CHĂN NUÔI BÒ THỊT TẠI VIỆT NAM: HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

[Bò là vật nuôi gắn chặt chẽ với người nông dân Việt Nam từ ngàn xưa đến nay. Chăn nuôi bò không những cung cấp thịt, sức kéo, phân bón mà còn cung cấp nguyên liệu cho một số ngành nghề thủ công mỹ nghệ. Đẩy mạnh chăn nuôi bò thực chất là tạo việc làm, tăng thu nhập và cải thiện điều kiện sống cho người nông dân, song song với nó là cung cấp thịt đáp ứng nhu cầu thực phẩm ngày càng cao của người tiêu dùng. Bài viết này đề cập tới sự thăng trầm của ngành chăn nuôi bò.

Ở nước ta, lượng thịt trâu bò, dê cừu cung cấp cho thị trường trong nước trong những năm gần đây chỉ chiếm 7-9%.

I. Đặt vấn đề

Bò là vật nuôi gắn ngặt nghèo với người nông dân Việt Nam từ ngàn xưa đến nay. Chăn nuôi bò không những phân phối thịt, sức kéo, phân bón mà còn cung ứng nguyên vật liệu cho 1 số ít ngành nghề bằng tay thủ công mỹ nghệ. Đẩy mạnh chăn nuôi bò thực ra là tạo việc làm, tăng thu nhập và cải tổ điều kiện kèm theo sống cho người nông dân, song song với nó là phân phối thịt phân phối nhu yếu thực phẩm ngày càng cao của người tiêu dùng. Bài viết này đề cập tới sự thăng trầm của ngành chăn nuôi bò. Trong đó, công tác làm việc tái tạo giống, tạo bò lai theo hướng thịt và năng lực phân phối thịt cho thị trường trong nước. Theo số liệu thống kê của FAO, 2012, 2013 tỷ suất tiêu thụ những loại thịt trên quốc tế như sau : thịt lợn trên 40 %, thịt gia cầm gần 30 %, thịt trâu, bò, dê, cừu, hươu, ngựa 25 – 28 %, số còn lại khoảng chừng trên 1 % là thịt của những vật nuôi khác ( Cục Chăn nuôi, năm trước ) .
Ở nước ta, lượng thịt trâu bò, dê cừu cung ứng cho thị trường trong nước trong những năm gần đây chỉ chiếm 7-9 %. Cụ thể, năm 2013 là 8,85 %, năm năm trước là 8,72 % và năm năm ngoái là 8,54 %. Riêng tiêu thụ thịt bò chỉ chiếm 6,47 % năm 2013, 6,38 % năm năm trước và 6,25 % năm năm ngoái ( TCTK, 1/10/2015 ). Chính vì số lượng thịt trâu bò, dê, cừu trong nước cung ứng không đủ ( chỉ nói số lượng, chưa nói chất lượng ), một lượng trâu bò sống được nhập khẩu với mục tiêu giết thịt và một lượng thịt tinh, thịt có xương đã được nhập khẩu nhằm mục đích bảo vệ loại thịt này cho thị trường tiêu thụ trong nước. Năm năm ngoái, nhập khẩu 419.952 trâu bò sống, thịt trâu bò không xương là 854 tấn, thịt trâu bò có xương là 4.845 tấn, thịt dê, cừu 890 tấn ( báo cáo giải trình TCHQ, 1/2016 ) .

