Hawaii – Wikipedia tiếng Việt

Cờ Hawaii

Hawaii (phiên âm: “Ha-oai”; tiếng Hawaii: Hawaiʻi) là tiểu bang Hoa Kỳ nằm hoàn toàn trên quần đảo Hawaiʻi (ngày xưa được gọi quần đảo Sandwich bởi những người Châu Âu), nằm trong Thái Bình Dương cách lục địa khoảng 3.700 kilômét (2.300 dặm). Khi bang được gia nhập Liên bang ngày 21 tháng 8 năm 1959, Hawaiʻi được trở thành tiểu bang thứ 50 của Hoa Kỳ. Tên của tiểu bang trong tiếng Hawaiʻi có dấu ʻokina (ʻ), cho nên tiếng Anh chuẩn của Hawaiʻi (thổ ngữ Hawaiʻi) cũng phải được viết với dấu này. Đây là tiểu bang có tỷ lệ cư dân gốc Á cao nhất tại Hoa Kỳ.

Đây là nơi sinh của Tổng thống Barack Obama ( tại Honolulu ) .

Bản đồ các đảo về phía đông nam (phía có gió)

Hawaiʻi là tiểu bang duy nhất của Hoa Kỳ có nước xung quanh. Vì không thuộc lục địa Hoa Kỳ, nó là một trong hai tiểu bang không giáp với tiểu bang khác ( Alaska là tiểu bang kia ). Nó cũng là cực nam của Hoa Kỳ, là tiểu bang duy nhất nằm trọn vẹn trong miền nhiệt đới gió mùa, và tiểu bang duy nhất không thuộc về lục địa nào. Hawaiʻi cũng là tiểu bang duy nhất đang liên tục nâng lên, do những dòng dung nham đang chảy, nhất là từ núi lửa Kīlauea .Quần đảo Hawaiʻi gồm có 19 đảo và đảo sinh vật biển lê dài 2.400 km ( 1.500 dặm ). Các đảo chính là tám đảo cao nhất về phía đông nam của dãy đảo. Các đảo này, theo vị trí từ phía tây-bắc tới phía đông nam, có những tên : Niʻihau, Kauaʻi, Oʻahu, Molokaʻi, Lānaʻi, Kahoʻolawe, Maui, và đảo Hawaiʻi .

Các đảo Hawaiʻi được tạo ra do núi lửa nổi lên từ đáy biển qua một lỗ thông được gọi là nhiệt điểm (hotspot) trong thuyết địa chất. Lý thuyết này xác nhận rằng trong khi mảng kiến tạo dưới phần lớn của Thái Bình Dương tiến về hướng tây bắc, the nhiệt điểm này đứng yên, từ từ tạo ra các núi lửa mới. Đây là lý do chỉ những núi lửa vào phần nam của Đảo Hawaiʻi đang hoạt động.

Núi lửa phun ở ngoài Đảo Hawaiʻi lần cuối tại Haleakalā trên đảo Maui vào cuối thế kỷ 18. Núi lửa mọc lên gần đây nhất là Lōʻihi, dưới mặt biển cách bờ phía nam của đảo Hawaiʻi .Bởi vì quần đảo Hawaiʻi bị cô lập ở giữa Thái Bình Dương, và nhiều loại môi trường tự nhiên sống sót ở những đảo cao nằm trong hay gần vùng nhiệt đới gió mùa, do đó tiểu bang này có đủ loại thứ loài thực vật và động vật hoang dã đặc hữu. Những hoạt động giải trí của núi lửa và xói mòn sau đó tạo ra nhiều địa mạo đẹp hay. Thời tiết ở đây làm cho núi Waiʻaleʻale thành nơi khí ẩm thứ ba trên quốc tế ; mỗi năm mưa trung bình 11,7 m ( 460 inch ) .Các khu vực dưới quyền của Dịch Vụ Thương Mại Vườn Quốc gia ( NPS ) gồm có :

Các thay máu chính quyền[sửa|sửa mã nguồn]

Các thành phố quan trọng[sửa|sửa mã nguồn]

