Bản chất và hiện tượng (Chủ nghĩa Marx-Lenin) – Wikipedia tiếng Việt

Bản chất và hiện tượng là cặp phạm trù trong phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác-Lenin[1][2][3] và là một trong những nội dung của nguyên lý về mối liên hệ phổ biến dùng để chỉ mối quan hệ biện chứng giữa cái Bản chất là phạm trù chỉ sự tổng hợp tất cả những mặt, những mối liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận động và phát triển của sự vật với Hiện tượng là phạm trù chỉ sự biểu hiện ra bên ngoài của bản chất. Nội dung về cặp phạm trù này đã được đưa vào chương trình giảng dạy của một số khối trường Đại học ở Việt Nam theo Quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo[4].

Phạm trù bản chất gắn liền với phạm trù cái chung, nhưng không như nhau với cái chung. Có cái chung là bản chất, nhưng có cái chung không phải là bản chất. Phạm trù bản chất và phạm trù quy luật là cùng loại, hay cùng một bậc. Tuy nhiên bản chất và quy luật không như nhau với nhau. Mỗi quy luật thường chỉ bộc lộ một mặt, một góc nhìn nhất định của bản chất. Bản chất là tổng hợp của nhiều quy luật. Vì vậy phạm trù bản chất rộng hơn và đa dạng và phong phú hơn quy luật [ 5 ] .Bản chất và hiện tượng đều sống sót một cách khách quan. Theo chủ nghĩa Marx-Lenin thì quan điểm duy tâm không thừa nhận hoặc không hiểu đúng sự sống sót khách quan của bản chất và hiện tượng, họ cho rằng, bản chất không sống sót thật sự, bản chất chỉ là tên gọi trống rỗng do con người bịa đặt ra, còn hiện tượng dù có sống sót nhưng đó chỉ là tổng hợp những cảm xúc của con người, chỉ sống sót trong chủ quan con người. Những người theo chủ nghĩa duy tâm khách quan tuy thừa nhận sự sống sót thực sự của bản chất nhưng đó không phải là của bản thân sự vật mà theo họ đó chỉ là những thực thể niềm tin [ 5 ] .

Chủ nghĩa duy vật biện chứng của triết học Marx-Lenin cho rằng, cả bản chất và hiện tượng đều tồn tại khách quan là cái vốn có của sự vật không do ai sáng tạo ra, bởi vì sự vật nào cũng được tạo nên từ những yếu tố nhất định. Những yếu tố này liên kết với nhau bằng những mối liên hệ khách quan, đan xen, chằng chịt. Trong đó có những mối liên hệ tất nhiên tương đối ổn định. Những mối liên hệ tất nhiên đó tạo thành bản chất của sự vật. Vậy, bản chất là cái tồn tại khách quan gắn liền với sự vật còn hiện tượng là biểu hiện ra bên ngoài của bản chất, cũng là cái khách quan không phải do cảm giác của chủ quan con người quyết định.

Mối liên hệ[sửa|sửa mã nguồn]

Sự thống nhất[sửa|sửa mã nguồn]

Bản chất và hiện tượng thống nhất với nhau, chính nhờ sự thống nhất này mà người ta hoàn toàn có thể tìm ra cái bản chất, tìm ra quy luật trong vô vàn những hiện tượng bên ngoài. Biểu hiện là :Bản chất luôn luôn được thể hiện ra qua hiện tượng, còn hiện tượng nào cũng là sự bộc lộ của bản chất ở mức độ nhất định. Không có bản chất nào sống sót thuần túy ngoài hiện tượng ; đồng thời cũng không có hiện tượng nào trọn vẹn không biểu lộ bản chất. Nhấn mạnh sự thống nhất này

“

Bản chất hiện ra. Hiện tượng là có tính bản chất

”

— Lenin[6]

Bản chất và hiện tượng về căn bản là phù hợp với nhau. Bản chất được bộc lộ ra ở những hiện tượng tương ứng. Bản chất nào thì có hiện tượng ấy, bản chất khác nhau sẽ bộc lộ ở những hiện tượng khác nhau. Bản chất thay đổi thì hiện tượng biểu hiện nó cũng thay đổi theo. Khi bản chất biến mất thì hiện tượng biểu hiện nó cũng mất theo.

