Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 12, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà dễ nhớ, ngắn gọn với vừa đủ những nội dung như khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của bài Người lái đò sông Đà .

Bài giảng: Người lái đò sông đà – Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà

B. Tìm hiểu tác phẩm Người lái đò sông Đà

I. TÁC GIẢ:

– Nguyễn Tuân (1910 – 1987) ,quê ở làng Nhân Mục, nay thuộc phường Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội.

– Ông xuất thân trong một mái ấm gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn .
– Nguyễn Tuân cầm bút từ khoảng chừng đầu những năm ba mươi của thế kỉ XX nhưng nổi tiếng từ năm 1938 với những tác phẩm có phong thái độc lạ .
– Nguyễn Tuân để lại một sự nghiệp văn học nhiều mẫu mã với những trang viết độc lạ và tài hoa .
– Tác phẩm chính : “ Một chuyến đi ” ( 1938 ), “ Vang bóng một thời ” ( 1939 ), “ Thiếu quê nhà ” ( 1940 ), …
– Phong cách của Nguyễn Tuân hoàn toàn có thể tóm gọn trong một chữ “ ngông ”, trong mỗi trang viết của mình, Nguyễn Tuân luôn muốn bộc lộ sự tài hoa, uyên bác của bản thân .

II. TÁC PHẨM:

1.     Hoàn cảnh ra đời:

– Tác phẩm là hiệu quả của chuyến đi miền Bắc vừa thỏa mãn nhu cầu thú phiêu lãng vừa để tìm kiếm vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên và chất vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn của những con người lao động và chiến đấu trên miền sông núi hùng vĩ và thơ mộng đó .
– “ Người lái đò sông Đà ” là bài tùy bút được in trong tập Sông Đà ( 1960 ) .

2. Thể loại: Truyện ngắn.

3.     Chủ đề:

Qua hình tượng sông Đà và người lái đò, Nguyễn Tuân muốn bộc lộ niềm yêu quý thiết tha với vạn vật thiên nhiên quốc gia và ngợi ca những con người lao động – chất vàng mười của đời sống .

4.     Bố cục: 3 phần

– Phần 1 ( từ đầu đến “ cái gậy đánh phèn ” ) : Vẻ hung ác của con sông Đà .
– Phần 2 ( tiếp đó đến “ dòng nước sông Đà ” ) : Cuộc sống của con người trên sông Đà và hình ảnh người lái đò sông Đà .
– Phần 3 ( còn lại ) : vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của sông Đà .

5.     Tóm tắt:

  Người lái đò sông Đà hành trình tác giả có chuyến đi thực tế lên Tây Bắc để tìm kiếm “chất vàng 10” của con người lao động nơi đây. Tác giả có dịp quan sát con sông Đà vừa dữ dội, hung tợn nhưng lại có những điểm nên thơ và trữ tình. Những điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt khiến con sông Đà thật hung bạo nhưng vào những mùa khác nhau con sông lại dịu êm và hiền lành. Những con người tại đây nhất là ông lái đò trở thành những người am hiểu nhất, ông biết rõ mọi cách bố trí địa hình, đá, con thác…từ việc am hiểm kết hợp với sự dũng cảm đã giúp ông chinh phục con sông Đà và đưa khách về bến an toàn. Người lái đò sông Đà là người lao động giỏi giang nhưng cũng thật tài hoa và bản lĩnh.

6.     Giá trị nội dung:

Người lái đò sông Đà là một áng văn đẹp được làm ra từ tình yêu quốc gia say đắm, thiết tha của một con người muốn dùng văn chương để ca tụng vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng, vừa trữ tình, thơ mộng của vạn vật thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc .
+ Một con sông “ hung bạo ” Và “ Trữ tình ” .
+ Một người lái đò tiêu biểu vượt trội cho vẻ đẹp của con người Tây Bắc tài trí gan góc trong lao động .

7.     Giá trị nghệ thuật:

– Tùy bút pha bút kí, cấu trúc linh động, vận dụng được nhiều tri thức văn hóa truyền thống và thẩm mỹ và nghệ thuật vào trong tác phẩm .
– Nhân vật mang phong thái đời thường, giản dị và đơn giản .
– Bút pháp : phối hợp hài hào giữa hiện thực và lãng mạn .
– Ngôn ngữ văn minh phối hợp với ngôn từ cổ xưa .

III. DÀN Ý PHÂN TÍCH:

I. Mở bài:

– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Tuân (tiểu sử, sáng tác chính, phong cách nghệ thuật…)

– Giới thiệu khái quát về tác phẩm Người lái đò sông Đà .

