Lào – Wikipedia tiếng Việt

Lào (tiếng Lào: ລາວ, phát âm tiếng Lào: [láːw], Lao), tên chính thức là Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào (tiếng Lào: ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ, sǎːtʰáːlanalat pásáːtʰipátàj pásáːsón láːw), là quốc gia nội lục có chủ quyền tại bán đảo Đông Dương, Đông Nam Á, phía tây bắc giáp với Myanmar và Trung Quốc, phía đông giáp với Việt Nam, phía đông nam giáp với Campuchia, phía tây và tây nam giáp với Thái Lan.[8]

Lào là nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa độc đảng, theo chủ nghĩa Marx và do Đảng Nhân dân Cách mạng Lào cầm quyền. Thủ đô của Lào, đồng thời là thành phố lớn nhất, là Vientiane. Các thành thị lớn khác là Luang Prabang, Savannakhet, và Pakse. Đây là một vương quốc đa dân tộc bản địa, người Lào chiếm khoảng chừng 60 % dân số, họ hầu hết cư trú tại vùng thấp và chiếm lợi thế về chính trị và văn hóa truyền thống. Các dân tộc bản địa Môn-Khmer, H’Mông và dân tộc bản địa địa phương vùng cao khác chiếm khoảng chừng 40 % dân số và sống tại khu vực đồi núi .Quốc gia Lào hiện tại có nguồn gốc lịch sử dân tộc và văn hóa truyền thống từ Vương quốc Lan Xang. [ 9 ] Do vị trí địa lý ” TT ” ở Khu vực Đông Nam Á, vương quốc này trở thành một TT thương mại trên đất liền, trau dồi về mặt kinh tế tài chính cũng như văn hóa truyền thống. Sau một quy trình tiến độ xung đột nội bộ, Lan Xang chia thành ba vương quốc Luang Phrabang, Viêng Chăn và Champasak cho đến năm 1893 khi chúng hợp thành một chủ quyền lãnh thổ bảo lãnh thuộc Pháp. Lào được tự trị vào năm 1949 và độc lập vào năm 1953 với chính thể quân chủ lập hiến. Cuộc nội chiến Lào kết thúc vào năm 1975 với tác dụng là chấm hết chính sách quân chủ, trào lưu Pathet Lào lên nắm quyền. Lào phụ thuộc vào lớn vào viện trợ quân sự chiến lược và kinh tế tài chính từ Liên Xô cho đến năm 1991 .

Theo Tổ chức Minh bạch quốc tế, Lào vẫn là một trong những nước có tình trạng tham nhũng thuộc mức trung bình cao trên thế giới. Điều này đã ngăn cản đầu tư từ nước ngoài và tạo ra những vấn đề lớn với quy định của pháp luật, bao gồm cả khả năng của quốc gia để thực thi hợp đồng và quy định kinh doanh. Điều này đã góp phần làm cho khoảng một phần ba dân số Lào hiện đang sống dưới mức nghèo khổ theo mức quốc tế (dưới mức 1,25 đô la Mỹ mỗi ngày). Kinh tế Lào là một nền kinh tế đang phát triển với thu nhập thấp, với một trong những quốc gia có bình quân thu nhập đầu người hàng năm thấp nhất trên thế giới và một trong các nước kém phát triển nhất. Năm 2014, Lào chỉ xếp hạng 141 trên Chỉ số Phát triển Con người (HDI). Theo Chỉ số đói nghèo toàn cầu (2015), Lào đứng thứ 29 trong danh sách 52 quốc gia có tình trạng đói nghèo nhất.

Chiến lược tăng trưởng của Lào dựa trên sản xuất thủy điện và bán điện năng sang những vương quốc láng giềng, cũng như trở thành một vương quốc link giao thương lục địa. [ 10 ] Ngoài ra, nghành nghề dịch vụ khai mỏ của Lào cũng khá tăng trưởng, vương quốc này được nhìn nhận là một trong những nền kinh tế tài chính có vận tốc tăng trưởng nhanh nhất khu vực Khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương. [ 11 ] [ 12 ]Lào là thành viên của Hiệp định thương mại châu Á – Thái Bình Dương ( APTA ), Thương Hội những vương quốc Khu vực Đông Nam Á ( ASEAN ), Hội nghị cấp cao Đông Á và Cộng đồng Pháp ngữ. Lào xin trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ) vào năm 1997 ; vào ngày 2 tháng 2 năm 2013, Lào đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức triển khai này. [ 13 ]

Từ nguyên của từ Lào chưa được biết một cách rõ ràng, song nó có thể liên hệ với các bộ tộc được gọi là Ai Lao (tiếng Lào: ອ້າຽລາວ, tiếng Isan: อ้ายลาว, tiếng Trung: 哀牢; bính âm: Āiláo) xuất hiện trong các ghi chép từ thời nhà Hán tại khu vực mà nay là tỉnh Vân Nam.

Cái tên Laos trong tiếng Anh bắt nguồn từ Laos trong tiếng Pháp. Đế quốc thực dân Pháp thống nhất vương quốc Lào vào Liên bang Đông Dương vào năm 1893 và đặt tên quốc gia theo tên của nhóm dân tộc chiếm đa số, đó là người Lào.

Trong tiếng Lào, nước này được gọi là Muang Lao (ເມືອງ ລາວ) hoặc Pathet Lao (ປະ ເທດ ລາວ), cả hai đều có nghĩa là Quốc gia Lào.