Những nơi đông người ở vị trí ngày này do hoàng gia Hawaiʻi mới đầu vận động và di chuyển từ đảo Hawaiʻi tới Maui rồi tới Hawaiʻi. Thành phố lớn nhất và thủ phủ của tiểu bang, Honolulu, là thành phố mà Quốc vương Kamehameha III lựa chọn thành kinh đô của quốc vương rất lâu rồi, do có cảng tự nhiên ở đấy, đó là cảng Honolulu thời nay .Honolulu nằm ven bờ biển phía đông nam của đảo Oʻahu. Các thành phố đông người kia có : Hilo, Kāneʻohe, Kailua, Thành phố Pearl, Kahului, Kailua-Kona, và Līhuʻe .
Các nhà nhân chủng học cho rằng những người Polynesia của quần đảo Marquises và quần đảo Société khởi đầu tới quần đảo Hawaiʻi vào khoảng chừng 300 CN, sau đó dân Tahiti tới vào khoảng chừng 1300 CN, họ lấn chiếm và giết hết mọi dân cư tiên phong ở quần đảo. Những người Tahiti này giữ kỷ niệm của sự di trú bằng lời nói dùng chuyện phả hệ và truyện dân gian, như những chuyện Hawaiʻiloa và Paʻao. Họ chỉ có quan hệ với nhóm người Polynesia khác lâu vào đầu thời di trú, và Hawaiʻi tăng trưởng từ những làng nhỏ thành xã hội phức tạp gần một mình .Họ tự nhiên ngừng đi lại giữa Hawaiʻi và vùng Nam Thái Bình Dương, không biết nguyên do vài thế kỷ trước khi người Âu Châu đến. Các thủ lĩnh địa phương, được gọi aliʻi, quản lý làng của họ và chiến đấu để lan rộng ra thế lực và chống lại những làng khác. Chiến tranh xảy ra rất nhiều. Xã hội này hướng về cương vị lớn hơn và mở màn gồm có cả hòn đảo .Các bản báo cáo mập mờ của những nhà thám hiểm Âu Châu cho biết rằng Hawaiʻi đã được người Âu Châu thăm viêng từ lâu trước hạm trưởng người Anh James Cook năm 1778. Các sử gia ghi công ông Cook về sự tò mò này, tại vì ông là người tiên phong vẽ map và xuất bản tọa độ của quần đảo Hawaiʻi. Cook đặt tên là quần đảo Sandwich để biểu lộ lòng tôn trọng của ông so với một trong những nhà hỗ trợ vốn cho chuyến đi là John Montagu, bá tước đời thứ tư Sandwich .
Sau một loạt trận đánh kết thúc năm 1795 và đảo Kauaʻi ly khai tự do năm 1810, quần đảo Hawaiʻi được liên hiệp lần tiên phong dưới quyền Vua Kamehameha Đại đế. Ông xây dựng Nhà Kamehameha, triều đại mà quản lý vương quốc tới năm 1872. Một trong những sự kiện quan trọng nhất trong thời đó là việc cấm Giáo hội Công giáo Hawaiʻi .

Sự kiện đó dẫn đến Chỉ dụ Khoan dung (Edict of Toleration), lập nên tình trạng tự do tôn giáo ở quần đảo Hawaiʻi. Cái chết của Vua Kamehameha V – ông chưa vợ, nhưng không chọn người nối ngôi – dẫn đến Vua Lunalilo được bầu. Sau ông qua đời, Nhà Kalākaua được quyền cai trị.