II. Thân bài

1. Lời đề từ:

– Nguyễn Tuân chọn đề từ bằng hai câu thơ :
+ Đẹp vậy sao tiếng hát con tàu : ca tụng vẻ đẹp độc lạ, riêng không liên quan gì đến nhau của sông Đà
+ Chúng thủy giai đông tẩu / Đà giang độc Bắc lưu : ca tụng vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của sông Đà
=> Nguyễn Tuân kể chuyện về một dòng sông, về một vùng đất và đời sống con người Tây Bắc. Nguyễn Tuân phân phối cho người đọc hiểu biết đa dạng và phong phú, tình yêu tha thiết với vạn vật thiên nhiên, quốc gia con người Nước Ta. Thiên tùy bút vừa là một khu công trình khảo cứu công phu, vừa là một áng văn trữ tình giàu tính thẩm mĩ về con Sông Đà .

2. Hình tượng sông Đà:

a ) Giới thiệu khát quát về sông Đà :

– Sông Đà biểu tượng cho vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc – một dòng chảy vĩ đại giữa núi rừng Tây Bắc

– Về địa lí: dòng sông bắt nguồn từ Trung Quốc chảy qua vùng núi cao hiểm trở, tốc độ dòng sông chảy xiết mạnh mẽ.

a ) Vẻ đẹp hung bạo, hùng vĩ của sông Đà ( phần 1 )
– Diện mạo :

   + “Cảnh đá bờ sông dựng vách thành”: lòng sông hẹp, “bờ sông dựng vách thành”, “đúng ngọ mới có mặt trời”, chỗ “vách đá … như một cái yết hầu”.

   + Ở mặt ghềnh Hát Loóng: “nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió” một cách hỗn độn, lúc nào cũng như “đòi nợ suýt” những người lái đò.

+ Ở Tà Mường Vát : “ có những cái hút nước giống như cái giếng bê tông ”, chúng “ thở và kêu như cửa cống cái bị sặc nước ” .
– Tâm địa của sông Đà được miêu tả qua “ thạch trận ” :

   + Thạch trận : ” Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vỗ lấy thuyền”.

   + Thủy trận :”Đám tảng đám hòn chia làm ba hàng ngang chặn ngang trên sông đòi ăn chết cái thuyền, một cái thuyền đơn độc không biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá cà có đá dàn sẵn trận địa.

   + Ba trùng vi giăng bẫy trên con sông:” Vòng đầu vừa rồi, nó mở ra năm cửa trận, có bốn cửa tử một cửa sinh nằm lập lờ phía tả ngạn sông”, “vòng thứ hai này tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền vào”, “còn một trùng vây thứ ba nữa. Ít cửa hơn, bên trái bên phải đều là luồng chết cả.

=> Với vốn từ cực kỳ nhiều mẫu mã cùng bút pháp lãng mạn tô đậm để gây ấn tượng mãnh liệt, cảm xúc rùng rợn, dựng lên một con sông hung bạo đầy rình rập đe dọa với con người .

b) Vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của sông Đà:

– Trữ tình ở dáng sông kiều diễm với điểm nhìn từ trên cao xuống, từ tầm xa, bao quát để ngắm một dáng sông thơ mộng, có khi nhà văn nhìn thấy nó bình dị như ” một dải dây thừng “, như ” một mái tóc mun … áng tóc trữ tình ” .

– Trữ tình ở màu sắc sông nước: Nguyễn Tuân nhìn Sông Đà từ nhiều góc độ, lần này từ điểm nhìn thấp hơn và góc nhìn thật đẹp:khi nhìn bằng ánh mắt họa sĩ, khi thì nhìn bằng cảm xúc nhà thi sĩ để say sưa, quan sát tưởng tượng sắc nước Sông Đà, sự thay đổi màu sắc qua các mùa mà mùa nào cũng đẹp, một cách nhìn thật nhiều chiều và đa dạng.

– Khung cảnh bờ bãi ven sông với điểm nhìn đậu hẳn xuống mặt sông, là 1 hành khách trên sông ” Thuyền tôi trôi trên Sông Đà … dòng trên ” .
=> Sông Đà dưới ánh mắt của Nguyễn Tuân hiện lên như một dải lụa hiền hòa giữa vùng núi rừng Tây Bắc hoang sơ, hùng vĩ .

3. Hình ảnh người lái đò sông Đà:

– Giới thiệu chung: ông lái đò Sông Đà làm nghề chở đò dọc trên Sông Đà- nghề vận tải đường nước, ông mang chân dung người lao động sông nước đẹp vạm vỡ khỏe mạnh. Cuộc sống hằng ngày của ông là chiến đầu với con Sông Đà, vật lộn với thiên nhiên để giành giật sự sống, để tồn tại.

– Cuộc chiến đấu trên sông Đà – con sông hùng dữ và nham hiểm:

   + Là người từng trải, hiểu biết và thành thạo trong nghề lái đò: “trên sông Đà ông xuôi ngược hưn một trăm lần”, “nhớ tỉ mỉ … những luồng nước”, …

+ Là người mưu trí quả cảm, bản lĩnh và tài ba : thư thả cạnh tranh đối đầu với thác dữ “ nén đau giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn chèo … ”, “ nắm chắc binh pháp của thần sông thần núi ”, động tác điêu luyện “ cưỡi đúng ngay trên bờm sóng, phóng thẳng thuyền vào giữa thác … ”
+ Là người nghệ sĩ tài hoa : ưa những khúc sông nhiều ghềnh thác, không thích lái đò trên khúc sông bằng phẳng, coi việc thắng lợi “ con thủy quái ” là chuyện thường
– Trở về với đời sống đời thường, sau đại chiến ” đêm ấy nhà ông đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam .. cá túa ra tràn trề đồng ruộng “. Đó là đời sống thường nhật của người lái đò ngày nào cũng chiến đấu với vạn vật thiên nhiên
=> Cuộc sống bình dị, khiêm nhường nhưng rất đáng khâm phục .