Phát hiện một sọ người cổ đại trong hang Tam Pa Ling thuộc Dãy Trường Sơn tại miền bắc Lào ; hộp sọ có niên đại tối thiểu là 46.000 năm, là hoá thạch người văn minh có niên đại xa nhất được phát hiện tại Khu vực Đông Nam Á. [ 14 ] Các đồ tạo tác bằng đá, trong đó có đồ theo kiểu văn hoá Hoà Bình, được phát hiện trong những di chỉ có niên đại từ thế Canh Tân muộn tại miền bắc Lào. [ 15 ] Bằng chứng khảo cổ học cho thấy xã hội nông nghiệp tăng trưởng trong thiên niên kỷ 4 TCN. Các bình và những loại đồ khác được chôn cho thấy một xã hội phức tạp, có những vật phẩm bằng đồng Open khoảng chừng năm 1500 TCN, và những công cụ đồ sắt được biết đến từ năm 700 TCN. Thời kỳ lịch sử dân tộc nguyên thuỷ có đặc thù là tiếp xúc với những nền văn minh Trung Quốc và Ấn Độ. Theo vật chứng ngôn ngữ học và lịch sử vẻ vang khác, những bộ lạc nói tiếng Thái di cư về phía tây nam đến những chủ quyền lãnh thổ Lào và Xứ sở nụ cười Thái Lan ngày này từ Quảng Tây khoảng chừng giữa những thế kỷ 8 và 9. [ 16 ]
Lào có nguồn gốc lịch sử vẻ vang từ Vương quốc Lan Xang ( Triệu Voi ) được Phà Ngừm xây dựng vào thế kỷ XIV, [ 17 ] : 223. Phà Ngừm là hậu duệ của một dòng dõi quân chủ Lào, có tổ tiên là Mông Bì La Các. Ông lập Phật giáo Thượng toạ bộ làm quốc giáo và khiến Lan Xang trở nên thịnh vượng. Trong vòng 20 năm hình thành, vương quốc bành trướng về phía đông đến Chăm Pa và dọc Dãy Trường Sơn. Tuy nhiên, những triều thần không chịu được tính hung tàn của ông nên họ đày ông đến khu vực mà nay thuộc tỉnh Nan của Xứ sở nụ cười Thái Lan vào năm 1373, [ 18 ]. Con trai cả của Phà Ngừm là Oun Heuan đăng cơ với tước hiệu Samsenthai, Lan Xang trở thành một TT mậu dịch quan trọng trong thời hạn 43 năm Samsenthai quản lý. Sau khi Samsenthai mất vào năm 1421, Lan Xang sụp đổ thành những phe phái xung khắc trong 100 năm sau đó .Năm 1520, Photisarath đăng cơ và dời đô từ Luang Prabang đến Viêng Chăn nhằm mục đích tránh Miến Điện xâm lăng. Setthathirat trở thành quốc vương vào năm 1548 sau khi cha ông bị ám sát, ông ra lệnh thiết kế xây dựng That Luang, khu công trình hiện trở thành biểu trương vương quốc của Lào. Setthathirat mất tích khi trở về sau một cuộc viễn chinh sang Cao Miên, Lan Xang mở màn suy yếu nhanh gọn .Phải đến năm 1637, khi Sourigna Vongsa đăng cơ, Lan Xang mới bành trướng biên giới hơn nữa. Thời gian Sourigna Vongsa quản lý thường được nhìn nhận là thời hoàng kim của Lào. Đến khi ông mất, Lan Xang không có người kế vị và bị phân thành ba thân vương quốc : Luang Phrabang, Viêng Chăn và Champasak. Từ năm 1763 đến năm 1769, những đội quân Miến Điện tràn vào miền Bắc Lào và sáp nhập Luang Phrabang, trong khi Champasak ở đầu cuối nằm dưới quyền bá chủ của Xiêm La .Chao Anouvong được người Xiêm phong làm vua chư hầu của Viêng Chăn. Ông khuyến khích phục hưng mỹ thuật và văn học Lào, cải tổ quan hệ với Luang Phrabang. Chao Anouvong thực thi khởi nghĩa chống Xiêm La vào năm 1826, hiệu quả là thất bại và Viêng Chăn bị cướp phá. [ 19 ]Một chiến dịch quân sự chiến lược của Xiêm La tại Lào vào năm 1876 được một nhà quan sát Anh diễn đạt là đã ” quy đổi thành một cuộc tập kích săn nô lệ quy mô lớn “. [ 20 ]
k.1900.Binh sĩ Lào địa phương trong vệ binh thuộc địa Pháp ,Đến cuối thế kỷ 19, Luang Prabang bị Quân Cờ Đen từ Trung Quốc sang cướp phá. [ 21 ] Pháp giải cứu Quốc vương Oun Kham và đưa Luang Phrabang thành một xứ bảo lãnh. Ngay sau đó, Vương quốc Champasak và chủ quyền lãnh thổ Vientiane cũng trở thành xứ bảo lãnh của Pháp. Quốc vương Sisavang Vong của Luang Phrabang trở thành quân chủ của một nước Lào thống nhất và Vientiane lại trở thành TP. hà Nội .Lào chưa từng quan trọng so với Pháp, [ 22 ] đây chỉ là một vùng đệm giữa Vương Quốc của nụ cười chịu tác động ảnh hưởng của Anh với Trung Kỳ và Bắc Kỳ vốn quan trọng hơn về kinh tế tài chính. Trong thời hạn quản lý, người Pháp đưa vào mạng lưới hệ thống sưu dịch, buộc mọi phái mạnh tại Lào góp phần 10 