Địa lý tự nhiên Châu Á

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (272.83 KB, 7 trang )

Địa lý châu Á
Lục địa Đại lục Á-Âu
Tọa độ 76°44’B, 169°40’Đ
Diện tích 43.510.582 km²
Giáp các châu
lục
Châu Âu, Châu Phi
Giáp các đại
dương
Bắc Băng Dương, Thái Bình
Dương, Ấn Độ Dương
Điểm cao nhấtEverest 8850m
[1]
thuộc dãy
Himalaya
Điểm thấp
nhất
Mép nước Biển Chết -420
m
[2]
(-1.378 ft)
Đảo lớn nhất Borneo 743.330km²
Sông dài nhất Trường Giang 6245km
[3]
Hồ lớn nhất Caspi 371.000 km²
[4]
Các nước lớn
nhất
: lãnh thổ phần châu Á là
12,5 triệu km²
: 9,6 triệu km²

: 3,2 triệu km²
: 2,7 triệu km²
Dân số 4.050.404.193
[5]
Các thành
phố đông dân
nhất
[6]
Tokyo/Yokohama 31 triệu
Mumbai 18 triệu
Delhi 15 triệu
Thượng Hải 14 triệu
Địa lý châu Á có thể coi là phức tạp và đa dạng nhất trong số 5 châu lục trên Trái
Đất. Châu Á được phân biệt với các châu khác không chỉ bởi các biển và đại dương,
mà còn bởi nhiều đặc điểm tự nhiên độc đáo khác: một châu lục có kích thước vĩ đại
nhất, trên 43,6 triệu km², có lịch sử phát triển và cấu tạo địa chất phức tạp nhất, có địa
hình bề mặt bị chia cắt mạnh nhất và có sự phân hóa cảnh quan, khí hậu vô cùng
phong phú, đa dạng: từ băng giá vĩnh cửu, rừng lá kim cho tới hoang mạc nóng bỏng,
rừng rậm nhiệt đới xanh um. Với sự phối hợp của các điều kiện tự nhiên nói trên,
châu Á đã hình thành các khu vực địa lý tự nhiên có đặc điểm hoàn toàn khác nhau
như Bắc Á, Trung Á, Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á và Tây Nam Á.
Về mặt địa lý xã hội, châu Á cũng là châu lục đông dân cư nhất với hơn 3,9 tỉ người,
có đủ các thành phần chủng tộc như Mongoloid, Europeoid, Negroid. Tôn giáo cũng
rất đa dạng và đã có từ lâu đời như Phật giáo, Hồi giáo, Thiên Chúa giáo, Ấn Độ
giáo…
Vị trí địa lý
Châu Á, khối lục địa khổng lồ nằm hoàn toàn trên bán cầu Bắc (chỉ có một số đảo
kéo dài xuống bán cầu Nam) và chiếm một không gian rất rộng. Điểm cực Bắc là mũi
Seliusky trên bán đảo Taymyr thuộc Nga ở vĩ tuyến 77°44′ Bắc. Điểm cực Nam là
mũi Piai trên bán đảo Mã Lai ở vĩ tuyến 1°16′ Bắc. Từ Bắc xuống Nam của châu Á

kéo dài hơn 76 vĩ tuyến, tức là khoảng 8500km. Điểm cực Tây của châu Á là mũi
Baba trên bán đảo Tiểu Á thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ở tọa độ 26°4′ Đông, và điểm cực Đông
là mũi Dezhnev trên bán đảo Chukostki thuộc Nga ở kinh tuyến 169°40′ Đông
[7]
. Nếu
tính cả các đảo hoặc quần đảo thì điểm cực Bắc của châu Á lên tới tận 81°13′ trên đảo
Komsomolets thuộc Liên bang Nga, còn điểm cực Nam xuống tới tận đảo Dana thuộc
Indonesia.Chiều rộng từ bờ Tây đến bờ Đông nơi lãnh thổ rộng nhất là 9200km
Về hình dạng, nếu so với các châu lục khác trên thế giới thì đại lục Á-Âu nói chung
và châu Á nói riêng có bề mặt dạng hình khối vĩ đại nhất. Trừ phía Tây của đại lục Á-
Âu tức châu Âu được kéo dài ra tựa như một bán đảo lớn thì phần phía Đông lục địa,
trái lại là một khối khổng lồ. Ở phần này đường bờ biển tuy bị chia cắt mạnh, có
nhiều vịnh biển, nhiều bán đảo lớn song do diện tích lục địa rất rộng nên sự chia cắt
lãnh thổ theo chiều ngang như vậy xem ra không đáng kể. Phần lục địa có dạng hình
khối điển hình, nhất là các bộ phận nằm giữa vĩ tuyến 20° Bắc và 70° Bắc, làm cho
các vùng trung tâm của lục địa như Trung Á và Nội Á nằm cách bờ biển rất xa, có
nơi đến 2500 km. Những điều kiện về vị trí địa lý như vậy đã có ảnh hưởng rất lớn
tới sự hình thành khí hậu và cảnh quan tự nhiên trên châu lục.