III. Kết bài:

– Khái quát gia trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của văn bản :
+ Nội dung : Người lái đò sông Đà ca tụng vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng vừa trữ tình thơ mộng của vạn vật thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc .
+ Nghệ thuật : cách sử dụng từ ngữ độc lạ, đắc địa, tài ba, sử dụng vốn hiểu biết trên nhiều nghành, tích hợp hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và hiện thực .
– Cảm nhận về văn bản : Người lái đò sông Đà lầ một áng tùy bút xuất sắc, cho thấy năng lực và tấm lòng của người nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái Đẹp – Nguyễn Tuân .

IV. BÀI PHÂN TÍCH:

Đề bài 1: Phân tích tác phẩm “Người lái đò sông Đà”

Tác phẩm Người lái đò sông Đà là bút ký đầy phát minh sáng tạo, tiêu biểu vượt trội cho phong thái độc lạ của Nguyễn Tuân sau cách mạng tháng tám : Uyên bác, tài hoa, không quản gian lao khó khăn vất vả để có được những dòng bút ký, đậm cảm xúc chân thực, sức liên tưởng đa dạng chủng loại đem đến cho người đọc người nghe cảm nhận về một tâm hồn khao khát hòa nhập với nhịp động tăng trưởng của quốc gia của cuộc sống .
Tác phẩm là tác dụng của cuộc hành trình dài ngược miền Tây Bắc quy trình tiến độ năm 1958 – 1960 đầy thưởng thức thâm thúy của tác giả, được in lần đầu trong tập Sông Đà ( 1960 ). Sông Đà quanh co, uốn lượn dọc qua những triền núi, dòng nước chảy xiết với độ dốc lớn. Chính đặc thù đó đã tạo cho Đà giang một vẻ đẹp kỳ thú, rất hoang sơ và kỳ vĩ. Hình ảnh con sông Đà hung bạo mà trữ tình đã làm điển hình nổi bật lên vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ của ông lái đò ông lái đò trên dòng Đà giang .
Nguyễn Tuân là nhà văn lớn của nền văn học Nước Ta tân tiến. Ông có những thành tựu to lớn trong cả hai thời kỳ trước và sau năm 1945. Trước 1945, ông có tập “ Vang bóng một thời ” gồm mười một truyện rất rực rỡ, có giá trị vô cùng to lớn. Hoà chung với không khí thời đại trong cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ của dân tộc bản địa, phong thái Nguyễn Tuân vẫn luôn giữ được nét phát minh sáng tạo, riêng không liên quan gì đến nhau .
Ông là nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp, luôn mày mò quốc tế ở bình diện văn hoá và thẩm mỹ và nghệ thuật. Nguyễn Tuân miêu tả con người trong vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ. Thiên nhiên hiện lên trong văn chương của ông cũng trở thành những khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ kỳ vĩ, độc lạ. Người lái đò sông Đà là đoạn trích được rút ra từ tập tuỳ bút Sông Đà được ông viết năm 1960, trong một chuyến đi nguy hiểm nhưng đầy hứng khởi về miền Tây Bắc hiểm trở .
Chuyến đi thỏa mãn nhu cầu cái khát khao “ xê dịch ” của nhà văn, trong chuyến đi ấy ông đã không quên tìm kiếm “ chất vàng ” của cảnh sắc vạn vật thiên nhiên nơi đây, rất hiểm trở nguy hại nhưng cũng mang vẻ đẹp hùng vĩ thơ mộng say đắm lòng người. Vẻ đẹp của con người nơi đây được ông ví như “ chất vàng mười đã qua thử lửa ” họ là người dân lao động có trí tuệ, có lòng quả cảm và sức mạnh kìm hãm vạn vật thiên nhiên .
Hai hình tượng bao trùm, xuyên suốt tác phẩm là hình tượng con sông Đà và hình tượng người lái đò trên dòng sông quanh năm dữ tợn thử thách với con người. Với ngòi bút tài hoa của mình ông đã tạo nên hình tượng Đà giang mang hai sắc thái, hai bình diện tương phản vừa hùng vĩ, hung bạo những cũng cũng không kém phần trữ tình, thơ mộng .