Năm 1887, với nguyên do sự quản lý yếu kém, những thương gia Mỹ và Âu Châu mà đã tham gia vào chính phủ nước nhà Hawaiʻi gí súng vào đầu Vua Kalākaua và bắt ông phải ký tên vào Hiến pháp Lưỡi lê, nó không chỉ tước đoạt quyền lực tối cao của quốc vương mà cũng bãi bỏ quyền đi bầu của người châu Á và đặt điều kiện kèm theo thu nhập và gia tài tối thiểu của những cử tri người Mỹ, Âu Châu, và thổ dân Hawaiʻi, nói chung là nó khiến cho chỉ có những người Mỹ, Âu Châu, và thổ dân giàu có thể bỏ phiếu. Vua Kalākaua thống trị đến khi qua đời năm 1891 .Chị của Kalākaua, Liliʻuokalani, nối ngôi và quản lý đến khi bị truất ngôi năm 1893. Các thương gia Mỹ và Âu Châu đảo chính do bà loan tin là sẽ bãi bỏ hiến pháp. Tuy bà chùn lại đến phút sau cuối, nhưng những thành viên của hội đồng ngoại bang xây dựng Ủy ban An toàn mà triển khai thay máu chính quyền gần không ngã xuống và xây dựng chính phủ nước nhà lâm thời. Ngày 30 tháng 5 năm 1894, hội nghị hiến pháp dự thảo hiến pháp mới cho Cộng hòa Hawaii. Cộng hòa công bố chủ quyền lãnh thổ ngày 4 tháng 7 năm 1894, cùng ngày với quốc khánh Hoa Kỳ .Sự lật đổ chế độ quân chủ là sự kiện quan trọng trong lịch sử dân tộc Hawaiʻi và vẫn còn gây ra tranh luận. Trong thời Vương quốc và chính sách cộng hòa sau đó, Lâu đài ʻIolani – nhà hoàng gia chính thức duy nhất tại Hoa Kỳ thời nay – được sử dụng như trụ sở thủ phủ .
Khi William McKinley thắng cử tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11 năm 1896, yếu tố sáp nhập Hawaii vào Hoa Kỳ được nổi lên lần nữa. Tổng thống nhiệm kỳ trước đó, Grover Cleveland, là bạn của Nữ hoàng Liliʻuokalani. Ông phản đối việc phụ thuộc vào Hawaii vào Hoa Kỳ đến cuối nhiệm kỳ ông, nhưng rồi McKinley bị thuyết phục bởi những người theo chủ nghĩa bành trướng và những người muốn sáp nhập đến từ Hawaii. Ông ưng ý cuộc gặp với một Ủy ban người ủng hộ việc sáp nhập đến từ Hawaii, có Lorrin Thurston, Francis Hatch, và William Kinney. Sau khi đàm phán với họ, vào tháng 6 năm 1897, ông McKinley ký hiệp ước sáp nhập với những đại biểu này của Cộng hòa Hawaii. Tổng thống sau đó gửi hiệp ước cho Quốc hội Hoa Kỳ để họ phê chuẩn .Vụ sáp nhập Hawaii vào Hoa Kỳ bị nhiều người phản đối. Hui Aloha ʻAina và Hui Kalaiʻaina tổ chức triển khai hai hoạt động đề xuất kiến nghị, một hoạt động lấy gần 22.000 tên ký phản đối sáp nhập, trong khi hoạt động kia lấy vào khoảng chừng 17.000 tên xin hồi sinh chế độ quân chủ. Chỉ có đề xuất kiến nghị 22.000 tên phản đối sáp nhập được gửi cho cơ quan chính phủ Hoa Kỳ, trong khi 17.000 tên kia chưa được tìm lại. Hồi đó Lorrin Thurston chỉ trích đề xuất kiến nghị được gửi do tìm hiểu của ông chỉ ra nhiều gian lận. [ 1 ]Dù những người đó phản đối ở quần đảo, Nghị quyết Newlands ( ” nghị quyết những đất mới ” ) được trải qua Hạ Nghị viện ngày 15 tháng 6 năm 1898 với hiệu quả 209 người thuận và 91 người chống, và được trải qua Thượng Nghị viện ngày 6 tháng 7 năm 1898 với hiệu quả 42 – 21, sáp nhập Hawaii thành một chủ quyền lãnh thổ chính thức của Hoa Kỳ, mặc dầu những đại biểu phản đối trong Quốc hội. [ 2 ] [ 3 ] [ 4 ] Tuy một số ít người hoài nghi sự hợp pháp của vụ sáp nhập này vì nghị quyết được trải qua thay vì hiệp ước, hai viện Quốc hội ủng hộ luật đạo này với hầu hết hai phần ba, trong khi một hiệp ước chỉ cần hai phần ba của Thượng Nghị viện thuận ( Điều II, Đoạn 2, Hiến pháp Hoa Kỳ ) .Năm 1900, Hawaii được tự trị và giữ Lâu đài ʻIolani là trụ sở của thủ phủ chủ quyền lãnh thổ. Tuy có người thử dành cấp tiểu bang vài lần, Hawaii vẫn còn là chủ quyền lãnh thổ lê dài 60 năm. Các người chủ đồn điền, như là nhóm được gọi Big Five, thấy cấp chủ quyền lãnh thổ rất tiện, để họ liên tục nhập khẩu nhân công rẻ từ ngoại bang ; cơ quan chính phủ liên bang cấm nhập cư như vậy ở những tiểu bang kia .Quyền của những người chủ đồn điền sau cuối bị vỡ do những người hoạt động giải trí chính trị mà cháu của nhân công nhập cư tiên phong. Do họ được sinh tại chủ quyền lãnh thổ nước Mỹ, họ tự động hóa là công dân Hoa Kỳ. Mong được quyền bầu cử vừa đủ, họ hoạt động cho cấp tiểu bang tại quần đảo Hawaiʻi .
Tháng 3 năm 1959, hai viện Quốc hội trải qua Đạo luật Nhận, và Tổng thống Dwight D. Eisenhower ưng ý nó. ( Đạo luật này không kể đảo sinh vật biển Palmyra, rất lâu rồi là phần của Vương quốc và Lãnh thổ Hawaiʻi, khi định nghĩa tiểu bang. ) Ngày 27 tháng 6 năm đó, chủ quyền lãnh thổ này tổ chức triển khai cuộc trưng cầu dân ý để dân Hawaii biểu quyết về luật đạo đưa cấp tiểu bang. Hawaii đồng ý nó với hiệu quả mỗi người chống có 17 người thuận. Ngày 21 tháng 8, những nhà thời thánh khắp thành phố Honolulu kêu chuông khi Hawaiʻi được công bố là tiểu bang thứ 50 của Liên bang .