ngày lao động chân tay mỗi năm cho cơ quan chính phủ thực dân. Lào sản xuất thiếc, cao su đặc và cafe, tuy nhiên chưa từng chiếm hơn 1 % xuất khẩu của Đông Dương thuộc Pháp. Đến năm 1940, có khoảng chừng 600 công dân Pháp sống tại Lào. [ 23 ] Dưới sự quản lý của Pháp, người Nước Ta được khuyến khích di cư sang Lào, những người thực dân Pháp nhìn nhận như thể một giải pháp hài hòa và hợp lý cho một yếu tố thực tiễn. Đến năm 1943, dân số Nước Ta chiếm gần 40.000 người, chiếm đa phần ở những thành phố lớn nhất của Lào và được hưởng quyền bầu chỉ huy của họ. Kết quả là 53 % dân số Viêng Chăn, 85 % người Thakhek và 62 % người Pakse là người Nước Ta, ngoại trừ Luang Phrabang nơi dân số hầu hết là người Lào. Cuối năm 1945, Pháp thậm chí còn còn lập kế hoạch đầy tham vọng để chuyển dời dân số Nước Ta sang ba vùng trọng điểm, tức là vùng đồng bằng Viêng Chăn, vùng Savannakhet, cao nguyên Bolaven. Nếu không, theo Martin Stuart-Fox, Lào hoàn toàn có thể đã mất quyền trấn áp đất nước của họ .Trong Chiến tranh quốc tế thứ hai, những lực lượng Pháp Vichy, Đất nước xinh đẹp Thái Lan, Đế quốc Nhật Bản, Pháp Tự do, Trung Quốc lần lượt chiếm đóng Lào. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, một nhóm dân tộc bản địa chủ nghĩa công bố Lào độc lập, Thành Phố Hà Nội là Luang Prabang tuy nhiên đến ngày 7 tháng 4 năm 1945 binh sĩ Nhật Bản chiếm đóng thành phố. [ 24 ] Người Nhật nỗ lực ép buộc Sisavang Vong công bố Lào độc lập tuy nhiên đến ngày 8 tháng 4 cùng năm, ông chỉ công bố Lào chấm hết là chủ quyền lãnh thổ bảo lãnh của Pháp. Sau đó ông bí mật phái Thân vương Kindavong đại diện thay mặt cho Lào trong Đồng Minh và Hoàng tử Sisavang làm đại diện thay mặt bên người Nhật. [ 24 ] Khi Nhật Bản đầu hàng, một số ít nhân vật dân tộc bản địa chủ nghĩa tại Lào ( gồm có Thân vương Phetsarath ) công bố Lào độc lập, tuy nhiên đến đầu năm 1946, người Pháp tái chiếm đóng và trao quyền tự trị hạn chế cho Lào .Trong Chiến tranh Đông Dương, Đảng Cộng sản Đông Dương xây dựng tổ chức triển khai kháng chiến Pathet Lào. Pathet Lào khởi đầu cuộc chiến tranh chống lực lượng thực dân Pháp với viện trợ của Việt Minh. Năm 1950, Pháp trao cho Lào quyền bán tự trị với vị thế một ” nhà nước link ” trong Liên hiệp Pháp. Pháp duy trì quyền trấn áp trong thực tiễn cho đến ngày 22 tháng 10 năm 1953 thì Pháp quyết định hành động trao trả chủ quyền lãnh thổ trong độc lập, khi Lào độc lập trọn vẹn với chính thể quân chủ lập hiến .
Hiệp định Genève năm 1954 kết thúc Chiến tranh Đông Dương. Năm 1955, Hoa Kỳ lập một đơn vị chức năng đặc biệt quan trọng nhằm mục đích thay thế sửa chữa Pháp ủng hộ Lục quân Hoàng gia Lào chống Pathet Lào cộng sản .Năm 1960, giao tranh bùng phát giữa Lục quân Hoàng gia Lào và những du kích Pathet Lào được Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên Xô hậu thuẫn. Một chính phủ nước nhà lâm thời đoàn kết dân tộc bản địa thứ nhì được Thân vương Souvanna Phouma xây dựng vào năm 1962 tuy nhiên thất bại, và tình hình dần xấu đi và biến thành nội chiến quy mô lớn giữa cơ quan chính phủ Hoàng gia Lào và Pathet Lào. Pathet Lào được quân đội và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Nước Ta ủng hộ .
Di chỉ Muang Khoun bị bom Mỹ tàn phá trong thập niên 1960 .Lào giữ vai trò quan trọng trong Chiến tranh Nước Ta do Quân đội Nhân dân Việt Nam tiến vào và nắm giữ nhiều chủ quyền lãnh thổ của Lào để mở đường tiếp tế cho mặt trận miền Nam Nước Ta. Đáp lại, Hoa Kỳ oanh tạc những vị trí của quân đội Nước Ta, ủng hộ những lực lượng chống cộng sản chính quy và không chính quy tại Lào và tương hỗ quân Nước Ta Cộng hòa xâm nhập Lào .Năm 1968, Quân đội Nhân dân Nước Ta phát động tiến công giúp Pathet Lào chống lại lực lượng Hoàng gia Lào. Cuộc tiến công này khiến lực lượng Quân đội Hoàng gia Lào tan rã ở mức độ lớn, thế lực chống cộng chính tại Lào chuyển sang lực lượng H’Mông dưới quyền Vàng Pao do Hoa Kỳ và Thailand ủng hộ .