Về mặt giới hạn,châu á kéo dài từ vùng cực bắc đến vùng Xích đạo, tiếp giáp với 2
châu lục và ba đại dương, châu Á nằm giữa 4 châu lục và 3 đại dương rộng lớn. Các
châu lục đó là châu Phi ở phía Tây Nam, châu Âu ở phía Tây Bắc, châu Úc ở phía
Đông Nam và Bắc Mỹ thuộc châu Mỹ ở phía Đông Bắc. Trong 4 châu trên thì châu
Phi được nối liền với châu Á bởi eo đất Suez (đã bị cắt đứt bởi kênh đào Suez), còn
các mặt Bắc, Đông và Nam đều tiếp giáp với các đại dương, theo thứ tự là Bắc Băng
Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Thuộc phạm vi mỗi đại dương, ven theo
bờ lục địa thường có các biển nhỏ được phân cách với đại dương bởi các bán đảo,
đảo và quần đảo.
• Phía Bắc tiếp giáp với Bắc Băng Dương. Dọc theo bờ có các biển như
Laptev, Chuckchi. Hầu hết đều nằm trên thềm lục địa với độ sâu không
quá 300 m. Bắc Băng Dương nằm trên các vĩ độ cực và cận cực nên thời

tiết quanh năm giá buốt, mặt biển bị bao phủ bởi một lớp băng rất dày,
tựa như một sân trượt băng khổng lồ. Điều kiện đó ảnh hưởng rất lớn đến
sự hình thành khí hậu, cảnh quan tự nhiên cũng như đời sống và hoạt
động kinh tế của con người ở phần phía Bắc châu lục.
Khu vực Đông Nam Á với các đảo và vùng biển quan trọng
• Phía Đông châu Á giáp với Thái Bình Dương. Dọc theo bờ Tây Thái Bình
Dương, đáy biển có cấu trúc rất phức tạp, tạo thành nhiều biển, phân cách
với đại dương bởi nhiều đảo, chuỗi đảo hình vòng cung. Các biển quan
trọng nhất là Bering, Okhotsk, Nhật Bản, Hoàng Hải và Hoa Đông. Các
biển này phân cách với nhau và đại dương bởi các bán đảo Kamchatka,
Triều Tiên, các quần đảo Aleutian, Kuril, Ryukyu cùng các đảo Sakhalin,
Đài Loan… Dọc theo bờ Đông các vòng cung đảo của Đông Á là các vực
biển hẹp và rất sâu như Kuril (10.549 m), Nhật Bản (9764 m), Marian
(11.034 m), Ryukyu (7507 m) và Philipines (10.497 m)
[7]
… Tính chất phức
tạp của bờ Tây Thái Bình Dương có liên quan chặt chẽ đến quá trình
chuyển dịch, xô húc của các mảng Thái Bình Dương với mảng Á-Âu và
các mảng khác.
• Phía Đông Nam châu Á, nơi tiếp giáp giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ
Dương, có một hệ thống gồm các bán đảo, đảo và quần đảo, các biển và
vịnh biển xen kẽ với nhau rất phức tạp. Đó là khu vực Đông Nam Á.
Thuộc khu vực này gồm các bán đảo Trung Ấn và quần đảo Mã Lai.
