Nghĩ về cái chết để làm cuộc đời tốt đẹp hơn

• Roman Krznaric
• .

18 tháng 11 2020Nguồn hình ảnh, Maria Medem

“Từ ‘chết’ không được nói ra ở New York, Paris, London vì nó khiến đôi môi bỏng rát,” nhà thơ và nhà tiểu luận người Mexico Octavio Paz viết như vậy vào thập niên 1950.

Nhưng với người vốn thường nói và tụng ca cái chết trong Lễ Hội Người Chết hàng năm – thì ” đó là một trong những đồ chơi ông yêu quý và là tình yêu kiên cường nhất của ông ” .Nói thế thì có vẻ hơi quá, thậm chí còn là vào thời đó, nhưng cách ví von này làm dấy lên vai trò của cái chết trong thẩm mỹ và nghệ thuật sống .Văn hóa phương Tây đã tăng trưởng nhiều chính sách để ngăn cản ta tiếp cận cái chết của bản thân. Ngành quảng cáo nói rằng ta sẽ mãi mãi tươi tắn, ta tránh không nói về cái chết với con cái, và ta đẩy người già vào nhà dưỡng lão để khuất mắt mà không cần nghĩ ngợi .Nguồn hình ảnh, AlamyChụp lại hình ảnh ,Frida Kahlo vẽ bức chân dung tự họa của bà vào năm 1943 với tên gọi ” Nghĩ về Cái Chết ” khi bà đang nằm trên giường bệnh ; bức tranh được hiểu là cách mà ta nhìn nhận, đó là cái chết là dạng thức khác của đời sốngTa phải học cách đối lập với nỗi khiếp hãi trước cái chết và khuyến khích bản thân mày mò nhận thức về cái chết, để điều này giúp ta xu thế đời sống hiện tại .Hãy nghĩ về bức chân dung tự họa của Frida Kahlo có tên ” Nghĩ về Cái Chết “, với một chiếc đầu lâu rùng rợn dán trước trán của nhân vật. Hay suy niệm về câu nói đầy rắn rỏi của Albert Camus : ” Hãy từ từ gật đầu cái chết. Sau đó thì mọi thứ đều hoàn toàn có thể xảy ra. “Nhưng khi tương quan đến cái chết thì nói thường dễ hơn là làm .Một trong những bí hiểm để ta hoàn toàn có thể làm được điều này là chớ có tốn nhiều giờ ngồi tưởng tượng ra Thần Chết, mà hãy tái tưởng tượng về mối quan hệ của ta với chính thời hạn .Sau đây là ba sáng tạo độc đáo thực thi hoàn toàn có thể giúp đem lại hy vọng giật mình về sự nuôi dưỡng đời sống .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Trong tiểu thuyết ” Cái chết của Ivan Ilyich “, vị quan tòa trên giường bệnh tìm thấy sự an ủi nơi người hầu, là người duy nhất hiện hữu quanh ông mà không sợ hãi cái chết

Bữa tiệc sau khi qua đời

Trong tiểu thuyết ngắn viết năm 1886 của Leo Tolstoy có tên ” Cái chết của Ivan Ilyich “, vị thẩm phán đã dành cả đời để leo lên trên bậc thang lao lý và giúp mái ấm gia đình ông có chỗ đứng đáng trọng trong xã hội tư sản giờ nằm trên giường bệnh khi mới 45 tuổi, tự hỏi liệu có phải ông đã hoài phí cuộc sống theo đuổi sự phù phiếm. ” Lỡ đâu cả cuộc sống tôi đã sống sai thì sao ? ” ông suy niệm đầy cay đắng .Câu chuyện đem lại cho ta một thử nghiệm có ích về tâm lý .Hãy tưởng tượng là bản thân mình đang vào đoạn cuối cuộc sống, khi nằm trên giường bệnh, ta sẽ cảm thấy thế nào khi nhìn lại quá khứ ? Ta có cảm thấy tự hào vì thành tựu của mình không ? Hay liệu ta có giống như Ivan Ilyich, tràn trề hụt hẫng ? Tất nhiên, ý tưởng sáng tạo ở đây là suy niệm như vậy hoàn toàn có thể đổi khác lựa chọn hành vi của ta trong hiện tại và tại nơi ta đang xuất hiện .Cách tiếp cận mà tôi thích nhất là coi hành trình dài trong thời điểm tạm thời đến cuối cuộc sống này là một bài tập tưởng tượng, và tôi gọi tên nó là ” bữa tiệc sau khi qua đời ” .Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi trong bữa tiệc sau khi chết. Ngồi ở đó còn có những phiên bản khác của ” bạn “, những người lẽ ra đã hoàn toàn có thể đã sống sót nếu bạn lựa chọn khác đi .Chẳng hạn như ” bạn ” đã học chịu khó hơn cho kỳ thi. ” Bạn ” đã bỏ việc làm tiên phong để theo đuổi tham vọng. ” Bạn ” là kẻ nghiện rượu, và ” bạn ” suýt chết sau tai nạn thương tâm giao thông vận tải. ” Bạn ” đã dành nhiều thời hạn hơn để giúp cuộc hôn nhân gia đình tốt đẹp .Sau đó bạn hãy nhìn quanh những bản thể khác đó. Một vài người có vẻ như ấn tượng, trong khi 1 số ít khác có vẻ như thiển cận và gây không dễ chịu. Một số người khiến bạn thấy kém cỏi và lười nhác .Vậy bạn tò mò muốn gặp và chuyện trò cùng ai ? Bạn sẽ muốn tránh ai ? Bạn sẽ thấy ghen tị với ai ? Trong số nhiều phiên bản đó của chính bạn, liệu có ai mà bạn muốn giống như, hoặc trở thành như họ ?Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,