Cuộc oanh tạc trên không chống lại Pathet Lào và Quân đội Nhân dân Việt Nam đã được thực hiện bởi Hoa Kỳ để ngăn chặn sự sụp đổ của Chính phủ Hoàng gia Lào và từ chối việc sử dụng Đường mòn Hồ Chí Minh để tấn công lực lượng Hoa Kỳ tại Cộng hòa Việt Nam. Từ năm 1964 đến năm 1973, Hoa Kỳ ném hai triệu tấn bom tại Lào, gần bằng lượng bom họ ném tại châu Âu và châu Á trong Chiến tranh thế giới thứ hai, khiến Lào trở thành quốc gia bị ném bom nặng nề nhất trong lịch sử nếu so với dân số; The New York Times lưu ý rằng “mỗi người Lào nhận gần một tấn bom.”[25] Khoảng 80 triệu quả bom không phát nổ và vẫn còn rải rác khắp đất nước, khiến nhiều vùng đất rộng lớn không thể canh tác và làm thiệt mạng hàng chục người Lào mỗi năm.[26]

Năm 1975, Pathet Lào cùng Quân đội Nhân dân Nước Ta lật đổ chính phủ nước nhà Vương quốc Lào, buộc Quốc vương Savang Vatthana thoái vị vào ngày 2 tháng 12 năm 1975. Từ 20.000 đến 70.000 người Lào chết trong nội chiến. [ 27 ] [ 28 ] [ 29 ] [ 30 ]

Vào ngày 2 tháng 12 năm 1975, sau khi nắm quyền kiểm soát đất nước, chính phủ Pathet dưới quyền Kaysone Phomvihane đổi tên nước thành Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và ký kết các thỏa thuận cho Việt Nam quyền được bố trí lực lượng vũ trang và bổ nhiệm các cố vấn hỗ trợ giám sát đất nước. Trong một bài báo được xuất bản năm 1990, nhà hoạt động nhân quyền Hmong Vang Pobzeb đã viết rằng Lào là lãnh thổ thuộc địa của Việt Nam kể từ ngày 2 tháng 12 năm 1975 và được chỉ đạo bởi Việt Nam trong các vấn đề nội bộ và đối ngoại. Mối quan hệ chặt chẽ giữa Lào và Việt Nam đã được chính thức hóa thông qua một hiệp ước được ký năm 1977, từ đó không chỉ cung cấp hướng dẫn cho chính sách đối ngoại của Lào mà còn là cơ sở cho sự tham gia của Việt Nam ở tất cả các cấp chính trị và kinh tế Lào. Năm 1979, Việt Nam yêu cầu Lào kết thúc quan hệ với Trung Quốc, khiến Lào bị Trung Quốc, Hoa Kỳ và các quốc gia khác cô lập về thương mại. Xung đột giữa phiến quân người H’Mông với Pathet Lào và Quân đội Nhân dân Việt Nam tiếp tục sau nội chiến tại các khu vực trọng yếu của Lào. Năm 1979 có 50.000 quân Việt Nam đóng quân tại Lào và có tới 6.000 quan chức dân sự Việt Nam, trong đó có 1.000 người trực tiếp gắn bó với các bộ ở Vientiane.

Cuộc xung đột giữa phiến quân H’mong và Quân đội Nhân dân Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ( SRV ) cũng như Pathet Lào do SRV hậu thuẫn liên tục tại những khu vực trọng điểm của Lào, gồm có cả Vùng quân sự chiến lược khép kín Saysaboune, Khu quân sự chiến lược khép kín Xaisamboune gần tỉnh Viêng Chăn và tỉnh Xieng Khouang. Từ năm 1975 đến năm 1996, Hoa Kỳ tái định cư khoảng chừng 250.000 người tị nạn Lào từ xứ sở của những nụ cười thân thiện, trong đó có 130.000 người H’Mông. [ 31 ] ( Xem : Khủng hoảng tị nạn Đông Dương )Ngày 2 tháng 12 năm năm ngoái, Lào kỷ niệm 40 năm xây dựng nước .
Lào là vương quốc nội lục duy nhất tại Khu vực Đông Nam Á [ 32 ], hầu hết chủ quyền lãnh thổ nắm giữa vĩ độ 14 ° và 23 ° Bắc, và kinh độ 100 ° và 108 ° Đông. Lào có cảnh sắc rừng rậm, hầu hết là những dãy núi không nhẵn, đỉnh núi cao nhất là Phou Bia cao 2.818 m, cùng một số ít đồng bằng và cao nguyên. Sông Mekong tạo thành một đoạn dài biên giới phía tây với Đất nước xinh đẹp Thái Lan, còn dãy Trường Sơn tạo thành hầu hết biên giới phía đông với Nước Ta, dãy núi Luangprabang tạo thành biên giới tây-bắc với những vùng cao Xứ sở nụ cười Thái Lan. Có hai cao nguyên là Xiangkhoang tại phía bắc và Bolaven tại phía nam. Lào có khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu tác động ảnh hưởng của gió mùa. [ 33 ] Lào hoàn toàn có thể được phân thành ba khu vực địa lý : bắc, trung và nam. [ 34 ]Mùa mưa riêng không liên quan gì đến nhau và lê dài từ tháng 5 đến tháng 11, tiếp đến là mùa khô lê dài từ tháng 12 đến tháng 4. Theo truyền thống cuội nguồn địa phương, một năm có ba mùa là mùa mưa, mùa lạnh và mùa nóng, do hai tháng cuối của mùa khô nóng hơn đáng kể so với bốn tháng trước đó. Thủ đô của Lào là Vientiane, những thành thị lớn khác là Luang Prabang, Savannakhet và Pakse .Năm 1993, cơ quan chính phủ Lào dành ra 21 % diện tích quy hoạnh đất cho bảo tồn môi trường tự nhiên sống tự nhiên. [ 35 ] Đây là một trong những quốc gia thuộc khu vực trồng thuốc phiện ” Tam giác Vàng “. Theo cuốn sách thực tiễn của UNODC vào tháng 10 năm 2007 về trồng trọt thuốc phiện ở Khu vực Đông Nam Á, diện tích quy hoạnh trồng cây thuốc phiện là 15 km vuông, giảm 3 km vuông so với năm 2006 .Lào hoàn toàn có thể được coi là gồm có ba khu vực địa lý : bắc, trung và nam .
Bản đồ phân loại kiểu khí hậu LàoLào có khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa do nằm đa phần ở đới khí hậu nhiệt đới gió mùa. Khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa và khí hậu cận nhiệt đới ẩm cũng là đặc thù ở 1 số ít nơi .