Quần đảo Mã Lai rất rộng, có số lượng đảo lớn nhất thế giới. Trong số
hơn 2 vạn hòn đảo lớn nhỏ có 6 đảo lớn nhất, đó là Borneo (ở Malaysia gọi
là Kalimantan), Sumatra, Java, Sulawesi, Luzon và Mindanao. Nằm giữa
các đảo nói trên có nhiều biển lớn và quan trọng, trong đó đáng chú ý
nhất là biển Đông (tên quốc tế là biển Nam Trung Hoa), biển Java, biển
Sulu, biển Sulawesi, biển Banda… Biển Đông là biển lớn nhất, cấu tạo của
đáy biển khá phức tạp: vùng biển phía Đông đường kinh tuyến 110° Đông

nhìn chung là vùng biển sâu hơn 4000 m, đáy biển có nhiều đảo ngầm và
đảo san hô. Hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đều là những đảo san
hô nằm trong vùng biển này. Vùng biển đường kinh tuyến nói trên, trái lại
nằm trên một thềm lục địa nông, thường không quá 100m. Biển Đông
được nối với biển Java qua một eo biển rộng là Karimata nằm giữa đảo
Borneo và Billiton thuộc Indonesia.
• Phía Nam châu Á tiếp giáp với Ấn Độ Dương. Bờ biển ở đây bị chia cắt
mạnh, tạo thành 3 bán đảo lớn là Trung Ấn, Indostan (Ấn Độ) và Ả Rập.
Nằm giữa các bán đảo đó là các biển và vịnh biển lớn như biển Andaman,
biển Ả Rập, vịnh Bengal, vịnh Ba Tư…
• Phía Tây châu Á tiếp giáp với phần phía Đông Địa Trung Hải thuộc Đại
Tây Dương. Đây là con đường biển quốc tế nối liền Đại Tây Dương với Ấn
Độ Dương nên có ý nghĩa hết sức quan trọng về mặt kinh tế và chính trị.
Tóm lại, các biển và đại dương bao quanh châu Á không những làm ranh giới tự
nhiên cho châu lục mà còn có ảnh hưởng rất lớn đối với điều kiện tự nhiên cũng như
sự phát triển kinh tế-xã hội của các quốc gia hải đảo và ven bờ. Đặc biệt, sự có mặt
của Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương rộng lớn bên cạnh châu Á khổng lồ đã tạo
nên sự tương phản mạnh mẽ giữa biển và đất liền, là một trong những nguyên nhân
làm cho hoàn lưu gió mùa phát triển và phân bố rộng trên châu Á hơn bất kỳ một
châu lục nào khác trên thế giới.
Địa hình
Quá trình phát triển lâu dài của đại lục Á-Âu nói chung và châu Á nói
riêng cùng với cấu trúc địa chất phức tạp làm cho địa hình của châu
Á rất đa dạng. Một số đặc điểm chính của địa hình châu Á là:
Bề mặt bị chia cắt thẳng đứng rất mạnh
Địa hình châu Á
Trên lãnh thổ châu Á có đầy đủ các dạng địa hình khác nhau: các núi và sơn nguyên
cao, các cao nguyên và đồng bằng rộng lớn với nhiều nguồn gốc, kiểu loại khác nhau,
các thung lũng rộng và bồn địa kín. Tất cả các dạng địa hình đó nằm xen kẽ với nhau
làm cho bề mặt địa hình châu lục bị chia cắt rất mạnh.

• Các hệ thống núi trung bình và cao phân bố rải khắp châu lục như các
dãy Đại Hưng An, Altai, Tần Lĩnh, Thiên Sơn, Côn Lôn, Himalaya cao
trung bình 5.000-6.000 m, trong đó dãy núi Pamir cao hơn 7.000 m được
xem là nóc nhà thế giới và đỉnh Everest cao 8.848 m là đỉnh núi cao nhất
thế giới.
• Bên cạnh các hệ thống núi cao có các đồng bằng thấp, rộng lớn và bằng
phẳng như Lưỡng Hà, Turan, Hoa Bắc, Hoa Trung, Hoa Nam, Ấn-Hằng…
Hướng của hệ thống núi
Các dãy núi của châu Á chạy theo nhiều hướng khác nhau trong đó hai hướng chính
là Đông-Tây và Bắc-Nam.