Nguyễn Tuân dẫn dụ người đọc cuốn theo cảm xúc vừa sợ hãi tột cùng vừa như đam mê, thú vị. Bằng sức tưởng tượng đa dạng và phong phú của mình, lối hành văn nhạy bén độc lạ của mình con sông Đà hung bạo hiện lên trong lòng người đọc với niềm đam mê hãi hùng và thú vị vô cùng. Cái hung bạo được nhà văn miêu tả mở màn bằng cảnh “ đá bờ sông dựng vách thành ”, nghệ thuật và thẩm mỹ ẩn dụ những khối đá bờ sông được Nguyễn Tuân ví như những thành trì vững chắc, vũng chãi và đầy rẫy sự nguy hại, huyền bí, rình rập đe dọa trực chờ
Nhà văn miêu tả, mặt sông lúc ấy “ đúng ngọ ” mới có mặt trời, có vách đá “ chẹt lòng sông như một cái yết hầu ”, có quãng tưởng như con hươu, con nai nhảy từ bờ này qua bờ kia. Các liên tưởng tưởng chừng như bâng quơ, ngẫu nhiên nhưng lại tiềm ẩn đầy dụng ý nghệ thuật và thẩm mỹ của tác giả. Chỗ sông phải đến tận giữa trưa, khi mặt trời lên cao nhất mới có ánh nắng chiếu vào, động từ mạnh “ chẹt ” rất biểu cảm xen lẫn với nghệ thuật và thẩm mỹ so sánh “ như một cái yết hầu ”, hai bên bờ con hươu con nai hoàn toàn có thể nhảy qua được .
Những hình ảnh độc lạ được tác giả khôn khéo lồng vào, đã tạo cho người đọc được độ cao của vách đá, độ hẹp của lòng sông. Ngồi trong khoang thuyền đi qua khúc sông ấy “ mùa hè cũng thấy lạnh ”, tác giả miêu tả trải qua cảm xúc, mùa hè oi bức nóng nực nhưng khi qua đây, chính cái khung cảnh choáng ngợp, kỳ vĩ, chật hẹp đã làm cho ta cảm thấy sợ hãi và nhỏ bé giữa giữa vạn vật thiên nhiên .
Cảnh hung bạo của sông Đà còn được bộc lộ ở mặt ghềnh Hát Loóng. Hàng ngàn cây số “ nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió ”. Một loạt thanh sắc Open tạo cho ta cảm xúc sóng gió ngày càng can đảm và mạnh mẽ và cao dần. Nghệ thuật điệp từ, điệp cấu trúc tiếp nối đuôi nhau nhau, động từ mạnh “ xô ” được lặp lại nhiều lần. Sức mạnh của vạn vật thiên nhiên rất kinh khủng, rất hờ hững, nó “ gùn ghè ”, hầm hè như một con thú hoang hung tàn, lì lợm, sẵn sàng chuẩn bị thử thách với con người nơi đây. Những cái “ hút nước ” khổng lồ trên quãng sông Tà Mường Vát .
Xoáy nước “ như những cái giếng bê-tông ” được thả xuống làm móng cầu, nước ở đây “ thở và kêu như một cái cống bị sặc ”. Nghệ thuật nhân hoá tích hợp so sánh của Nguyễn Tuân làm tạo cho câu văn trở nên sinh động, mê hoặc hơn khi nào hết. Khúc sông này nguy khốn đến mức không một con thuyền nào dám tiến lại gần, nếu không sẽ bị hút vào trong, bị dìm xuống lòng sông và biến mất một cách đáng sợ .
Hình tượng hung bạo, kinh hoàng của con sông được tác giả khắc hoạ rõ nét nhất chính là ở khúc thác sông Đà. Tác giả miêu tả con sông bằng những hình ảnh rất là biểu cảm, bằng những âm thanh kinh hoàng nhiều sắc thái, còn xa lắm mới tới thác mà đã nghe thấy tiếng “ réo gần mãi lên, réo to mãi lên ”, tiếng nước nghe như “ oán trách ”, như “ van xin ”, như thể “ khiêu khích ”, nó rống lên từng hồi ghê rợn như tiếng của “ một ngàn con trâu mộng ” gầm thét, vật lộn trong lúc rừng cháy, ngọn lửa đỏ rực bốc lên ngùn ngụt
Những hòn đá sông Đà nhiều vô kể, tổng thể chúng hợp lại thành cả một “ chân trời đá ” to lớn. Mỗi hòn đá mang một hình dáng khác nhau, nhưng hòn hòn nấy mặt trông cũng rất “ ngỗ nghịch ”, “ nhăn nhúm ”, “ méo mó ”, ở đây tác giả dùng nhiều tính từ chỉ con người để miêu tả qua đó người đọc cảm nhận được sự dữ tợn, sự bất cần, bướng bỉnh của hòn đá, chúng như những vật thể sống và là đứa con của mẹ vạn vật thiên nhiên tạo ra. Sông Đà có vẻ như đã giao trách nhiệm cho từng hòn đá để bày ra “ thạch trận ” tuyên chiến, thử thách với con người .
