Hệ vận động ở con người gồm có hai phần: Phần thụ động gồm bộ xương và hệ liên kết các xương (khớp xương), phần vận động gồm có hệ cơ, hoạt động phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thần kinh. Xương gồm 206 chiếc, dài ngắn khác nhau, hợp lại tạo thành bộ xương nâng đỡ cơ thể, che chở cho các nội quan khỏi những chấn thương lý học. Hệ cơ gồm khoảng 600 cơ tạo thành, là những cơ vân (hay cơ xương) bám vào hai đầu xương giúp cho cơ thể cử động. Nhờ hệ vận động mà cơ thể ta có hình dạng nhất định, thể hiện được những động tác lao động, biểu lộ được những cảm xúc của mình. Trải qua thời kì dài tiến hóa, hệ vận động người được coi là tiến hóa nhất trong sinh giới nói chung và giới Động vật nói riêng.
Bộ xương người nhìn từ đằng trước
Bộ xương, những loại xương và khớp xương người[sửa|sửa mã nguồn]
Các thành phần chính của bộ xương
Bạn đang đọc: Hệ vận động – Wikipedia tiếng Việt
[sửa|sửa mã nguồn]
Bộ xương người chia làm ba phần là xương đầu ( gồm những xương mặt và khối xương sọ ), xương thân ( gồm xương ức, xương sườn và xương sống ) và xương chi ( xương chi trên – tay và xương chi dưới – chân ). Tất cả gồm 300 chiếc xương ở trẻ nhỏ và 206 xương ở người trưởng thành, dài, ngắn, dẹt khác nhau hợp lại ở những khớp xương. Trong bộ xương còn có nhiều phần sụn. Khối xương sọ ở người gồm 8 xương ghép lại tạo ra hộp sọ lớn chứa não. Xương mặt nhỏ, có xương hàm bớt thô so với động vật hoang dã vì nhai thức ăn chín và không phải là vũ khí tự vệ. Sự hình thành lồi cằm tương quan đến những cơ vận động ngôn từ. Cột sống gồm 33 – 35 đốt sống khớp với nhau và cong ở 4 chỗ, thành 2 chữ S tiếp nhau giúp khung hình đứng thẳng. Các xương sườn gắn với cột sống và gắn với xương ức tạo thành lồng ngực, bảo vệ tim và phổi. Xương tay và xương chân có những phần tương ứng với nhau nhưng phân hóa khác nhau tương thích với công dụng đứng thẳng và lao động .
Các loại xương[sửa|sửa mã nguồn]
Căn cứ vào hình dạng cấu tạo, người ta phân biệt bốn loại xương là :
Các khớp xương[sửa|sửa mã nguồn]
Nơi tiếp giáp giữa những đầu xương gọi là khớp xương. Có ba loại khớp là : khớp động như những khớp ở tay, chân ; khớp bán động như khớp những đốt sống và khớp bất động như khớp ở hộp sọ .
Cấu tạo và đặc thù của xương[sửa|sửa mã nguồn]
Cấu tạo và sự tăng trưởng của xương[sửa|sửa mã nguồn]
Xương to ra về chiều ngang là nhờ những tế bào màng xương phân loại tạo ra những tế bào mới đẩy tế bào cũ vào trong rồi hóa xương. Xương dài ra là nhờ quy trình phân bào ở sụn tăng trưởng. Ở tuổi thiếu niên xương tăng trưởng nhanh. Đến 18 – 20 tuổi ở nữ hoặc 20 – 25 tuổi so với nam xương tăng trưởng chậm lại. Ở người trưởng thành, sụn tăng trưởng không còn năng lực hóa xương, vì vậy người không cao thêm. Người già xương bị phân hủy nhanh hơn sự tạo thành, tỉ lệ cốt giao giảm, thế cho nên xương người già xốp giòn và dễ gãy và nếu gãy thì xương phục sinh rất chậm, không chắc như đinh .
Thành phần hóa học và tính chất của xương
[sửa|sửa mã nguồn]
Xương có hai đặc tính cơ bản: mềm dẻo và bền chắc. Nhờ tính mềm dẻo nên xương có thể chống lại tất cả các lực cơ học tác động vào cơ thể, nhờ tính bền chắc mà bộ xương có thể nâng đỡ cơ thể. Độ bền chắc của xương người trưởng thành có thể gấp 30 lần so với loại gạch tốt. Sở dĩ xương có được hai tính chất trên là nhờ vào thành phần hóa học. Xương được cấu tạo từ 2 chất chính: một loại chất hữu cơ gọi là cốt giao và một số chất vô cơ là các muối calci. Chất khoáng làm cho xương bền chắc, cốt giao đảm bảo tính mềm dẻo. Tỉ lệ cốt giao thay đổi tùy theo tuổi. Trong xương người trưởng thành, cốt giao chiếm 1/3 còn các muối calci chiếm khoảng 2/3. Nếu ta đem tách riêng hai chất này thì xương không đạt đủ hai đặc tính trên.
Thí nghiệm: lấy hai xương đùi ếch: một xương ngâm trong dung dịch a-xit clo-hi-đric (HCl) 10% để hòa tan hết các muối calci, còn một xương đốt trên ngọn lửa đèn cồn để đốt cháy hết cốt giao. Sau 10 – 15 phút lấy đoạn xương ngâm trong HCl 10% ra ta dễ dàng uốn cong, thậm chí thắt nút lại được như một sợi dây đoạn xương này vì nó rất mềm. Đợi đến khi không còn khói bay lên ta tắt đền cồn rồi bóp nhẹ phần xương đã đốt thì thấy nó vỡ vụn ra. Tuy vậy khi lấy hai đoạn xương ra chúng vẫn giữ nguyên hình dạng.