• Hướng Đông-Tây (hoặc gần Đông-Tây) bao gồm các dãy núi chạy dài từ
bán đảo Tiểu Á, sơn nguyên Iran đến Himalaya, các hệ thống núi của
vùng Trung Á và Nội Á.
• Hướng Bắc-Nam (hoặc gần Bắc-Nam) gồm các dãy núi dọc theo miền
Đông Á, Đông Nam Á, Nam Á như Đông Gaths, Tây Gaths của Ấn Độ,
Ural và Kamchatka của Nga, Trường Sơn của Việt Nam…
Sự phân bố địa hình
Sự phân bố các dạng địa hình trên bề mặt châu lục không đồng đều. Các hệ thống núi
và sơn nguyên cao nhất đều tập trung ở vùng trung tâm châu lục, tạo thành một vùng
núi cao, đồ sộ và hiểm trở nhất thế giới. Từ khối núi Pamir tỏa ra 3 cánh núi chính:
• Cánh Đông Bắc gồm các hệ thống núi nối tiếp nhau: Thiên Sơn, Altai,
Sayan cho đến đông bắc Siberi;
• Cánh phía Tây gồm dãy Hindu Kush và hệ thống các núi thuộc sơn
nguyên Iran cho đến Tiểu Á và Nam Âu;
• Cánh Đông Nam bao gồm các núi thuộc khối Tây Tạng, Himalaya và
Đông Nam Á.
Ba cánh núi này chia bề mặt châu Á thành ba phần khác nhau:
• Phần Bắc và Tây Bắc với địa hình chủ yếu là đồng bằng, sơn nguyên thấp,
rộng và tương đối bằng phẳng như Turan (Trung Á), Tây Siberi và cao
nguyên Trung Siberi. Đây là bộ phận được hình thành trên các nền Tiền

Cambri và Cổ Sinh, có địa hình thấp dần và mở rộng về phía Bắc.
• Phần Đông gồm các núi và sơn nguyên cao, các cao nguyên, núi trung
bình, núi thấp xen với các đồng bằng nhỏ ven bờ. Đây là bộ phận được
: 3,2 triệu km² : 2,7 triệu km²Dân số 4.050.404.193 [ 5 ] Các thànhphố đông dânnhất [ 6 ] Tokyo / Yokohama 31 triệuMumbai 18 triệuDelhi 15 triệuThượng Hải 14 triệuĐịa lý châu Á hoàn toàn có thể coi là phức tạp và phong phú nhất trong số 5 lục địa trên TráiĐất. Châu Á được phân biệt với những châu khác không chỉ bởi những biển và đại dương, mà còn bởi nhiều đặc điểm tự nhiên độc lạ khác : một lục địa có kích cỡ vĩ đạinhất, trên 43,6 triệu km², có lịch sử vẻ vang tăng trưởng và cấu trúc địa chất phức tạp nhất, có địahình mặt phẳng bị chia cắt mạnh nhất và có sự phân hóa cảnh sắc, khí hậu vô cùngphong phú, phong phú : từ băng giá vĩnh cửu, rừng lá kim cho tới hoang mạc nóng bỏng, rừng rậm nhiệt đới gió mùa xanh um. Với sự phối hợp của những điều kiện kèm theo tự nhiên nói trên, châu Á đã hình thành những khu vực địa lý tự nhiên có đặc điểm trọn vẹn khác nhaunhư Bắc Á, Trung Á, Đông Á, Khu vực Đông Nam Á, Nam Á và Tây Nam Á.Về mặt địa lý xã hội, châu Á cũng là lục địa đông dân cư nhất với hơn 3,9 tỉ người, có đủ những thành phần chủng tộc như Mongoloid, Europeoid, Negroid. Tôn giáo cũngrất phong phú và đã có từ truyền kiếp như Phật giáo, Hồi giáo, Thiên Chúa giáo, Ấn Độgiáo … Vị trí địa lýChâu Á, khối lục địa khổng lồ nằm trọn vẹn trên bán cầu Bắc ( chỉ có một số ít đảokéo dài xuống bán cầu Nam ) và chiếm một khoảng trống rất rộng. Điểm cực Bắc là mũiSeliusky trên bán đảo Taymyr thuộc Nga ở vĩ tuyến 77 ° 44 ‘ Bắc. Điểm cực Nam