II. Số lượng đàn bò từ năm 2010 – 2015

Đàn bò của nước ta năm 2001 có 3,8997 triệu con. Đàn bò tăng liên tục, đến năm 2007 đạt 6,7247 triệu con. Sự tăng liên tục này đã ghi dấu ấn trong kế hoạch tăng trưởng chăn nuôi Việt Nam đến năm 2020 được Chính Phủ ký phê duyệt ngày 16/01/2008 ( Quyết định số 10/2008 / QĐ-TTg ). Trong kế hoạch đã đề ra tiềm năng tăng trưởng trung bình hàng năm của đàn bò là 4,8 % và đạt 12,5 triệu con, trong đó tỷ suất bò lai 50 % ở năm 2020 .
Do một số ít chủ trương biến hóa, đất được giao cho những công ty hoặc tư nhân, hộ mái ấm gia đình quản trị. Diện tích bãi chăn thu hẹp, thậm chí còn không có bãi chăn chung nên tỷ suất sinh sản đàn bò giảm, chăn nuôi bò không mê hoặc như chăn nuôi lợn, gia cầm. Vì thế, đàn bò không những không tăng trưởng mà còn giảm sút. Sự giảm sút này mở màn từ vụ thu đông năm 2008, chính vụ rét năm 2008 đã làm hơn 210.000 trâu bò bê, nghé bị chết ( Cục chăn nuôi, 2008, 2009 ) .
Theo số liệu 01/10/2008 và 2009 của Tổng cục Thống kê, đàn bò nước ta vào thời gian đó chỉ còn tương ứng là 6,3377 và 6,1033 triệu con. Như vậy, từ năm 2010 cho đến năm 2013, đàn bò Việt Nam liên tục giảm. Từ 5,916 triệu con năm 2010 giảm còn 5,156 triệu con năm 2013. Năm năm trước, do nhu yếu thịt bò tăng nhanh, giá thịt bò cao so với giá những loại thịt khác, người chăn nuôi góp vốn đầu tư vào chăn nuôi bò, đàn bò lại tăng. Năm năm trước, đàn bò là 5,234 triệu con tăng lên và đạt 5,367 triệu con năm năm ngoái. Sự tăng giảm của đàn bò tại những vùng sinh thái xanh khác nhau không biến hóa đến cơ cấu tổ chức đàn bò tại những vùng. Vùng chăn nuôi bò nhiều nhất nước ta là Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung, tỷ suất đàn bò của vùng này luôn luôn chiếm khoảng chừng 40 % đàn bò trong toàn nước. Vùng đứng thứ hai là miền núi và Trung du phía Bắc, vùng này đàn bò luôn chiếm tỷ suất trên 17 % đàn bò trong toàn nước. Vùng có tỷ trọng đàn bò thấp so với toàn nước là vùng Đông Nam Bộ, đàn bò chỉ chiếm khoảng chừng 7 %. Các vùng còn lại : Tây Nguyên, Đồng Bằng Sông Cửu Long, Đồng Bằng Sông Hồng có tỷ suất đàn bò gần giống nhau, tỷ suất đàn bò trong những vùng chiếm 11 – 13 % đàn bò trong toàn nước .
Năm tỉnh nuôi bò nhiều nhất và luôn luôn có vị trí không thay đổi theo thứ tự là : Nghệ An, Gia Lai, Quãng Ngãi, Tỉnh Bình Định và Thanh Hóa .

Bảng 1:  Số liệu đàn đàn lai Việt Nam từ 2010 – 2015 (Tổng cục TK, 01/10 hàng năm)

 Bảng 2: Số lượng thịt bò hơi sản xuất trong năm

III. Số lượng bò lai trong đàn bò

Bò lai ở đây đề cập đến là bò lai Sind theo chương trình Sind hóa đàn bò trước đây và Zebu hóa đàn bò lúc bấy giờ .
Từ số liệu ở Bảng 1 hoàn toàn có thể nhận thấy :
– Số lượng đàn bò lai ở nước ta trong thời hạn qua tăng trưởng khá nhanh, tỷ suất bò lai đã đạt : 56,65 % trong đàn bò theo thống kê 01/10/2015, mặc dầu trong Chiến lược tăng trưởng chăn nuôi đến năm 2020 chỉ đưa ra số lượng là 50 %. Nhìn lại sự tăng trưởng, tỷ suất bò lai cả nước ta năm 1995 chỉ là 12 %, năm 1998 là 25 % và năm 2005 là 30 % ( Cục Chăn nuôi, 2006 ), và năm 2010 là 37,25 %. 25,25 % tỷ suất bò lai tăng trong quá trình này ( 1995 – 2010 ) ngoài sự tương hỗ của những Dự án chương trình ( Dự án World Bank 1995 – 1998, Dự án, chương trình tái tạo đàn bò theo hướng Zebu hóa, chương trình tăng trưởng bò thịt trong nước từ năm 2000 – 2010 ) còn có sự chỉ huy sát sao của chính quyền sở tại địa phương những cấp, đội ngũ cán bộ kỹ thuật từ TW đến địa phương và người chăn nuôi. Tốc độ tăng trưởng bò lai rất nhanh 19,40 % chỉ trong năm năm từ 2011 – năm nay là dẫn chứng rất thuyết phục từ hiệu suất cao những chương trình tái tạo đoàn bò, chương trình tăng trưởng bò thịt trong nước mặc dầu trong năm năm qua không có sự tương hỗ của dự án Bất Động Sản, chương trình nhà nước. Bò lai, chương trình tái tạo đàn bò theo hướng Zebu hóa và tăng trưởng bò thịt đã được người chăn nuôi gật đầu, ủng hộ cao .
– Tỷ lệ bò lai cao nhất là vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Vùng này có vận tốc tăng trưởng đàn bò lai nhanh nhất, vựơt cả Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Hồng. Năm 2010, tỷ suất bò lai ở vùng này chỉ đạt 60,62 %, còn Đông Nam Bộ là 62,22 % và Đồng bằng sông Hồng là 64,22 %. Đến nay, năm năm ngoái tỷ suất bò lai vùng này là 97,91 %, còn vùng Đông Nam Bộ là 94,98 %, vùng Đồng bằng sông Hồng đạt 78,11 %, Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung là 51,78 %. Tỷ lệ bò lai đạt thấp nhất là vùng miền núi và Trung du Bắc Bộ là 19,14 %, tiếp đó là vùng Tây Nguyên là 42,01 %. Tốc độ tăng trưởng bò lai phụ thuộc vào nhiều yếu tố : tập quán chăn nuôi, nhận thức của người chăn nuôi, điều kiện kèm theo thiên nhiên và môi trường kỹ thuật và những yếu tố xã hội khác. TP Hồ Chí Minh tỷ suất bò lai đạt 100 % đàn bò từ năm 2011, mặc dầu trước đấy, năm 2010 tỷ suất này mới chỉ đạt 24,13 % ( số liệu 01/10/2010 và 01/10/2011 – TCTK ). Nhiều tỉnh có tỷ suất bò lai đạt cao trên 70 % như : TP.HN, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Thành Phố Hải Dương, TP Bắc Ninh, Phú Thọ, Hà Nam, Tây Ninh, Hậu Giang, Tiền Giang, Vinh Long, Trà Vinh, Bến Tre, Long An, Tỉnh Bình Dương. Khu vực miền núi và Trung du phía Bắc tỷ suất bò Lai thấp nhất, tỉnh Hà Giang đến nay ( năm ngoái ) tỷ suất bò lai chưa đạt 1 %, Điện Biên đạt gần 10 % .