Sau khi giành được cấp tiểu bang, Hawaiʻi vội trở thành tiểu bang hiện đại, ngành xây dựng và kinh tế mở mang rất nhanh. Đảng Cộng hòa Hawaiʻi bị đuổi ra khỏi chính phủ trong cuộc bầu cử, đảng được ủng hộ rất mạnh bởi các người chủ đồn điền. Thay cho đảng này, Đảng Dân chủ Hawaiʻi thống trị chính trị tiểu bang kéo dài 40 năm. Tiểu bang này cũng cố gắng xây lại văn hóa của thổ dân Hawaiʻi. Hội nghị Hiến pháp Tiểu bang Hawaiʻi năm 1978 dẫn đến thời kì mà có người gọi là “phục hưng Hawaiʻi”. Các đại biểu của tiểu bang tạo ra những chương trình mang lại ngôn ngữ và văn hóa của thổ dân Hawaiʻi. Ngoài ra, họ cố gắng ủng hộ quyền lực thổ dân về vấn đề tiểu bang bằng cách thành lập Văn phòng Hawaiʻi vụ (Office of Hawaiian Affairs).

Lịch sử dân số
Điều tra dân số	Số dân		%±
1900	154.001		—
1910	191.874		24,6%
1920	255.881		33,4%
1930	368.300		43,9%
1940	422.770		14,8%
1950	499.794		18,2%
1960	632.772		26,6%
1970	769.913		21,7%
1980	964.691		25,3%
1990	1.108.229		14,9%
2000	1.211.537		9,3%
2010	1.360.301		12,3%
Nguồn: 1910-2010[5]