làmũi Piai trên bán đảo Mã Lai ở vĩ tuyến 1 ° 16 ‘ Bắc. Từ Bắc xuống Nam của châu Ákéo dài hơn 76 vĩ tuyến, tức là khoảng chừng 8500 km. Điểm cực Tây của châu Á là mũiBaba trên bán đảo Tiểu Á thuộc Thổ Nhĩ Kỳ ở tọa độ 26 ° 4 ‘ Đông, và điểm cực Đônglà mũi Dezhnev trên bán đảo Chukostki thuộc Nga ở kinh tuyến 169 ° 40 ‘ Đông [ 7 ]. Nếutính cả những hòn đảo hoặc quần đảo thì điểm cực Bắc của châu Á lên tới tận 81 ° 13 ‘ trên đảoKomsomolets thuộc Liên bang Nga, còn điểm cực Nam xuống tới tận hòn đảo Dana thuộcIndonesia. Chiều rộng từ bờ Tây đến bờ Đông nơi chủ quyền lãnh thổ rộng nhất là 9200 kmVề hình dạng, nếu so với những lục địa khác trên quốc tế thì đại lục Á-Âu nói chungvà châu Á nói riêng có bề mặt dạng hình khối vĩ đại nhất. Trừ phía Tây của đại lục Á-Âu tức châu Âu được lê dài ra tựa như một bán đảo lớn thì phần phía Đông lục địa, trái lại là một khối khổng lồ. Ở phần này đường bờ biển tuy bị chia cắt mạnh, cónhiều vịnh biển, nhiều bán đảo lớn tuy nhiên do diện tích quy hoạnh lục địa rất rộng nên sự chia cắtlãnh thổ theo chiều ngang như vậy xem ra không đáng kể. Phần lục địa có dạng hìnhkhối nổi bật, nhất là những bộ phận nằm giữa vĩ tuyến 20 ° Bắc và 70 ° Bắc, làm chocác vùng TT của lục địa như Trung Á và Nội Á nằm cách bờ biển rất xa, cónơi đến 2500 km. Những điều kiện kèm theo về vị trí địa lý như vậy đã có tác động ảnh hưởng rất lớntới sự hình thành khí hậu và cảnh sắc tự nhiên trên lục địa. Về mặt số lượng giới hạn, châu á lê dài từ vùng cực bắc đến vùng Xích đạo, tiếp giáp với 2 lục địa và ba đại dương, châu Á nằm giữa 4 lục địa và 3 đại dương to lớn. Cácchâu lục đó là châu Phi ở phía Tây Nam, châu Âu ở phía Tây Bắc, châu Úc ở phíaĐông Nam và Bắc Mỹ thuộc châu Mỹ ở phía Đông Bắc. Trong 4 châu trên thì châuPhi được tiếp nối với châu Á bởi eo đất Suez ( đã bị cắt đứt bởi kênh đào Suez ), còncác mặt Bắc, Đông và Nam đều tiếp giáp với những đại dương, theo thứ tự là Bắc BăngDương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Thuộc khoanh vùng phạm vi mỗi đại dương, ven theobờ lục địa thường có những biển nhỏ được phân làn với đại dương bởi những bán đảo, hòn đảo và quần đảo. • Phía Bắc tiếp giáp với Bắc Băng Dương. Dọc theo bờ có những biển nhưLaptev, Chuckchi. Hầu hết đều nằm trên thềm lục địa với độ sâu khôngquá 300 m. Bắc Băng Dương nằm trên những vĩ độ cực và cận cực nên thờitiết quanh năm giá buốt, mặt biển bị bao trùm bởi một lớp băng rất dày, tựa như một sân trượt băng khổng lồ. Điều kiện đó tác động ảnh hưởng rất lớn đếnsự hình thành khí hậu, cảnh sắc tự nhiên cũng như đời sống và hoạtđộng kinh tế tài chính của con người ở phần phía Bắc lục địa. Khu vực Khu vực Đông Nam Á với những hòn đảo và vùng biển quan trọng • Phía Đông châu Á giáp với Thái Bình Dương. Dọc theo bờ Tây Thái BìnhDương, đáy biển có cấu trúc rất phức tạp, tạo thành nhiều