Tính xích míc[sửa|sửa mã nguồn]

Bản chất và hiện tượng thống nhất với nhau, nhưng đây là sự thống nhất của hai mặt trái chiều. Do vậy không phải bản chất và hiện tượng tương thích nhau trọn vẹn mà luôn bao hàm cả sự xích míc nhau [ 7 ] .

“

Nếu hiện tượng và bản chất của sự vật là nhất trí với nhau thì tất thảy khoa học sẽ trở nên thừa

”

— Các Mác[8]
Mâu thuẫn này bộc lộ ở chỗ :

• Bản chất phản ánh cái chung, cái tất yếu, quyết định sự tồn tại và phát triển của sự vật trong khi hiện tượng phản ánh cái riêng, cái cá biệt.
• Bản chất là mặt bên trong ẩn giấu sâu xa của hiện thực khách quan, còn hiện tượng là mặt bên ngoài của hiện thực khách quan đó. Bản chất không được biểu lộ hoàn toàn ở một hiện tượng mà biểu hiện ở rất nhiều hiện tượng khác nhau.
• Hiện tượng không biểu hiện hoàn toàn bản chất mà chỉ biểu hiện một khía cạnh của bản chất, biểu hiện bản chất dưới hình thức đã biến đổi, nhiều khi xuyên tạc bản chất hoặc phản ánh không đúng bản chất[9] (ví dụ: Hiện tượng khúc xạ, ảo ảnh).

Cùng một bản chất có thể biểu hiện ra ở nhiều hiện tượng khác nhau tùy theo sự thay đổi của điều kiện và hoàn cảnh. Vì vậy hiện tượng phong phú hơn bản chất, còn bản chất sâu sắc hơn hiện tượng. Bản chất là cái tương đối ổn định, ít biến đổi, còn hiện tượng là cái thường xuyên biến đổi.

“

Cái không bản chất, cái bề ngoài, cái trên mặt, thường biến mất, không bám “chắc”, không “ngồi vững” bằng “bản chất”

”

— V.I.Lenin[6]

Phương pháp luận[sửa|sửa mã nguồn]

Muốn nhận thức được bản chất của sự vật phải xuất phát từ những sự vật, hiện tượng, quy trình trong thực tiễn vì lẽ rằng bản chất không sống sót thuần túy mà sống sót trong sự vật và biểu lộ qua hiện tượng. Bản chất của sự vật không được bộc lộ không thiếu trong một hiện tượng nhất định nào và cũng đổi khác trong quy trình tăng trưởng của sự vật. Do vậy phải nghiên cứu và phân tích, tổng hợp sự biến hóa của nhiều hiện tượng, nhất là những hiện tượng nổi bật mới hiểu rõ được bản chất của sự vật. Nhận thức bản chất của sự vật là một quy trình phức tạp đi từ hiện tượng đến bản chất, từ bản chất ít thâm thúy đến bản chất thâm thúy hơn [ 10 ] .

“

Tư tưởng của người ta đi sâu một cách vô hạn, từ hiện tượng đến bản chất, từ bản chất cấp một, nếu có thể nói như vậy, đến bản chất cấp hai, v.v., cứ như thế mãi

”

— V.I.Lenin[6]
Trong nhận thức không riêng gì dừng lại ở hiện tượng mà phải tiến đến nhận thức được bản chất của sự vật. Còn trong hoạt động giải trí thực tiễn, phải dựa vào bản chất của sự vật để xác lập phương pháp hoạt động giải trí tái tạo sự vật không được dựa vào hiện tượng vì bản chất là cái tất yếu, cái tương đối không thay đổi bên trong sự vật, pháp luật sự hoạt động tăng trưởng của sự vật, còn hiện tượng là cái không không thay đổi, không quyết định hành động sự hoạt động tăng trưởng của sự vật .Vì bản chất là cái tất yếu, cái tương đối không thay đổi bên trong sự vật, lao lý sự hoạt động tăng trưởng của sự vật, còn hiện tượng là cái không không thay đổi, không quyết định hành động sự hoạt động tăng trưởng của sự vật. Do vậy nhận thức không riêng gì dừng lại ở hiện tượng mà phải tiến đến nhận thức được bản chất của sự vật. Còn trong hoạt động giải trí thực tiễn, phải dựa vào bản chất của sự vật để xác lập phương pháp hoạt động giải trí tái tạo sự vật không được dựa vào hiện tượng hay xuyên tạc bản chất [ 11 ] .

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học