Năm 2005, dân số Hawaii ước tính là 1.275.194 người, tăng 13.070 người hay 1,0 % so với năm trước và tăng 63.657 người hay 5,3 % so với năm 2000. Số dân tăng tự nhiên là 48.111 người ( 96.028 sinh trừ 47.917 chết ) và số lượng tăng do nhập cư là 16.956 người. Nhập cư từ bên ngoài Hoa Kỳ tới tiểu bang là 30.068 người trong khi có 13.112 người di cư tới những bang khác trong nước. Trung tâm dân cư của Hawaii nằm ở giữa hai đảo O’ahu và Moloka’i

Hawaii trên thực tế có dân số trên 1,3 triệu người do có một số lượng lớn quân nhân cũng như khách du lịch. O’ahu là hòn đảo đông dân nhất và cũng có mật độ dân số cao nhất, tổng dân cư của đảo là khoảng gần 1 triệu người trên một diện tích 1546 km² (597 mi²). Tuổi thọ trung bình ở Hawaii năm 2000 là 79,8 năm (77,1 với nam và 82,5 với nữ), cao hơn bất kỳ tiểu bang nào tại Hoa Kỳ[6]

Thành phần dân tộc bản địa[sửa|sửa mã nguồn]

Theo tìm hiểu của Cục thống kê Hoa Kỳ năm 2008, người Mỹ da trắng chiếm 27,1 % dân số Hawaii, trong đó 24,8 % là người da trắng nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha ( Hispanic ). Người da đen hay người Mỹ gốc Phi chiếm 2,4 % dân số ( trong đó 2,3 % không phải là Hispanic ). Người đa đỏ chiếm 0,2 % ( trong đó 0,1 % không phải là Hispanic ). Người Mỹ gốc Á chiếm 38,5 % ( trong đó 37,6 % không phải là Hispanic ). Người Mỹ gốc những đảo Thái Bình Dương chiếm 9 % ( trong đó 8,6 % không phải là Hispanic ). Các chủng tộc là 1,4 % ( trong đó 1,0 % không phải là Hispanic ). Người Mỹ đa chủng tộc chiếm 21,4 % ( trong đó 17,8 % không phải là Hispanic ). Người nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha ( Hispanic ) chiếm 8,7 % [ 7 ]Hawaii có tỷ suất người Mỹ gốc Á cao nhất cả nước, trong đó có 175.000 người Mỹ gốc Philippines và 161.000 người Mỹ gốc Nhật. Ngoài ra còn có 53.000 người Mỹ gốc Hoa và 40.000 người Mỹ gốc Hàn. Người Hawaii địa phương có 77.000 người ( chiếm 5,5 % ). Trên 110.000 nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha ( Hispanic ) coi Hawaii là quê nhà của mình, trong đó người Mexico là 37.000, người Puerto Rico là 35.000. Ngoài ra, Hawaii cũng có tỷ suất người đa chủng tộc cao nhất tại Hoa Kỳ, trong đó hầu hết là người lai Âu-Á với gần 61.000 người [ 7 ] .Năm sắc dân gốc Âu lớn nhất tại Hawaii là người gốc Đức, gốc Ireland, gốc Anh, gốc Bồ Đào Nha và gốc Ý. Xấp xỉ 82,2 % dân cư Hawaii sinh ra tại Hoa Kỳ và 15 % người sinh ra ở quốc tế là từ châu Á [ 7 ]. Hawaii là một trong hai tiểu bang mà người da trắng phi Hispanic không chiếm đa phần, tiểu bang còn lại là New Mexico .
Ba nhóm người ngoại bang tiên phong đến Hawaii là người Polynesia, người Âu và người Hoa, người Hoa đến trên những thuyền buôn từ năm 1789. Năm 1820, những nhà truyền giáo Hoa Kỳ tiên phong đã tới truyền đạo Thiên Chúa và truyền bá văn minh phương Tây đến Hawaii. Họ đã thuyết phục những tù trưởng người Hawaii địa phương từ bỏ phong tục lấy người làm vật hiến tế .Một phần nhiều dân số Hawaii lúc bấy giờ có tổ tiên châu Á ( đặc biệt quan trọng là người Philippines, người Nhật, người Hoa ). Nhiều người là hậu duệ của những người nhập cư được đưa đến để thao tác trong những đồn điền trồng mía đường vào những năm 1850 và sau này. 153 người Nhật tiên phong nhập cư vào Hawaii vào ngày 19 tháng 6 năm 1868. Họ là những người nhập cư không ” hợp pháp ” theo chính quyền sở tại Nhật Bản bởi thỏa thuận hợp tác được ký giữa những người lái buôn và Mạc Phủ Tokugawa, sau đó bị sửa chữa thay thế bởi chính sách của Minh Trị Thiên Hoàng. Người nhập cư Nhật Bản được phê chuẩn tiên phong đến vào ngày 9 tháng 2 năm 1885 sau khi có đơn thỉnh cầu của Vua Kalākaua với Nhật Hoàng Minh Trị khi ông đến thăm Nhật Bản năm 1881 .