Vòng thứ nhất “ thạch trận ” có năm cửa trận, có “ bốn cửa tử ”, “ một cửa sinh ” nằm lập lờ nơi tả ngạn con sông. Vòng thứ hai, thác sông Đà đã thể hiện vẻ gian manh cái sự háo thắng của nó, lần này có bày ra nhiều cửa tử hơn để đánh lạc hướng con thuyền đi vào chỗ chết, một cửa sinh được sắp xếp lệch về phía hữa ngạn. Vòng thứ ba, vòng quyết định hành động thắng thua sau cuối, thác sông Đà bày ít cửa hơn nhưng trái phải đều là “ luồng chết ”, cửa sống duy nhất lại nằm ngay giữa bọn đá hậu vệ đang canh gác .
Qua phong thái miêu tả độc lạ, sinh động, giàu tưởng tượng của Nguyễn Tuân con sông Đà hiện lên thật hung bão, dữ tợn, nó như một “ loài thuỷ quái khổng lồ ” tâm địa vừa gian ác, vừa nguy hại, là quân địch số một của con người trong đại chiến không cân sức .
Tuy nhiên cũng có lúc con sông Đà trở về với vẻ êm ả dịu dàng, trữ tình thơ mộng của nó. Vẻ đẹp Đà giang được miêu tả qua nhiều điểm nhìn, nhiều góc cạnh, khoảng trống và thời hạn khác nhau. Từ trên cao nhìn xuống, con sông Đà uốn lượn, thướt tha như áng tóc của người con gái Tây Bắc kiều diễm, xinh đẹp. Dòng sông Đà được nhà văn bằng những hình ảnh rất biểu cảm, gây ấn tượng thâm thúy, “ tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn khói núi Mèo đốt nương xuân ” .
Màu nước sông Đà đổi khác theo từng mùa khác nhau, mỗi mùa mang một vẻ đẹp độc lạ, riêng không liên quan gì đến nhau : Mùa xuân dòng sông “ xanh ngọc bích ”, mùa thu “ lừ lừ chín đỏ ”. Con sông như người thiếu nữ xinh đẹp, mơ mộng đang tuổi xuân thì tràn trề niềm tự tôn nên tính cách đôi phần khó hiểu, biến hóa thất thường
Sông Đà dịu dàng êm ả “ như một cố nhân ”, cảnh sắc bên bờ thật êm đềm tươi đẹp. Sau chuyến đi dài ngày, ông nhìn ngắm sông Đà thật quyến rũ, thơ mộng như “ màu nắng tháng ba Đường thi ”, bờ sông đầy những chuồn chuồn bươm bướm. Người cố nhân ấy giờ đây yên ả lạ lùng như đang lặng nghe âm thanh của thời hạn, chiêm ngưỡng và thưởng thức cảnh sắc hai bên bờ sông. Bờ sông Đà hoang sơ như nhuộm màu cổ tích vừa phong phú tràn ngập nhựa sống của phù sa bồi đắp. Những nương ngô “ nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa ”, ngọn cỏ “ đang ra những nõn búp ”, xa xa là vài con hươu nhai cỏ. Sông Đà lúc này như bờ tiền sử mang bên mình những nỗi niềm cổ tích rất lâu rồi, hoài niệm .
Dòng sông Đà được tác giả khắc hoạ rất rõ nét bằng nhiều vận dụng nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ : So sánh, ẩn dụ, nhân hoá, động từ mạnh …, cùng năng lực liên tưởng, phát minh sáng tạo mới lạ, ông đã viết lên những câu văn thật giàu nhịp điệu, sôi động. Dưới ngòi bút tài hoa của người nghệ sĩ, Đà giang không còn là một con sông vô tri mà nó là một sinh thể có tâm lý, có tâm hồn .
Trong tác phẩm của Nguyễn Tuân làm thế nào hoàn toàn có thể thiếu đi bóng hình con người. Thiên nhiên càng to lớn, hùng vĩ, kinh hoàng bao nhiêu thì càng làm điển hình nổi bật lên vẻ đẹp trí tuệ tài hoa của con người lao động. Trong bài văn, tác giả đã phát minh sáng tạo ra hình tượng “ ông lái đò ” đây là hình ảnh biểu trưng cho người lao động cần mẫn siêng năng nhưng cũng không kém phần can đảm và mạnh mẽ, cam đảm khi chuẩn bị sẵn sàng cạnh tranh đối đầu với vạn vật thiên nhiên hung tợn trong một đại chiến không cân sức. Con sông Đà bỗng chốc trở thành quân địch số một, người lái đò thật nhỏ bé giữa vạn vật thiên nhiên. Tuy nhiên họ vẫn thể hiện được sự mưu trí, tài hoa nghệ sĩ của mình .