Với họa tiết thể hiện lịch sử gia đình, hình xăm mặt moko là ngôn ngữ biểu thị của người Maori để kết nối với tổ tiên

Kết nối vĩ đại của đời sống

Cách thứ hai để đồng cảm sự sống sót của ta là dựa vào tri thức văn hóa truyền thống địa phương, với ý niệm về quốc tế hòa tan vào ranh giới sống – chết, đem lại sự minh triết .

Người Maori có một ý tưởng đầy cảm hứng, gọi là whakapapa, trong tiếng bản địa có nghĩa là “dòng dõi” hay “phả hệ”.

Ý tưởng này cho rằng tổng thể tất cả chúng ta đều nằm trong chuỗi vĩ đại của đời sống, liên kết hiện tại với nhiều thế hệ trong quá khứ và truyền lại cho tổng thể những thế hệ tiếp nối đến tương lai .

Vì vậy, ánh sáng đang bừng tỏa ở thời khắc hiện tại, ở nơi đây và ngay lúc này, và ý tưởng về whakapapa giúp ta tỏa ánh sáng rộng khắp hơn, để ta có thể thấy mọi người qua dòng chảy thời gian.

Nó được cho phép ta nhận thức rằng người sống, người chết, và người chưa sinh ra đều đang sống sót ở hiện tại cùng ta, ngay trong chung một căn phòng. Và ta cần phải tôn trọng quyền lợi và nghĩa vụ của họ tương tự như như của ta. Thực hiện bước nhảy tưởng tượng này khá khó khăn vất vả, đặc biệt quan trọng với những người sống trong nền văn hóa truyền thống tiêu dùng cực kỳ cá thể kiểu phương Tây .Nhưng ta hoàn toàn có thể khởi đầu thực thi điều này nhờ vào thí nghiệm suy tưởng khác tương quan đến hành trình dài qua thời hạn .Hãy nghĩ về con của bạn hay cháu bạn .Giờ hãy tưởng tượng chúng vào sinh nhật 90 tuổi, quây quần quanh mái ấm gia đình và bạn hữu. Hãy tưởng tượng khuôn mặt chúng giờ đã già nua, hãy nhìn xem điều gì đang diễn ra ở quốc tế bên ngoài khung hành lang cửa số .Và hãy tưởng tượng một ai đó lại gần và đặt vào tay chúng một em bé nhỏ bé : đó là đứa chắt tiên phong của chúng. Chúng nhìn vào mắt đứa bé và tự hỏi, ” Đứa bé này sẽ cần gì để sống sót và tăng trưởng trong nhiều năm và nhiều thập niên sắp tới ? “Hãy ngồi yên và tâm lý về điều đó một lúc. Sau đó bạn nhận ra rằng đứa bé nhỏ bé đó hoàn toàn có thể sẽ sống tốt trong thế kỷ 22. Tương lai của bé không phải khoa học viễn tưởng. Đó là hiện thực thân mật trong mái ấm gia đình, chỉ cuộc sống của chính bạn mọt khoảng chừng nhỏ .Nếu ta chăm sóc đến sự sống của em bé, ta cần phải chăm sóc mọi đời sống : của những người mà em bé sẽ cần để tương hỗ nó, không khí nó sẽ thở, hàng loạt mạng lưới đời sống .Thử nghiệm tâm lý như vậy hoàn toàn có thể giúp ta vượt qua số lượng giới hạn vòng đời của bản thân và liên hệ với ý niệm về dòng tộc whakapapa. Tất cả tất cả chúng ta đều là một phần của chuỗi liên kết vĩ đại của đời sống .Và khi nhận thức được vị trí của bản thân trong đó, ta mở màn lan rộng ra hiểu biết về những thứ cấu thành ” hiện tại “, chuyển hiện tại từ giây, phút, giờ thành hiện tại dài hơi hơn của thập niên, thế kỷ và thậm chí còn thiên niên kỷ .Hiện tại khiến ta có nghĩa vụ và trách nhiệm với di sản mà ta sẽ để lại cho những thế hệ tương lai, trong khi vẫn giữ gìn sự tôn trọng với những thế hệ trước .Nguồn hình ảnh, AlamyChụp lại hình ảnh ,Bộ phim hoạt hình năm 2006 của Studio Ghibli ” Truyền thuyết Đất Biển ” do Goro Miyazaki đạo diễn, và dựa trên loạt truyện Earthsea của tác giả Ursula Le Guin