Người gốc Việt[sửa|sửa mã nguồn]

Theo thống kê dân số Hoa Kỳ năm 2010 thì Hawaii có 9.779 người gốc Việt ( 0,7 % ). Nếu kể bất kỳ ai mang không ít dòng máu Việt thì có 13.266 người, chiếm 1 % dân số tiểu bang, trong số đó 11.985 người tập trung chuyên sâu trên đảo Oahu. Thứ nhì là đảo Maui có 641 người và thứ ba là đảo lớn Hawaii, có 496 người. Đảo Molokai có 100 % người gốc Việt. [ 9 ]
Theo thống kê năm 2000, 73,44 % dân cư Hawaii từ 5 tuổi trở lên dùng tiếng Anh là ngôn từ duy nhất ở nhà [ 10 ]. Đến năm 2008 theo thống kê của cuộc Điều tra Cộng đồng Hoa Kỳ thì số lượng này tăng lên thành 74,6 %. [ 7 ]

Các ngôn từ thiểu số[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếng Tây Ban Nha được 2,6 % dân cư Hawaii sử dụng, 1,6 % thuộc về những ngôn từ khác thuộc Ngữ hệ Ấn-Âu ; 21 % nói những ngôn từ châu Á và 0, % nói những ngôn từ khác tại nhàSau tiếng Anh, ngôn từ phổ cập thứ hai là tiếng Tagalog ( là ngôn từ chính thức tại Philippines ) ( 5,37 % ), tiếng Nhật ( 4,96 % ) và tiếng Ilokano ( ngôn từ mẹ đẻ của hầu hết người Mỹ gốc Philippines ) ( 4,05 % ), Tiếng Việt ( 1,92 % ), tiếng Hawaii ( 1,68 % ), tiếng Hàn ( 1,61 % ), tiếng Samoa ( 1,01 % ) [ 10 ]

Cách viết tên tiểu bang[sửa|sửa mã nguồn]