Lào được phân thành 17 tỉnh (khoueng) và thủ đô Vientiane. Tỉnh mới nhất là Xaisomboun, được thành lập vào năm 2013. Các tỉnh được chia thành huyện (muang) rồi đến bản (ban). Một bản “đô thị” về cơ bản là một thị trấn.[34]

Lào ngày càng gặp nhiều yếu tố về môi trường tự nhiên, với nạn phá rừng là một yếu tố đặc biệt quan trọng quan trọng như lan rộng ra khai thác thương mại rừng, kế hoạch bổ trợ những khu công trình thủy điện, nhu yếu quốc tế cho động vật hoang dã hoang dã và lâm sản ngoài gỗ cho thực phẩm và thuốc truyền thống cuội nguồn và dân số tạo ra áp lực đè nén ngày càng tăng .Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc cảnh báo nhắc nhở : ” Bảo vệ môi trường tự nhiên và sử dụng vững chắc tài nguyên vạn vật thiên nhiên ở Lào là yếu tố quan trọng để giảm nghèo và tăng trưởng kinh tế tài chính. “

Vào tháng 4 năm 2011, tờ The Independent đưa tin Lào đã bắt đầu làm việc trên đập Xayaburi gây tranh cãi trên sông Mekong mà không được chính thức phê duyệt. Các nhà môi trường nói rằng đập sẽ ảnh hưởng xấu đến 60 triệu người và Campuchia và Việt Nam – quan ngại về dòng chảy của nước – chính thức phản đối dự án. Ủy ban sông Mê Kông, một cơ quan liên chính phủ khu vực được thiết kế để thúc đẩy “quản lý bền vững” dòng sông, nổi tiếng với cá da trơn khổng lồ của nó, đã thực hiện một nghiên cứu cảnh báo nếu Xayaburi và các kế hoạch tiếp theo đi trước, nó “cơ bản sẽ làm suy yếu sự phong phú, năng suất và sự đa dạng của các nguồn tài nguyên cá Mekong “. Quốc gia láng giềng Việt Nam cảnh báo rằng con đập sẽ gây hại cho đồng bằng sông Cửu Long, nơi có gần 20 triệu người và cung cấp khoảng 50% sản lượng gạo của Việt Nam và hơn 70% sản lượng thủy sản và trái cây.

Milton Osborne, Tham dự viên tại Viện Chính sách Quốc tế Lowy, người đã nghiên cứu và điều tra sâu xa về sông Mekong, cảnh báo nhắc nhở : ” Kịch bản tương lai của sông Mekong không còn là nguồn của cá. “Khai thác gỗ phạm pháp cũng là một yếu tố lớn. Các nhóm môi trường tự nhiên ước tính 500.000 mét khối đang bị những công ty hợp tác với Quân đội Nhân dân Lào khai thác và sau đó luân chuyển từ Lào sang Nước Ta hàng năm, với hầu hết đồ nội thất bên trong ở đầu cuối được xuất khẩu sang những nước phương Tây. Một cuộc tìm hiểu của chính phủ nước nhà năm 1992 chỉ ra rằng rừng chiếm khoảng chừng 48 Xác Suất diện tích quy hoạnh đất của Lào. Độ bao trùm rừng giảm xuống còn 41 % trong một cuộc khảo sát năm 2002. Chính quyền Lào đã nói rằng, trên thực tiễn, độ bao trùm của rừng hoàn toàn có thể không quá 35 % do những dự án Bất Động Sản tăng trưởng như thủy điện .
Lào là một nhà nước xã hội chủ nghĩa công khai minh bạch đống ý chủ nghĩa cộng sản. Chính đảng hợp pháp duy nhất là Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Nguyên thủ vương quốc là quản trị nước, người này đồng thời là tổng bí thư của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Thủ tướng là một thành viên trong Bộ Chính trị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Các chủ trương của chính phủ nước nhà được Đảng xác lập trải qua Bộ Chính trị gồm 11 thành viên và Ủy ban Trung ương Đảng gồm 61 thành viên. Các quyết định hành động quan trọng của cơ quan chính phủ do Hội đồng Bộ trưởng xem xét. Nước Ta duy trì ảnh hưởng tác động đáng kể đến Bộ Chính trị Đảng Nhân dân Cách mạng Lào .Hiến pháp tiên phong của Lào được phát hành vào ngày 11 tháng 5 năm 1947, trong đó công bố Lào là một nhà nước độc lập trong Liên hiệp Pháp. Hiến pháp sửa đổi vào ngày 11 tháng 5 năm 1957 bỏ lỡ đề cập đến Liên hiệp Pháp, tuy nhiên vẫn còn quan hệ mật thiết về giáo dục, y tế, kỹ thuật với cường quốc thực dân cũ. Văn kiện năm 1957 bị bãi bỏ vào ngày 3 tháng 12 năm 1975, khi xây dựng chính sách mới theo chủ nghĩa cộng sản. Một hiến pháp mới được trải qua vào năm 1991, trong đó xác lập ” vai trò chỉ huy ” của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào .Cuộc bầu cử QH 1992 bầu ra 85 đại biểu, số đại biểu tăng lên 99 vào năm 1997, 115 vào năm 2006 và 132 vào năm 2011 .