Phẩm chất quả cảm, tài hoa, trí tuệ của người lái đò được bộc lộ qua cảnh vượt thác sông Đà. Tại đây, con sông mưu mô, xảo quyệt bày ra một “ thạch trận ” với ba vòng thách đấu như muốn hủy hoại những con thuyền đi qua. Những người anh hùng vẫn không chút sợ hãi, vẫn rất tỉnh bơ bằng trí tuệ của mình ông lái đò đã lần lượt chinh phục từng cửa ải. Vòng thứ nhất, với năm cửa trận, bốn cửa từ, chỉ có một cửa sinh duy nhất nằm lập lờ bên bờ tả ngạn. Thuyền vừa tới, “ phối hợp với đá, nước reo hò làm thanh viện cho đá ” những hòn đá ngỗ nghịch, bệ vệ .
Có hòn đá nhìn nghiêng thì như “ hất hàm ” đòi cái thuyền phải “ xưng tên tuổi trước khi giao chiến ”, có hòn thì như thử thách ông đò “ có giỏi thì tiến vào đây ”. Ông đò không chút nao núng tay vẫn “ giữ lấy mái chèo cho khỏi bị hất lên ”. Mặt nước hò reo vang dội, ùa vào như bẻ gãy cán thuyền, sóng nước như “ quân liều mạng ” lao vào “ đá trái thúc gối vào bụng và hông thuyền ”. Nước bám lấy như “ đô vật ” muốn vật ngửa người lái đò ra .
Sóng nước đánh đến món đòn “ hiểm độc nhất ”, luồng nước ấy bóp chặt lấy hạ bộ ông đò. Ông đò đã bị thương “ mặt méo bệch đi ” nhưng không hề đầu hàng trước quân địch, ông “ cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt buồng lái ”, tiếng chỉ huy của ông vẫn vang lên ngắn gọn, tỉnh táo. Vậy là phá xong cái “ trùng vi thạch trận thứ nhất ” .
Không cần nghỉ tay, nghỉ mắt một phút giây nào phải phá luôn vòng vây thứ hai, lần này ông đò đã đổi giải pháp. Ông đò đã nắm chắc “ binh phát của thần sông Đà ”, “ thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này ”. Con sông Đà đã lộc rõ sự gian trá, gian ác của mình khi lần này nó bày ra nhiều cửa tử hơn, cửa sinh nằm lệch sang một phía hữu ngạn con sông .
Tác giả sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật so sánh cưỡi lên con sông Đà phải “ cưỡi đến cùng như thể cưỡi hổ ”. Nắm được cái bờm sóng đúng luồng rồi, không phút nao núng, ông đò “ ghì cặt cương lái ”, bám chặt lấy luồng nước cố sức phóng nhanh vào phía cửa sinh, “ lái miết một đường chéo về phía cửa ấy ”, bỏ lại sau sống lưng những cửa tử và những hòn đá vẫn “ không ngừng khiêu khích ”
Trùng vây thạch trận cuối rồi, lần này ít cửa ải hơn, “ bên phải bên trái đều là luồng chết ”, luồng sinh nằm ngay giữa bọn đá hậu vệ của con thác. Con sông Đà có vẻ như chưa từ bỏ tham vọng của nó, sự hiếu thắng, nó muốn nuốt trọn con thuyền trong lần giao chiến quyết định hành động ở đầu cuối này. Nhưng người lái đò bao lần vượt thác nước, ông đã tích luỹ biết bao kinh nghiệm tay nghề, ông cho thuyền phóng thẳng “ cứ thế chọc thủng cửa giữa đó ”, thuyền như một mũi tên tre nhọn hoắt, cứ thế lao nhanh “ vừa xuyên vừa tự động hóa lái được lượn được ” .
Cuối cùng bằng sự quả cảm, tài trí, kinh nghiệm tay nghề của mình ông đò đã vượt hết dòng thác một cách bảo đảm an toàn, giành thắng lợi trong đại chiến không khoan nhượng với quân địch hung bạo. Nguyễn Tuân xây dựng hình tượng nhân vật người lái đò sông Đà bằng nhiều nghệ thuật và thẩm mỹ rực rỡ. Tác giả sử dụng từ ngữ của nhiều nghành : Binh pháp, võ thuật, thể thao, âm nhạc …, những giải pháp tu từ so sánh, nhân hoá cùng với nhịp điệu câu văn hài hoà sinh động. Ông đã khắc hoạ thành công xuất sắc hình ảnh người lái đò sông Đà trí tuệ, tài hoa và bản lĩnh, qua đó ca tụng con người lao động Tây Bắc mang vẻ đẹp và những phẩm chất cao quý .
Đoạn trích người lái đò Sông Đà của Nguyên Tuân là một bài tuỳ bút có giá trị vô cùng to lớn, tác giả đã thành công xuất sắc trong thẩm mỹ và nghệ thuật xây dựng hình tượng, chứng minh và khẳng định và ngợi ca vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên cùng với con người miền Tây bắc xa xôi. Đồng thời biểu lộ tình cảm yêu dấu, trân trọng, sự gắn bó tha thiết, sâu nặng của Nguyễn Tuân so với quê nhà, quốc gia, con người Nước Ta .