Hành trình vào chiều sâu của thời gian

Ta hoàn toàn có thể tâm lý lại về quan hệ của bản thân với cái chết bằng cách sử dụng khái niệm ” chiều sâu thời hạn “, để nhận thức rằng quả đât và sự sống của ta chỉ là cái nháy mắt trong lịch sử dân tộc ngoài hành tinh .Như nhà văn John McPhee viết, ” Hãy coi lịch sử vẻ vang Trái Đất là thước đo cũ kiểu Anh, tức là bằng khoảng cách từ mũi của nhà vua đến đầu ngón tay của bàn tay vua giang rộng. Thì chỉ một cái búng tay ở ngón giữa là đã hoàn toàn có thể xóa sạch lịch sử vẻ vang loài người. “Nhưng cũng nên nhớ rằng đó chỉ là chiều sâu của thời hạn phía sau ta, trong lúc còn có cả chiều sâu của thời hạn đang sống sót phía trước ta nữa. Bất kỳ sinh vật nào nếu sống sót được trong 5 tỷ năm, khi mặt trời đã tắt lịm, cũng sẽ đều độc lạ so với tất cả chúng ta, cũng như tất cả chúng ta độc lạ so với vi trùng đơn bào tiên phong .Chiều sâu thời hạn được cho phép ta chớp lấy rủi ro tiềm ẩn diệt trừ : Chỉ trong hai thế kỷ của nền văn minh công nghiệp, với sự mù lòa về hệ sinh thái và công nghệ tiên tiến đáng sợ, ta đã rình rập đe dọa quốc tế vốn cần hàng tỷ năm để tiến hóa .Phải chăng ta không cần có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo tồn để sự sống sẽ liên tục được sinh sôi trên Trái Đất cho những thế hệ tương lai ?Đồng thời, việc đặt bản thân vào biên độ vĩ đại của thời hạn cũng giúp ta hiểu rõ hơn vị trí của cái chết. Ta chỉ là một khoảnh khắc trôi qua trong câu truyện dài và lớn hơn nhiều .Cho dù chiều sâu thời hạn có vẻ như khó chớp lấy, nhưng sự kỳ diệu của nó nằm trong tầm với của ta .Ta hoàn toàn có thể đến với điều đó nhờ vào viễn cảnh mà nhà văn viết tiểu thuyết khoa học viễn tưởng như NK Jemisin hay Ursula Le Guin, những người hoàn toàn có thể giúp tâm lý ta đi chu du qua vô tận .Hãy thử đi tìm những mẫu hóa thạch, và cầm cái vỏ ốc hóa thạch hai trăm triệu năm tuổi đó trong lòng bàn tay. Hoặc ngắm những ngôi sao 5 cánh mà ánh sáng còn lại từ chúng khởi sinh từ thuở loài người chưa tiến hóa. Hay triển khai hành trình dài đến cây cổ xưa, và như tiểu thuyết gia Richard Powers miêu tả tuyệt đẹp rằng, hãy thưởng thức đời sống ” bằng vận tốc của gỗ ” .

Khi bận rộn quẹt điện thoại và nhấn nút “Mua Ngay”, ta hãy dừng một khoảnh khắc và khai mở trí tưởng tượng đến một hiện tại dài hơn.

Đó là cách ta khởi đầu hành trình dài bên ngoài cái chết. Đó là cách ta trở thành tổ tiên tốt đẹp .

Tranh minh họa do Maria Medem thực hiện.

Roman Krznaric là nhà triết học công. Bài viết nằm trong tác phẩm mới của ông: “Tổ tiên tốt đẹp: Làm sao để suy nghĩ dài hạn trong một thế giới ngắn hạn”.

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học