Quân đội Nhân dân Lào có quy mô nhỏ, ít ngân sách và không đủ nguồn lực; sứ mệnh của họ tập trung vào an ninh biên giới và nội địa, chủ yếu là chống lại các nhóm nổi dậy người H’Mông và đối lập khác. Cùng với Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và chính phủ, Quân đội Nhân dân Lào là trụ cột thứ ba của bộ máy nhà nước, và được dự kiến ngăn chặn bất ổn chính trị và dân sự hoặc tình huống khẩn cấp tương tự. Không tồn tại mối đe dọa từ bên ngoài đối với Lào, và Quân đội Nhân dân Lào duy trì quan hệ mạnh mẽ với Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Là một vương quốc không giáp biển, lại có hạ tầng chưa hoàn thành xong và phần nhiều lực lượng lao động thiếu kĩ năng, Lào vẫn là một trong những nước nghèo nhất Khu vực Đông Nam Á. Kinh tế Lào nhờ vào nhiều vào góp vốn đầu tư và thương mại với những nước láng giềng. Năm 2009, dù Lào về chính thức vẫn là nhà nước cộng sản, tuy nhiên chính quyền sở tại Obama công bố Lào không còn là nước Marx – Lenin và bỏ lệnh cấm những công ty Lào nhận kinh tế tài chính từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hoa Kỳ ( Ex-Im Bank ). [ 36 ] Năm 2011, Sở Giao dịch Chứng khoán Lào mở màn thanh toán giao dịch. Năm năm nay, Trung Quốc là nhà đầu tư quốc tế lớn nhất vào kinh tế tài chính Lào, tính luỹ kế họ đã góp vốn đầu tư 5,395 tỷ USD trong quy trình tiến độ 1989 – năm trước, xếp thứ nhì và thứ ba trong tiến trình này là Đất nước xinh đẹp Thái Lan ( 4,489 tỷ USD ) và Nước Ta ( 3,108 tỷ USD ). [ 37 ] .Nông nghiệp tự cấp vẫn chiếm đến 50% GDP và tạo 80 % số việc làm. Chỉ có 4,01 % diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ là đất canh tác và chỉ 0,34 % diện tích quy hoạnh chủ quyền lãnh thổ được sử dụng làm đất trồng trọt lâu dài hơn, [ 38 ] đây là tỷ suất thấp nhất trong Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng. Lúa chi phối nông nghiệp Lào do khoảng chừng 80 % diện tích quy hoạnh đất canh tác dành cho trồng lúa. [ 39 ] Khoảng 77 % nông hộ Lào tự phân phối gạo. [ 40 ] Sản lượng lúa tăng 5 % mỗi năm từ năm 1990 đến năm 2005 nhờ nâng cấp cải tiến về giống và cải cách kinh tế tài chính, [ 41 ] Lào lần đầu đạt được cân đối ròng về xuất nhập khẩu gạo vào năm 1999. [ 42 ] Lào có lẽ rằng có nhiều giống gạo nhất trong Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng. Từ năm 1995, chính phủ nước nhà Lào thao tác cùng Viện Nghiên cứu Lúa Quốc tế tại Philippines nhằm mục đích tích lũy những mẫu hạt của hàng nghìn giống lúa tại Lào. [ 43 ]
Chợ sáng tại Vientiane .Kinh tế Lào nhận được viện trợ tăng trưởng từ IMF, ADB và những nguồn quốc tế khác, cũng như góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế về tăng trưởng xã hội, công nghiệp thủy điện và khai mỏ ( đáng quan tâm nhất là đồng và vàng ). Du lịch là ngành tăng trưởng nhanh gọn. Phát triển kinh tế tài chính tại Lào bị cản trở do chảy máu chất xám. [ 44 ]Lào giàu tài nguyên vạn vật thiên nhiên, tuy nhiên phải nhập khẩu dầu khí. Luyện kim là một ngành quan trọng và cơ quan chính phủ kỳ vọng lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế để tăng trưởng những mỏ than, vàng, bô xít, thiếc, đồng và sắt kẽm kim loại có giá trị khác. Ngoài ra, nguồn tài nguyên nước nhiều mẫu mã và địa hình núi non được cho phép Lào sản xuất và xuất khẩu thủy điện với số lượng lớn. Lào xuất khẩu điện sang Vương Quốc của nụ cười và Nước Ta. [ 45 ]Ngành du lịch Lào tăng trưởng nhanh gọn, đạt gần 4,7 triệu hành khách quốc tế trong năm năm ngoái, đông nhất là khách xứ sở của những nụ cười thân thiện ( 2,32 triệu ), Nước Ta ( 1,19 triệu ) và Trung Quốc ( 0,51 triệu ) [ 46 ] Du lịch góp phần 679,1 triệu USD cho GDP vào năm 2010, dự trù tăng lên 1,5857 tỷ USD vào năm 2020. Năm 2010, 1/10, 9 số việc làm là trong nghành nghề dịch vụ du lịch. Thu nhập xuất khẩu từ hành khách quốc tế và sản phẩm & hàng hóa du lịch dự kiến tăng lên 484,2 triệu USD vào năm 2020, chiếm 12,5 % xuất khẩu. [ 47 ] Luang Prabang với văn hóa truyền thống Phật giáo và kiến trúc thuộc địa, cùng tổng hợp đền cổ Khmer Wat Phu là những di sản quốc tế UNESCO, Cánh đồng Chum cũng được đề cử .Các trường bay chính của Lào là trường bay quốc tế Wattay tại Vientiane và trường bay quốc tế Luang Prabang, trường bay quốc tế Pakse cũng có một vài đường bay quốc tế. Hãng hàng không vương quốc của Lào là Lao Airlines. Các hãng hàng không khác có đường bay đến Lào là Bangkok Airways, Vietnam Airlines, AirAsia, Thai Airways International, Trung Quốc Eastern Airlines và Silk Air. Phần lớn nước Lào thiếu hạ tầng đẩy đủ. Lào chỉ có một đoạn đường tàu ngắn nối Vientiane với Đất nước xinh đẹp Thái Lan qua cầu Hữu nghị Thái-Lào. Các tuyến đường đi bộ link những TT đô thị lớn, đặc biệt quan trọng là Đường 13, được tăng cấp trung thời hạn qua, tuy nhiên những làng nằm xa những đường chính chỉ hoàn toàn có thể tiếp cận bằng đường mòn. Tồn tại hạn chế về viễn thông, tuy nhiên điện thoại di động trở nên thông dụng tại những TT đô thị. Trong nhiều khu vực nông thôn, tối thiểu cũng có điện năng cục bộ. Xe Songthaew được sử dụng để luân chuyển đường dài và địa phương .

