bột ; D.Tế bào biểu bì ; E. Tếbào hai nhân ; F. Tếbào mô đồng điệu vớivới những hạt lạp lục ; G. Tế bào mô cứng ; H. Tế bào rây và tếbào kèm. hình cầu ( tảo tiểu cầu – Chlorella ), hình trứng ( tảo lụcđơn bào – Chlamydomonas ) hay hình cong lưỡi liềm ( tảo lưỡiliềm – Closterium ). Ở khung hình thực vật bậc cao, hình dạng của tế bàothường được phân thành 2 nhóm có tương quan đến những công dụng khác nhau – Nhóm tế bào nhu mô ( Parenchyma ) : là những tế bàocó dạng tròn, bầu dục, đa giác, hình đĩa, hình phiến, hình sao … thường trònở góc, size giữa cácchiều ít có sự chênh lệch nhau. Tế bào nhu môthường là những tế bào sống, cómàng mỏng mảnh, những tế bào này thường tạo nên cácloại mô cơ bản của khung hình thựcvật như phần ruột và vỏ của thân và rễ, những mô của lá, hoa, quả và hạt … những tế bàonày thường có trách nhiệm dự trữ hay sinh sản. – Nhóm tế bào hình thoi ( Prosenchyma ) : là những tếbào có dạng hình thoikéo dài, chiều dài gấp nhiều lần chiều rộng, hai đầuthường vát nhọn, những tế bàonày thường có màng dày, thường không có nội chất, chúng đa phần tạo nên cácmô dẫn và mô cơ của khung hình thực vật, có nhiệm vụvận chuyển những chất ở trong cơthể thực vật và có trách nhiệm nâng đỡ cây. Tuy nhiên, sự phân biệt hình dạng của 2 nhóm tế bàonày chỉ thấy rõ trên látcắt dọc, còn trên lát cắt ngang chúng rất khó phânbiệt. Kích thước của tế bào thực vật cũng rất biến hóa : nhìnchung tế bào thực vậtrất nhỏ bé, phải sử dụng kính hiển vi mới có khả năngquan sát được ; kích thướctrung bình vào khoảng chừng 10 – 1000  m. Song cũng cónhững tế bào hoàn toàn có thể nhìn thấybằng mắt thường : tế bào thịt quả dưa hấu, tép bưởi, tép cam, sợi đay, sợi gai, sợibông … 2.2. Cấu tạo của tế bào thực vậtTế bào thực vật có cấu trúc rất phức tạp, thường gồm2 thành phần cơ bản sauđây : – Chất nguyên sinh : là chất sống của tế bào, có cấutạo rất phức tạp, thườnggồm những thành phần cơ bản sau đây : tế bào chất, nhân, ty thể, lạp thể, thể golgi, mạng lưới nội sinh chất … – Thành phần không sống : được hình thành do hoạtđộng của chất nguyên sinhtạo nên, gồm có : vách tế bào, không bào và dịch tếbào, những thể ẩn nhập, chất dựtrữ … 2.2.1. Tế bào chất ( chất tế bào ) Tế bào chất là chất sống cơ bản, là thành phần cơ bảnvà bắt buộc của tế bào, tạiđây xảy ra những quy trình tiêu biểu vượt trội cho hoạt động giải trí sốngcủa tế bào. Ở những tế bào cònnon, chất tế ‘ 62 ào chiếm một phần đông hay hầu hếtkhoang tế bào. Trong quy trình sinhtrưởng và tăng trưởng của tế bào, từ từ xuất hiệnkhông bào chứa một chất lỏng gọilà dịch tế bào, tế bào càng già không bào càng lớn, dođó chất tế bào về sau chỉ cònlại một lớp mỏng dính nằm sát màng. a. Tính chất lý họcTế bào chất là một chất lỏng không màu và hơi trongsuốt, nhớt, có tính đànhồi, không hoà tan trong nước, nặng hơn nước ( có tỷtrọng d = 1,04 – 1,06 ), có tínhchiết quang hơn nước, khi bị đun nóng tới 50 oC – 60 oC thì tế bào chất sẽ mất khảnăng sống. Tuy vậy, tế bào chất của 1 số ít hạt, quảkhô và của 1 số ít bào tử có thểchịu được nhiệt độ cao hơn ( từ 80 oC – 100 oC ). Tế bào chất là một dạng chất keo nhớt, cấu trúc bởinhững phân tử hợp lạithành những hạt rất nhỏ gọi là mixen keo. Các mixenkeo mang điện tích cùng dấu sẽđẩy nhau và gây hoạt động hỗn loạn gọi là chuyểnđộng Brown. Ngoài ra, cácmixen này không tan trong nước thành dung dịch thậtmà chỉ phân tán trong đóthành những dung dịch giả. Độ nhớt của tế bào chất hoàn toàn có thể đổi khác, nghĩa là hệthống keo của nó vừa cóthể ở trạng thái lỏng ( sol ) vừa hoàn toàn có thể ở trạng thái đặc ( gel ). Trạng thái sol đặc trưngcho độ nhớt của chất tế bào, còn trạng thái gel gầnvới thể rắn hơn, do đó nó đảmbảo hình dạng không thay đổi của chất tế bào. b. Thành phần hoá họcTế bào chất có nhiều thành phần hoá học khác nhau, nhưng quan trọng nhất làprotein, không có tế bào chất nào lại vắng mặt protein – đó là chất cơ bản của củaquá trình sống. Ngoài protein, trong tế bào chất còncó nhiều thành phần hoá họckhác nữa : glucid, lipid, nước … Khi điều tra và nghiên cứu trênnhiều đối tượng người dùng khác nhau ,

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học