Có một sự không tương đồng gây chia rẽ về mặt chính trị đã phát sinh khi Hiến pháp của Tiểu Bang Hawaii đưa tiếng Hawaii là ngôn từ chính thức thứ hai của tiểu bang là : cách viết đúng mực tên của tiểu bang. Trong Đạo luật Công cộng Hawaii, nhà nước liên bang công nhận Hawaii là tên chính thức của tiểu bang. Các văn bản, tiêu đề chính thức của chính quyền sở tại đều sử dụng cách viết này và không có ký hiệu của âm tắc hầu hay nguyên âm dài. Tương phản, vài thực thể tư nhân như báo chí truyền thông địa phương, sử dụng ký hiệu nàyTiêu đề hiến pháp tiểu bang là ” Hiến pháp của Tiểu bang Hawaii “. Trong điều XV, mục 1 dùng ” Bang Hawaii ” và mục 5 chỉ rõ khẩu hiệu của tiểu bang là ” Ua mau ke ea o ka aina i ka pono “. Các dấu ‘ okina và kahakō trong chính tả tiếng Hawaii không được sử dụng. Cuộc tranh luận tỏ ra ít được những người nói tiếng Anh bên ngoài Hawaii chăm sóc .
Tông giáo tại Hawaii, só liệu dựa theo năm 200 như sau [ 11 ] [ 12 ] [ 13 ]
Giáo phái lớn nhất về số lượng Fan Hâm mộ là Giáo hội Công giáo với 240.813 năm 2000 [ 14 ]. ” Tôn giáo khác ” là những tôn giáo không phải là Kitô giáo, Phật giáo hay Do Thái giáo, gồm có tôn giáo Bahai, Khổng giáo, Đạo giáo, những tôn giáo truyền thống cuội nguồn của Hawaii, Ấn Độ giáo, Hồi giáo, đạo Sikh, Thần đạo, Hỏa giáo và 1 số ít tôn giáo khác .” Không tham gia tổ chức triển khai tôn giáo ” đề cập tới những người không thuộc về một giáo phái nào, nhóm này gồm những người theo thuyết bất khả tri, vô thần, chủ nghĩa nhân văn hay không tín ngưỡng .
Lịch sử Hawaii có những ngành kinh tế tài chính hầu hết : gỗ đàn hương ( sandalwood ) [ 15 ], săn cá voi [ 16 ], sản xuất đường, dứa, quân đội, du lịch và giáo dục. Từ khi có quy định tiểu bang năm 1959, du lịch đã trở thành ngành kinh tế tài chính lớn nhất, đống góp 24,3 % Tổng sản phẩm Bang ( GSP ). Vào năm 1997, mặc dầu vậy bang đang nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế tài chính. Tổng thu nhập toàn tiểu bang năm 2003 là 47 tỷ đôla Mỹ, thu nhập trung bình đầu người là 30.441 đôla .
Xưởng chữa tàu tại HawaiiCác mẫu sản phẩm xuất khẩu chính của Hawaii là thực phẩm và quần áo. Các ngành công nghiệp này có vai trò không đáng kể trong kinh tế tài chính Hawaii, tuy nhiên, khoảng cách xa xôi đã tác động ảnh hưởng đáng kể đến lợi thế cạnh tranh đối đầu của tiểu bang. Các loại sản phẩm thực phẩm chính của tiểu bang gồm cafe, quả hạch, dứa, thú nuôi và đường. Giá trị ngành nông nghiệp năm 2002 theo Sở Thống kê Nông nghiệp Hawaii là 370,9 triệu đô la Mỹ, sản xuất dứa là 100,6 triệu đô la và sản xuất đường là 64,3 triệu đô la .Hawaii có mức thuế khá cao. Năm 2003, dân cư Hawaii có mức thuế đầu người là 2.838 đô la Mỹ. Điều này một phần vì giáo dục, chăm nom y tế và những dịch vụ xã hội đều được tiểu bang đáp ứng, một điều không có ở những bang khác. Năm 2010, tỷ suất triệu phú của tiểu bang cao thứ một trong cả nước .Hàng triệu hành khách mang đến thu nhập cho tiểu bang khi trả thuế thường thì khi shopping cũng như thuế phòng khách sạn. Tuy nhiên những nhà chỉ huy doanh nghiệp cho rằng thuế của tiểu bang quá cao, góp thêm phần làm cho Chi tiêu cao hơn và môi trường tự nhiên kinh doanh thương mại không thuận tiện [ 17 ]. Hawaii là một trong số ít những tiểu bang trấn áp giá xăng dầu. Kể từ khi doanh thu của công ty dầu tại Hawaii được so sánh với Hoa Kỳ lục địa được khảo sát, luật trói buộc giá xăng dầu địa phương ngang bằng với lục địa. Vào tháng 1 năm 2010, tỷ suất thất nghiệp toàn bang là 6,9 % [ 18 ] .