Tại Lào, người Hoa là thế lực chi phối nền kinh tế. Hiện Lào có khoảng 13 đặc khu kinh tế của Trung Quốc, trong đó có Đặc khu Kinh tế Tam giác vàng (GTSEZ) rộng 10.000 hecta. Paul Chamber, giám đốc nghiên cứu của Viện nghiên cứu các vấn đề Đông Nam Á tại Thái Lan, cho biết: “Phía bắc nước Lào giờ đây đã gần như bị biến thành một đất nước Trung Quốc mới“. Vào năm 2014, nhiều người dân Lào sống tại GTSEZ đã biểu tình chống lại việc chính quyền giải tỏa và thu hồi đất để mở rộng đặc khu kinh tế này. Theo lời của chuyên gia tư vấn Linh tại Bokeo: “Trung Quốc sẽ tiếp tục xây dựng mối quan hệ tại đây và có thể biến Lào thành một Tây Tạng kế tiếp“.[48]

Lịch sử dân số

Năm	Số dân	±%
1880	870.000	—
1900	999.000	+14.8%
1950	1,680,000	—
1960	2,000,000	—
1970	2,600,000	—
1980	3,300,000	—
1990	4,200,000	—
1995	5,300,000	—
2005	5,870,000	—
2010	6,450,000	—
2017	6,800,000	—

Lịch sử dân số

Năm	Số dân	±%
2020	7,200,000	—
2030	8,380,000	—
2040	9,600,000	—
2050	10,100,000	—
2060	10,800,000	—
2070	10,900,000	—
2080	11,000,000	—
2090	10,800,000	—
2100	10,300,000	—

Dân số Lào ước tính đạt 6,5 triệu người vào năm 2012, phân chia không đều trên chủ quyền lãnh thổ. Hầu hết dân chúng sống tại những thung lũng của sông Mekong và những chi lưu của nó. Thủ đô Vientiane có 740 nghìn dân cư vào năm 2008. Mật độ dân số Lào đạt 27 / km2. [ 49 ] Cư dân Lào thường được phân loại theo độ cao, gần tương ứng với dân tộc bản địa .Hơn 50% dân số ( 60 % ) là người Lào, chiếm phần nhiều dân cư vùng thấp, họ là dân tộc bản địa chiếm lợi thế về chính trị và văn hóa truyền thống tại Lào. Người Lào thuộc nhóm ngôn từ Thái, họ mở màn di cư từ Trung Quốc về phía nam vào thiên niên kỷ 1. 10 % dân số là những nhóm vùng thấp khác, họ cùng với người Lào hợp thành Lào Loum. Tại vùng núi miền trung và miền nam, những bộ lạc Môn-Khmer gọi chung là Lào Theung, hay Lào vùng giữa, chiếm lợi thế. Họ từng là dân cư địa phương tại miền bắc Lào. Một số người Việt, Hoa và Thái vẫn ở lại, đặc biệt quan trọng là tại những đô thị, tuy nhiên nhiều người dời đi khi Lào độc lập vào cuối thập niên 1940, nhiều người trong số họ tái định cư tại Nước Ta, Hồng Kông hay sang Pháp. Lào Theung chiếm khoảng chừng 30 % dân số. [ 50 ] Các dân tộc bản địa vùng cao như H’Mông, Dao, Shan và 1 số ít dân tộc bản địa Tạng-Miến sống trong những khu vực cô lập tại Lào trong thời hạn dài. Các bộ lạc vùng đồi núi có nguồn gốc hỗn hợp về dân tộc bản địa / văn hóa-ngôn ngữ tại miền bắc Lào gồm có người Lua và người Khơ Mú, họ là dân tộc bản địa địa phương của Lào. Các dân tộc bản địa này được gọi chung là Lào Soung hay Lào vùng cao. Người Lào Soung chiếm khoảng chừng 10 % dân số. [ 51 ]Ngôn ngữ chính thức và chi phối tại Lào là tiếng Lào, đây là một ngôn từ có thanh điệu thuộc nhóm ngôn từ Thái. Tuy nhiên, chỉ hơn 50% dân chúng nói tiếng Lào bản ngữ, phần còn lại nói những dân tộc thiểu số, đặc biệt quan trọng là ở nông thôn. Chữ cái Lào tiến triển trong khoảng chừng giữa thế kỷ XIII và XIV, bắt nguồn từ chữ viết Khmer cổ và tương đương với chữ xứ sở của những nụ cười thân thiện. [ 52 ] Ngoài ra, còn có những ngôn từ thiểu số như Khơ Mú và Mông, đặc biệt quan trọng là tại vùng giữa và vùng cao .67 % người Lào là Fan Hâm mộ Phật giáo Thượng tọa bộ, 1,5 % là Fan Hâm mộ Cơ Đốc giáo và 31,5 % theo những tôn giáo khác hoặc không xác lập [ 53 ] theo tìm hiểu nhân khẩu năm 2005. [ 54 ] Phật giáo từ lâu đã là một thế lực xã hội quan trọng tại Lào. Phật giáo Thượng tọa bộ sống sót tự do với thuyết đa thần địa phương từ khi được truyền bá đến .Tuổi thọ dự trù khi sinh của phái mạnh Lào là 60,85 năm, còn của phái đẹp là 64,76 năm tính đến 2012. [ 54 ] Tuổi thọ triển vọng khỏe mạnh là 54 năm vào năm 2007. [ 55 ] Năm 2008, 43 % dân số không được tiếp cận nguồn nước vệ sinh, tuy nhiên số lượng này giảm còn 33 % vào năm 2010. [ 54 ]Tỷ lệ biết chữ của người thành niên tại Lào vượt quá hai phần ba. [ 56 ] Tỷ lệ biết chữ của phái mạnh cao hơn của phái đẹp. [ 55 ] Tỷ lệ biết chữ đạt 73 % theo ước tính vào năm 2010. Năm 2004, tỷ suất nhập học tiểu học đạt 84 %. [ 55 ] Đại học Quốc gia Lào là ĐH công lập, xây dựng vào năm 1996 .