biển, phân cáchvới đại dương bởi nhiều hòn đảo, chuỗi hòn đảo hình vòng cung. Các biển quantrọng nhất là Bering, Okhotsk, Nhật Bản, Hoàng Hải và Hoa Đông. Cácbiển này ngăn cách với nhau và đại dương bởi những bán đảo Kamchatka, Triều Tiên, những quần đảo Aleutian, Kuril, Ryukyu cùng những hòn đảo Sakhalin, Đài Loan … Dọc theo bờ Đông những vòng cung hòn đảo của Đông Á là những vựcbiển hẹp và rất sâu như Kuril ( 10.549 m ), Nhật Bản ( 9764 m ), Marian ( 11.034 m ), Ryukyu ( 7507 m ) và Philipines ( 10.497 m ) [ 7 ] … Tính chất phứctạp của bờ Tây Thái Bình Dương có tương quan ngặt nghèo đến quá trìnhchuyển dịch, xô húc của những mảng Thái Bình Dương với mảng Á-Âu vàcác mảng khác. • Phía Đông Nam châu Á, nơi tiếp giáp giữa Thái Bình Dương và Ấn ĐộDương, có một mạng lưới hệ thống gồm những bán đảo, hòn đảo và quần đảo, những biển vàvịnh biển xen kẽ với nhau rất phức tạp. Đó là khu vực Đông Nam Á.Thuộc khu vực này gồm những bán đảo Trung Ấn và quần đảo Mã Lai. Quần đảo Mã Lai rất rộng, có số lượng hòn đảo lớn nhất quốc tế. Trong sốhơn 2 vạn hòn hòn đảo lớn nhỏ có 6 hòn đảo lớn nhất, đó là Borneo ( ở Malaysia gọilà Kalimantan ), Sumatra, Java, Sulawesi, Luzon và Mindanao. Nằm giữacác hòn đảo nói trên có nhiều biển lớn và quan trọng, trong đó đáng chú ýnhất là biển Đông ( tên quốc tế là biển Nam Trung Hoa ), biển Java, biểnSulu, biển Sulawesi, biển Banda … Biển Đông là biển lớn nhất, cấu trúc củađáy biển khá phức tạp : vùng biển phía Đông đường kinh tuyến 110 ° Đôngnhìn chung là vùng biển sâu hơn 4000 m, đáy biển có nhiều hòn đảo ngầm vàđảo sinh vật biển. Hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đều là những hòn đảo sanhô nằm trong vùng biển này. Vùng biển đường kinh tuyến nói trên, trái lạinằm trên một thềm lục địa nông, thường không quá 100 m. Biển Đôngđược nối với biển Java qua một eo biển rộng là Karimata nằm giữa đảoBorneo và Billiton thuộc Indonesia. • Phía Nam châu Á tiếp giáp với Ấn Độ Dương. Bờ biển ở đây bị chia cắtmạnh, tạo thành 3 bán đảo lớn là Trung Ấn, Indostan ( Ấn Độ ) và Ả Rập. Nằm giữa những bán đảo đó là những biển và vịnh biển lớn như biển Andaman, biển Ả Rập, vịnh Bengal, vịnh Ba Tư … • Phía Tây châu Á tiếp giáp với phần phía Đông Địa Trung Hải thuộc ĐạiTây Dương. Đây là con đường thủy quốc tế thông suốt Đại Tây Dương với ẤnĐộ Dương nên có ý nghĩa rất là quan trọng về mặt kinh tế tài chính và chính trị. Tóm lại, những biển và đại dương bao quanh châu Á không những làm ranh giới tựnhiên cho lục địa mà còn có ảnh hưởng tác động rất lớn so với điều kiện kèm theo tự nhiên cũng nhưsự tăng trưởng kinh tế-xã hội của những vương quốc hải đảo và ven bờ. Đặc biệt, sự có mặtcủa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương to lớn bên cạnh châu Á khổng lồ đã tạonên sự tương phản can đảm và mạnh mẽ giữa biển và đất liền, là một trong