Văn hóa địa phương Hawaii là của người Polynesia. Hawaii được coi là cực bắc của tam giác Polynesia ở phía nam và TT Thái Bình Dương. Trong khi văn hóa truyền thống bản địa Hawaii chỉ còn là vết tích trong xã hội Hawaii văn minh, nhiều nghi lễ và phong tục truyền thống lịch sử diễn ra khắp trên quần đảo. Một số thậm chí còn tác động ảnh hưởng trên toàn Hoa Kỳ như sự thông dụng của luau ( bữa tiệc kiểu Hawaii ) và vũ điệu hula .Hawaii có nhiều sự kiện mang tính văn hóa truyền thống. Lễ hội Quốc vương Merrie là một cuộc cạnh tranh đối đầu ngôi vị giải quán quân điệu nhảy Hula quốc tế [ 19 ]. Bang cũng là nơi tổ chức triển khai Liên hoan Phim Quốc tế Hawaii, liên hoan phim số 1 của khu vực vành đai Thái Bình Dương [ 20 ] .
Năm 2009, 92 % dân cư Hawaii có bảo hiểm y tế. Dưới công dụng của những kế hoạch tiểu bang, những doanh nghiệp phải cung ứng bảo hiểm cho người lao động thao tác trên 20 tiếng mỗi tuần. Quy định này khiến cho lương của người lao động bị giảm xuống. Do được tiêm phòng bệnh nhiều, người Hawaii ít khi phải tới bệnh viện hơn những bang khác của Hoa Kỳ trong khi viện phí về cơ bản là thấp hơn. Với thành tích này, những đề xuất kiến nghị về một mạng lưới hệ thống bảo hiểm y tế phổ quát tại nhiều nơi của Hoa Kỳ nhiều khi sử dụng Hawaii như một hình mẫu để ý kiến đề nghị những kế hoạch chăm nom sức khỏe thể chất liên bang cũng như tiểu bang. Tuy nhiên những người chỉ trích cho rằng sự thành công xuất sắc của Hawaii có phần góp phần của khí hậu yên bình và thực trạng khác biệt nên có ít dịch bệnh, nền kinh tế tài chính Hawaii nhờ vào vào du lịch và những doanh nghiệp cũng không hài lòng với việc chi trả bảo hiểm lúc bấy giờ tại tiểu bang [ 21 ]
Những người tốt nghiệp đại trà phổ thông ở Hawaii thường lập tức tham gia vào thị trường lao động, 1 số ít chuyển đến những trường ĐH và cao đẳng tại Hoa Kỳ lục địa, phần còn lại theo học tại những cơ sở giáo dục bậc cao hơn tại Hawaii .Lớn nhất là mạng lưới hệ thống của Đại học Hawaii, gồm có những cơ sở tại Manoa và 2 khu trường sở tại Hilo và Tây Oahu ; ngoài những còn có 7 ĐH tại tiểu bang. Các ĐH tư nhân gồm có Brigham Young University – Hawaii, Chaminade University of Honolulu, Hawaii Pacific University, hay University of the Nations .
Một mạng lưới hệ thống xa lộ tiểu bang được thiết kế xây dựng quanh những thay máu chính quyền. Chỉ có Oahu là có quốc lộ liên bang, và là khu vực duy nhất bên ngoài 48 tiểu bang liền kề nhau có ký hiệu của đường quốc lộ giữa những tiểu bang. Việc đi lại hoàn toàn có thể lờ đờ vì những con đường thường quanh co và hẹp, còn đường ở những thành phố khá đông đúc. Mỗi đảo có một mạng lưới hệ thống xe bus công cộng riêng .

Các chuyến bay thương mại phục vụ việc đi lại tới lục địa cũng như giữa các đảo với nhau. Hawaiian Airlines, Mokulele Airlines và go! Sử dụng các máy bay phản lực ở các sân bay lớn tại Honolulu, Lihue, Kahului, Kona và Hilo, trong khi Island Air và Pacific Wings dùng các máy bay nhỏ hơn. Các hãng hàng không này cũng cung cấp dịch vụ vận chuyển giữa các đảo.

Norwegian Cruise Lines phân phối dịch vụ du lịch bằng thuyền giữa những đảo. Hawaii Superferry có kế hoạch liên kết giữa Oahu và những đảo khác .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học