Tôn giáo tại Lào ( 2010 ) [ 57 ]

 Phật giáo (66%)

 Tôn giáo dân gian Lào (30.7%)

 Kitô giáo (1.5%)

 Khác (1.8%)

Vũ công Lào trong dịp tết .

Phật giáo Thượng tọa bộ có ảnh hưởng chi phối trong văn hóa Lào, được phản ánh trên khắp đất nước từ ngôn ngữ trong chùa và trong mỹ thuật, văn học, nghệ thuật trình diễn. Nhiều yếu tố trong văn hóa Lào có trước khi Phật giáo truyền đến, chẳng hạn như âm nhạc Lào do nhạc cụ dân tộc là khèn chi phối, nó có nguồn gốc từ thời tiền sử. Tiếng khèn theo truyền thống đi kèm với người hát theo phong cách dân gian lam. Trong các phong cách lam, lam saravane có lẽ được phổ biến nhất.

Gạo nếp là một loại lương thực đặc trưng và có ảnh hưởng tác động văn hóa truyền thống và tôn giáo so với người Lào. Gạo nếp thường được yêu thích hơn gạo nhài, và trồng lúa nếp được cho là bắt nguồn tại Lào. Tồn tại nhiều truyền thống cuội nguồn và nghi lễ tương quan đến sản xuất lúa trong những môi trường tự nhiên khác nhau và trong nhiều dân tộc bản địa. Chẳng hạn, những nông dân Khơ Mú tại Luang Prabang trồng loại lúa Khao Kam với số lượng nhỏ gần lều để tưởng niệm cha mẹ đã mất, hoặc tại góc ruộng để biểu lộ cha mẹ vẫn sống. [ 58 ]Trong thời hạn gần đây, Beerlao của xí nghiệp sản xuất bia quốc doanh Lào đã trở nên thông dụng ở Lào và được người quốc tế và dân cư trong nước nhìn nhận rất cao. Năm 2004, tạp chí Time đã ca tụng Beerlao là loại bia tốt nhất châu Á .Sinh là một loại phục trang truyền thống lịch sử mà nữ giới Lào mặc trong hoạt động và sinh hoạt thường ngày, tựa như như áo dài của Nước Ta. Đây là một loại váy lụa dệt tay, hoàn toàn có thể nhận diện nữ giới mặc nó theo nhiều cách, ví dụ điển hình như khu vực xuất thân .Đa thê là một tội tại Lào theo pháp lý, tuy nhiên hình phạt ở mức thấp, và đa thê vẫn phổ cập trong người H’Mông. [ 59 ]

Toàn bộ báo chí tại Lào đều do chính quyền phát hành, trong đó có nhật báo Anh ngữ Vientiane Times và tuần báo Pháp ngữ Le Rénovateur. Thông tấn xã chính thức của quốc gia là Khao San Pathet Lao, hãng này phát hành các phiên bản tiếng Anh và Pháp tờ báo của họ. Lào hiện có chín nhật báo, 90 tạp chí, 43 đài phát thanh, và 32 đài truyền hình hoạt động khắp đất nước. Tính đến năm 2011, Báo Nhân Dân của Việt Nam và Tân Hoa xã của Trung Quốc là các tổ chức truyền thông ngoại quốc duy nhất được phép mở văn phòng tại Lào. Chính phủ Lào kiểm soát nghiêm ngặt toàn bộ các kênh truyền thông nhằm ngăn chặn phê bình các hành động của họ. Công dân Lào chỉ trích chính phủ là đối tượng bị mất tích, bắt giữ tùy tiện và tra khảo.[60][61]

Kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, chỉ có rất ít phim được sản xuất tại Lào. Một trong các phim thương mại đầu tiên là Sabaidee Luang Prabang, sản xuất vào năm 2008.[62] Nhà làm phim người Úc Kim Mordount sản xuất The Rocket tại Lào với dàn diễn viên nói tiếng Lào, phim xuất hiện trong Liên hoan Phim quốc tế Melbourne 2013 và thắng ba giải tại Liên hoan Phim quốc tế Berlin.[63] Gần đây, một vài công ty sản xuất địa phương kế tục sản xuất các phim Lào và giành được công nhận quốc tế. Trong số đó có At the Horizon do Anysay Keola làm đạo diễn[64] và Chanthaly do Mattie Do làm đạo diễn.[65][66]

Muay Lào là môn thể thao vương quốc, tương tự như như Muay Thái, Lethwei Myanmar và Pradal Serey Campuchia. Bóng đá tăng trưởng thành môn thể thao thông dụng nhất tại Lào. Giải vô địch Lào là giải đấu chuyên nghiệp cao nhất của những câu lạc bộ bóng đá Lào. Từ khi khởi đầu giải đấu, Câu lạc bộ Quân đội Lào là đội thành công xuất sắc nhất. [ 67 ]
Ngày 13-3-1963, tại trường bay Gia Lâm trong lễ tiễn Vua Sri Savan Vatthana cùng những vị khách Lào lên đường về nước kết thúc chuyến thăm Nước Ta, quản trị Hồ Chí Minh đã đọc một câu thơ về quan hệ Việt – Lào :

“	Việt – Lào hai nước chúng ta Tình sâu như nước hồng hà Cửu Long[68]	”
— Hồ Chí Minh

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học