IV. Khả năng sản xuất thịt của đàn bò Việt Nam

Khả năng cho thịt của bò Việt Nam không cao do :
– Tầm vóc bé, sinh trưởng tăng trưởng chậm, khối lượng trưởng thành theo những tài liệu tìm hiểu, những báo cáo giải trình trong Hội nghị tăng trưởng chăn nuôi bò thịt ( Hội nghị tăng trưởng bò thịt, 2008 ) đề cập chỉ 140 – 200 kg khi trưởng thành, tùy vào vùng và giới tính ;
– Bò Việt Nam là bò kiêm dụng, người chăn nuôi Việt Nam chưa có thói quen vỗ béo bò trước khi giết thịt nên chất lượng thịt không cao, thịt dai .
– Khối lượng trung bình bò hơi giết mổ không cao, giao động từ 140 – 220 kg / con .
– Khối lượng bò hơi giết thịt tại vùng Đông Nam bộ cao nhất, giao động từ 180 – 220 kg ; khối lượng này thấp nhất là vùng miền núi và Trung du Bắc Bộ, giao động từ 140 – 178 kg. Khối lượng bò hơi nêu trên cũng phản ánh một phần nào về tập quán, môi trường tự nhiên, điều kiện kèm theo và tỷ suất bò lai xuất hiện trong đàn bò của những vùng .
– Khối lượng bò hơi giết thịt trong hai năm năm trước, năm ngoái cao hơn những năm trước đó được lý giải : ( 1 ) Tỷ lệ bò lai trong hai năm này tăng cao, bò lai tăng, khối lượng giết thịt sẽ tăng. ( 2 ) Trong hai năm qua lượng bò sống được nhập khẩu từ Úc, Vương Quốc của nụ cười về Việt Nam với mục tiêu giết thịt. Sau thời hạn nhập về ( 2 – 6 tháng ), số bò trên sẽ được giết thịt cung ứng cho nhu yếu tiêu thụ trong nước .

V. Kết luận

– Đàn bò Việt Nam tăng trưởng không không thay đổi và nhờ vào nhiều yếu tố, tỷ suất đàn bò lai trong đàn bò ngày càng cao. Lai tạo theo hướng Zebu hóa, tạo bò lai tăng trưởng theo hướng thịt là khuynh hướng nâng cao tầm vóc và năng lực cho thịt của đàn bò Việt Nam .
– Khả năng phân phối thịt của đàn bò Việt Nam thấp do tầm vóc bé, sinh trưởng tăng trưởng không cao, khối lượng khi trưởng thành giết thịt thấp, xấp xỉ 150 – 220 kg .
– Tập huấn nâng cao nhận thức, tích hợp thông dụng những giải pháp kỹ thuật được vận dụng cho người chăn nuôi là giải pháp nhanh nhất, hiệu suất cao nhất để nâng cao số lượng và chất lượng đàn bò Việt Nam .

PGS – TS Hoàng Kim Giao

quản trị Thương Hội Chăn nuôi Gia súc lớn
Nguyên Cục trưởng Cục Chăn nuôi ( Bộ NN&PTNT )
Nguồn : Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Văn hóa ẩm thực