những nguyên nhânlàm cho hoàn lưu gió mùa tăng trưởng và phân bổ rộng trên châu Á hơn bất kể mộtchâu lục nào khác trên quốc tế. Địa hìnhQuá trình tăng trưởng vĩnh viễn của đại lục Á-Âu nói chung và châu Á nóiriêng cùng với cấu trúc địa chất phức tạp làm cho địa hình của châuÁ rất phong phú. Một số đặc điểm chính của địa hình châu Á là : Bề mặt bị chia cắt thẳng đứng rất mạnhĐịa hình châu ÁTrên lãnh thổ châu Á có không thiếu những dạng địa hình khác nhau : những núi và sơn nguyêncao, những cao nguyên và đồng bằng to lớn với nhiều nguồn gốc, kiểu loại khác nhau, những thung lũng rộng và bồn địa kín. Tất cả những dạng địa hình đó nằm xen kẽ với nhaulàm cho mặt phẳng địa hình lục địa bị chia cắt rất mạnh. • Các mạng lưới hệ thống núi trung bình và cao phân bổ rải khắp lục địa như cácdãy Đại Hưng An, Altai, Tần Lĩnh, Thiên Sơn, Côn Lôn, Himalaya caotrung bình 5.000 – 6.000 m, trong đó dãy núi Pamir cao hơn 7.000 m đượcxem là nóc nhà quốc tế và đỉnh Everest cao 8.848 m là đỉnh núi cao nhấtthế giới. • Bên cạnh những mạng lưới hệ thống núi cao có những đồng bằng thấp, to lớn và bằngphẳng như Lưỡng Hà, Turan, Hoa Bắc, Hoa Trung, Hoa Nam, Ấn-Hằng … Hướng của mạng lưới hệ thống núiCác dãy núi của châu Á chạy theo nhiều hướng khác nhau trong đó hai hướng chínhlà Đông-Tây và Bắc-Nam. • Hướng Đông-Tây ( hoặc gần Đông-Tây ) gồm có những dãy núi chạy dài từbán hòn đảo Tiểu Á, sơn nguyên Iran đến Himalaya, những mạng lưới hệ thống núi củavùng Trung Á và Nội Á. • Hướng Bắc-Nam ( hoặc gần Bắc-Nam ) gồm những dãy núi dọc theo miềnĐông Á, Khu vực Đông Nam Á, Nam Á như Đông Gaths, Tây Gaths của Ấn Độ, Ural và Kamchatka của Nga, Trường Sơn của Nước Ta … Sự phân bổ địa hìnhSự phân bổ những dạng địa hình trên mặt phẳng lục địa không đồng đều. Các mạng lưới hệ thống núivà sơn nguyên cao nhất đều tập trung chuyên sâu ở vùng TT lục địa, tạo thành một vùngnúi cao, đồ sộ và hiểm trở nhất quốc tế. Từ khối núi Pamir tỏa ra 3 cánh núi chính : • Cánh Đông Bắc gồm những mạng lưới hệ thống núi tiếp nối đuôi nhau nhau : Thiên Sơn, Altai, Sayan cho đến hướng đông bắc Siberi ; • Cánh phía Tây gồm dãy Hindu Kush và mạng lưới hệ thống những núi thuộc sơnnguyên Iran cho đến Tiểu Á và Nam Âu ; • Cánh Đông Nam gồm có những núi thuộc khối Tây Tạng, Himalaya vàĐông Nam Á.Ba cánh núi này chia mặt phẳng châu Á thành ba phần khác nhau : • Phần Bắc và Tây Bắc với địa hình đa phần là đồng bằng, sơn nguyên thấp, rộng và tương đối phẳng phiu như Turan ( Trung Á ), Tây Siberi và caonguyên Trung Siberi. Đây là bộ phận được hình thành trên những nền TiềnCambri và Cổ Sinh, có địa hình thấp dần và lan rộng ra về phía Bắc. • Phần Đông gồm những núi và sơn nguyên cao, những cao nguyên, núi trungbình, núi thấp xen với những đồng bằng nhỏ ven bờ. Đây là bộ phận được

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học