Đề bài 2: Em hãy nêu cảm nhận về hình tượng người lái đò qua bài tùy bút Người lái đò sông Đà để thông qua đó có thể bày tỏ những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân về hình tượng nhân vật trung tâm trong tác phẩm này.

Một tác phẩm văn học lớn, có giá trị sống mãi trong lòng người đọc thì tác phẩm đó phải kiến thiết xây dựng được những nhân vật nổi bật trong thực trạng nổi bật, quy tụ khá đầy đủ kĩ năng và tận tâm của người nghệ sĩ. Nhân vật ông lái đò trong tùy bút ” Người lái đò sông Đà ” của Nguyễn Tuân là một nhân vật như vậy .
Dưới ngòi bút thần kì của Nguyễn Tuân, bức tranh vạn vật thiên nhiên sông Đà hiện lên vô cùng hung bạo, trữ tình có vị trí quan trọng làm ra một tấm phông rất tương thích để hình tượng người lao động ở trên núi rừng Tây Bắc nổi lên với hai phẩm chất, đó là chất anh hùng và chất nghệ sĩ mà tiêu biểu vượt trội là ông lái đò rất dũng mãnh, dũng mãnh gần hai mươi năm chiến đấu với thác đá trong nước sông Đà để sống sót. Tay lái của ông được miêu tả là ” tay lái ra hoa “. Ông lái đò hiện lên trong những trang văn của Nguyễn Tuân đầy ấn tượng với những nét về ngoại hình đúng là một con người của sông nước : Ông gần bảy mươi tuổi nhưng rất chắc khỏe ” thân hình gọn quánh như chất sừng, chất mun “, ” lời nói ào ào như sông nước “. ” hai tay dài lêu nghêu như cái sào lái đò “, ” hai chân khuỳnh khuỳnh như đang kẹp chặt cái cuống lái trong tưởng tượng ” … Chỉ vài nét phác họa tài hoa mà nhà văn như chạm khắc hình tượng ông lái đò như thể một anh hùng trên sông nước, vĩnh viễn đọng lại vào trái tim bạn đọc để dự báo về nhân vật cả cuộc sống gắn với nghề lái đò và mức độ kinh nghiệm tay nghề đã đạt đến mức nghệ sĩ .
ó lẽ bao tình cảm đam mê, yêu quý sông Đà của Nguyễn Tuân được gửi gắm vào nhân vật ông lái đò, nên nhà văn đã để nhân vật của mình gắn bó với sông Đà đến mức máu thịt, hiểu và yêu dòng sông đến mức thuộc lòng từng tên thác tên ghềnh hơn một nghìn tên dù dễ hay khó đều quy tụ và lắng đọng thành một dòng chảy trong trái tim của ông lái đò hay chính là trái tim của Nguyễn Tuân. Ông thuộc dòng sông như thuộc một ” bản trường ca, thuộc đến từng dấu chấm dấu phẩy, dấu chấm than và từng đoạn xuống dòng “. ” Ông lái đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước “. Chính do đó mà ông lái đò đã khuất phục, tương khắc và chế ngự được sự hung bạo của dòng sông Đà. Ông không phải thần thánh mà chỉ là một người lao động thông thường bằng xương bằng thịt nhưng với trí dũng song toàn nên ông vẫn thắng lợi vạn vật thiên nhiên nghiệt ngã để sống sót lao động phát minh sáng tạo trong công cuộc thiết kế xây dựng bảo vệ Tổ quốc. Tính cách của ông lái đò được đơn cử qua những cuộc giao tranh kinh hoàng với nước, sóng, gió và đá qua ba thạch trận. Trước hết là trùng vi thạch trận thứ nhất, người đọc đặc biệt quan trọng ấn tượng với những câu văn tả đá được nhân hóa như một đội quân : ” đá tảng, đá hòn ” .., ” đá tiền vệ ” đã bày ra thạch trận với năm cửa, có bốn cửa tử và một cửa sinh. Bên cạnh đó, nhà văn sử dụng một loạt động từ trùng điệp để tô đậm sức mạnh của đội quân đá : ” mai phục “, ” nhổm cả dậy “, ” đứng ngồi nằm tùy theo sở trường thích nghi “. ” ăn chết “, ‘ canh cửa “, ” hất hàm ‘ … Cộng hưởng với những động từ là những tính từ làm điển hình nổi bật tính hung bạo : ” ngỗ ngược “, ” nhăn nhúm “, ” méo mó ” … Tất cả làm điển hình nổi bật thế và lực của đá sông vừa đông vừa mạnh hung tợn, ghê sợ tạo thành thế không cân sức với ông lái đò chỉ có một mình đơn phương độc mã để gieo vào lòng người đọc bao phấp phỏng, hoảng sợ. Bên cạnh đá là nước, ” phối hợp với đá, nước thác reo hò làm thanh viện cho đá “, tạo nên âm thanh kinh hoàng tăng thêm không khí chiến đấu ác liệt. Sóng nước biết tung ra những đòn đánh nguy hại như đánh giáp lá cà, đánh khuýp quật vô hồi, đá trái, thúc gối … Có thể nói Nguyễn Tuân đã rộng mở sự uyên bác tài hoa của mình để kho ngôn từ đa dạng chủng loại sinh động đầy ắp trong mọi nghành của sự sống, tuôn chảy không ngừng cả những ngôn từ quân sự chiến lược thể thao, quân sự chiến lược cũng được kêu gọi với tần số đậm đặc để cực tả đá nước sông Đà. Đây chính là nghệ thuật và thẩm mỹ vẽ mây đẩy trăng để gián tiếp ca tụng chí dũng song toàn của ông lái đò. Ở chặng này, nhà văn ca tụng ông lái đò có sức chịu đựng khác thường ” ông đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt cuống lái ” … chỉ huy ngắn gọn kín kẽ và ông đã thắng lợi ” phá song trùng vi thạch trận thứ nhất ” .
Ở trùng vi thạch trận thứ hai, đá nước sóng tăng thêm nhiều cửa tử ” dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh “, ” bốn năm thủy quân không ngớt khiêu khích ” … Những động từ mạnh vẫn liên tục tuôn chảy không ngớt trên những trang văn cộng hưởng với phép tu từ so sánh nhân hóa rất độc lạ giúp nhà văn biến sóng nước thành hùm thiêng, sông nước tăng thêm sức mạnh đến đỉnh điểm của Đà giang để liên tục tôn lên tư thế hào hùng của ông lái đò .
Ông lái đò ” không chút nghỉ tay, nghỉ mắt phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn giải pháp “, ” ông đò nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá, ông đã thuộc hết quy luật phục kích của lũ đá ” nên ông dữ thế chủ động tự tin nhanh gọn làm chủ tình thế ” cưỡi lên thác sông Đà như cưỡi hổ, nắm chặt bờm sóng, ghì cương lái, phóng nhanh, chặt đôi thác để mở đường tiến “. Những động từ mạnh liên tục lại như đưa người đọc vào đại chiến của sóng nước tạo ra trạng thái say như say sóng, để từ đó tôn vinh lên những nét đẹp của ông lái đò đó là mưu trí, quả cảm, kiên cường. Nếu ở cuộc giao tranh thứ nhất và thứ hai Nguyễn Tuân cực tả vẻ đẹp trí dũng song toàn và phẩm chất anh hùng của ông lái đò thì ở chặng thứ ba này Nguyễn Tuân muốn cho người đọc thấy tay lái ra hoa của ông lái đò. Nguyễn Tuân miêu tả ” bên phải, bên trái đều là luồng chết ” khiến ông lái đò phải vận dụng năng lực nghề nghiệp của mình, nâng thuyền của mình lên mặt nước như nghệ sĩ lái mô tô bay trong không trung để ” xuyên qua mặt nước ” … những động từ mạnh ” vút ” hay ” xuyên ” lặp đi lặp lại nhấn mạnh vấn đề vận tốc lái thuyền nhanh mạnh, cộng với nhiều phép so sánh liên tục khiến người đọc vừa cảm nhận được độ nhanh mạnh vừa cam nhận được độ khôn khéo của con thuyền trong hướng đi luồn lách tránh đội quân đá đông đúc. Nghệ thuật lái thuyền đến đây khiến người đọc trọn vẹn tâm phục, khẩu phục. Đúng là ông lái đò đã đạt đến mức nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình .
Nguyễn Tuân đích thực là một nghệ sĩ tài hoa bậc thầy trong việc ngợi ca những con người lao động trong gian lao nguy hại nhưng đầy vinh quang, nổi bật là hình tượng ông lái đò trong tùy bút ” Người lái đò sông Đà ” với nhiều nét đẹp và cả chất nghệ sĩ trong nghề .