Ở trẻ nhỏ, cốt giao lại chiếm tỉ lệ cao hơn so với muối calci, thế cho nên xương trẻ nhỏ mềm dẻo hơn xương người lớn .
Cơ bám vào xương, dưới sự chỉ huy của hệ thần kinh, cơ co làm cho xương cử động, vì thế những cơ này gọi là cơ xương ( còn gọi là cơ vân ). Cơ thể người có khoảng chừng 600 cơ tạo thành hệ cơ, chưa kể đến những cơ vận động nội tạng ( cơ tạng hay cơ trơn ) và cơ vận động tim ( cơ tim ). Tùy vị trí trên khung hình và tùy tính năng mà cơ có hình dạng khác nhau : hình tấm, hình lông chim, nhiều đầu hay nhiều thân, … nổi bật nhất là bắp cơ ( vẫn quen gọi là con chuột ) ở cánh tay có hình thoi dài .
Cấu tạo và đặc thù của cơ[sửa|sửa mã nguồn]
Cấu tạo của bắp cơ và tế bào cơ[sửa|sửa mã nguồn]
Bắp cơ gồm nhiều bó cơ, mỗi bó gồm nhiều sợi cơ ( tế bào cơ ) nắm dọc theo chiều dài bắp cơ. Hai đầu bắp cơ thuôn lại, dài ra thành gân bám vào những xương qua khớp, phần giữa phình to gọi là bụng cơ. Bắp cơ càng khỏe, bũng cơ càng phình làm nổi lên cơ bắp. Trong bắp cơ có nhiều mạch máu và dây thần kinh, chia thành nhiều nhánh nhỏ đi đến từng sợi cơ. Nhờ thế mà cơ tiếp đón được chất dinh dưỡng và những kích thích. Mỗi sợi cơ là một tế bào cơ dài 10 – 12 cm, có màng sinh chất, chất tế bào và nhiều nhân hình bầu dục. Trong chất tế bào có nhiều tơ cơ nhỏ nằm song song. Mỗi tơ cơ gồm những đoạn màu sáng và màu sẫm nằm xen kẽ nhau tạo thành vân ngang, đó là những đĩa sáng và đĩa tối. Tơ cơ có hai loại là tơ cơ dày và tơ cơ mảnh xếp xen kẽ nhau. Tơ cơ mảnh thì trơn, tơ cơ dày có mấu sinh chất. Giới hạn giữa tơ cơ dày và tơ cơ mảnh giữa hai tấm Z là đơn vị chức năng cấu trúc của tế bào cơ ( còn gọi là tiết cơ ) .
Sự co cơ[sửa|sửa mã nguồn]
Co cơ là hiện tượng kỳ lạ những cơ trong khung hình co hoặc giãn dưới những ảnh hưởng tác động khác nhau của những dạng nguồn năng lượng sinh hóa, cơ học, … trong khung hình con người hoặc động vật hoang dã. Quá trình co cơ này tương quan mật thiết tới việc tìm hiểu và khám phá nguyên tắc hoạt động của mạng lưới hệ thống cơ của những đối tượng người tiêu dùng động vật hoang dã hoặc con người. Nghiên cứu về hiện tượng kỳ lạ co cơ hoàn toàn có thể lý giải được một lượng lớn những yếu tố tương quan tới nguồn năng lượng hoạt động, những chuyển hóa hoá học nhằm mục đích lý giải những hiện tượng kỳ lạ sinh lý học trong khung hình con người. Nghiên cứu về co cơ có tương quan mật thiết tới sinh lý cơ trong khung hình .Hiện nay, rất nhiều những nhà khoa học trên quốc tế tìm ra những giải pháp khác nhau để khám phá những cơ cấu tổ chức phân tử của quy trình co cơ bởi đây là nền tảng cơ sở để lý giải những hiện tượng kỳ lạ khác. Các nghiên cứu và điều tra này hoàn toàn có thể được triển khai bằng 1 số ít cách sau :
- Nghiên cứu trực tiếp trên cơ thể toàn vẹn (in vivo).
- Nghiên cứu một cơ quan bằng cách tách rời cơ quan hoặc bộ phận ra khỏi mối liên hệ thần kinh với cơ thể toàn vẹn nhưng vẫn giữ nguyên sự nuôi dưỡng thông qua các mạch máu (in situ).
- Có thể nghiên cứu bằng cách tách rời một cơ quan, cơ thể hoặc tế bào ra khỏi cơ thể và nuôi dưỡng trong điều kiện dinh dưỡng và nhiệt độ giống như trong môi trường cơ thể động vật hoặc cơ thể người (in vitro).
Với 3 phương pháp thực nghiệm trên kết hợp với việc sử dụng các dụng cụ đo lường điện tử và quan sát khác nhau và việc thay đổi các tác nhân tác động về cơ học, lý học, hóa học, các điều kiện về môi trường,… các nhà nghiên cứu có thể quan sát được các hoạt động chức năng, những thay đổi chức năng của các cấu trúc cơ trong cơ thể nhằm từ đó tìm hiểu được các cơ chế hoạt động, các ưu điểm, nhược điểm của các tác động và đưa ra các kiến giải hợp lý cho các quá trình thay đổi đó.
Xem Tóm Tắt Bài Viết Này
Sách tìm hiểu thêm[sửa|sửa mã nguồn]
- Sinh học 8, Nhà xuất bản Giáo dục, Nguyễn Quang Vinh – Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên
- Sổ tay kiến thức Sinh học THCS, Nhà xuất bản Giáo dục, Nguyễn Quang Vinh – Chủ biên
- Sinh học Cơ bản và Nâng cao 8, Nhà xuất bản Giáo dục, Lê Đình Trung — Trịnh Đức Anh
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học