V. MỘT SỐ LỜI BÌNH VỀ TÁC PHẨM:

· “ … Đọc Người lái đò sông Đà, ta có ấn tượng rõ ràng về sự tự do của một năng lực, của một đấng hóa công thực sự trong thẩm mỹ và nghệ thuật ngôn từ … Khi gân guốc, khi mềm mại và mượt mà, khi nghiêm nghị như một nhà bác học, khi hồn nhiên như một đứa trẻ thơ, những trang viết, những câu văn của Nguyễn Tuân mang hơi thở ấm nóng của cuộc sống phức tạp, đa dạng và phong phú, phong phú. Sự tự ý thức thâm thúy về năng lực của mình không phải là một biểu lộ xấu đi, trái lại, nó tạo nên sự giải phóng nguồn năng lượng rất thiết yếu để nhà văn hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo nên những tác phẩm kì vĩ … ” .
( Phan Huy Đông, in trong Vẻ đẹp văn học cách mạng )
· “ … Nguyễn Tuân đã phát minh sáng tạo ra một con Sông Đà không phải là vạn vật thiên nhiên vô tri, vô giác, mà là một sinh thể có hoạt động giải trí, có tính cách, đậm cá tính, có tâm trạng hẳn hoi và khá phức tạp. Nó có hai nét tính cách cơ bản trái chiều nhau như tác giả nói – “ hung bạo và trữ tình … ” .

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 12 hay, chi tiết cụ thể khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm miễn phí ôn thi THPT Quốc Gia tại khoahoc.vietjack.com

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học