Đi tìm Kỳ lân châu Á: Vào ‘thủ phủ’ sao la

Từ đó đến nay, mặc kệ những nỗ lực tìm kiếm, sao la vẫn chưa một lần Open trước mắt những nhà bảo tồn. Bởi sự huyền bí đó mà loài động vật hoang dã này được giới nghiên cứu và điều tra gọi tên khá ly kỳ – “ kỳ lân châu Á ” .

Vào thủ phủ sao la, nghe người dân kể về sự hiện hữu của “ Kỳ lân ”

Tìm hiểu cuộc sống sao la được người ta ví như một cuộc cút bắt mà ở đó sao la “lang thang” đâu đó trên các cánh rừng già của dãy Trường Sơn, còn con người cứ mãi lần theo, rồi mừng vui dù chỉ gặp… dấu chân của nó.

Nhân viên Khu bảo tồn sao la Quảng Nam cắt rừng, vượt suối thực thi công tác làm việc bảo tồn loài sao la quý và hiếm ẢNH : HOÀNG SƠN

Theo dấu “kỳ lân”

Con mưa giông ập xuống giữa trưa khiến mặt đường Hồ Chí Minh ( nối H.Tây Giang, Quảng Nam qua H.A Lưới, Thừa Thiên-Huế ) đầy rêu trở nên trơn trượt. Chúng tôi cho xe chạy chậm qua những cánh rừng nguyên sinh, thi thoảng phát hiện những đàn khỉ chuyền cành tìm nơi trú ẩn. Đường Hồ Chí Minh, đoạn từ A Tép về đến xã A Roàng ( H.A Lưới ) dài khoảng chừng 60 km cùng những cánh rừng lân cận được “ sử sách chép lại ” là nơi cư trú của loài sao la. Ở đây, sao la Open và “ cho ” con người nhìn thấy dày hơn những nơi khác .

Đi tìm lá sonr Già A Lăng Lấp “ cắt nghĩa ” đồng bào Cơ Tu gọi sao la là tuy nhiên sonr vì loài vật này rất thích ăn loại lá tên sonr ; trước đây khi cắt rừng sâu bẫy thú, ông đã nhiều lần gặp loại lá này. Tuy nhiên, người địa phương như anh Lê Ka Thắng lại chưa từng thấy. “ Trong công tác làm việc bảo tồn sao la, việc phân biệt chuỗi thức ăn của nó rất quan trọng. Tôi có nghe nhiều người già nói về loại lá này, dù nhiều lần cắt rừng đi tìm nhưng cũng khó tìm như … sao la vậy ”, anh Thắng nói .

Người Tà Ôi địa phương gọi sao la là a ngao. Từ thời xưa, dân A Roàng đã đặt bẫy và bắt được nó. Họ chỉ biết rằng thịt sao la cũng có mùi thơm như con nai, con hoẵng … nhưng không biết rằng sinh vật này là loài thú mới. Năm 1992, sao la được phát hiện lần tiên phong tại vùng núi Vũ Quang ( TP Hà Tĩnh ), nhưng những phát hiện tại Vũ Quang không giá trị bằng tại A Lưới khi người dân bắt được trong lúc đi rừng và khi chúng vào rẫy ăn sắn .

Chúng tôi tìm gặp ông Viên Xuân Liên ( người Tà Ôi, trú tại xã A Roàng, hiện là nhân viên cấp dưới Khu bảo tồn ( KBT ) sao la Thừa Thiên-Huế ) và biết chuyện khá nhiều người dân địa phương vô tình bắt được sao la. “ Sao la to ngang con sơn dương. Ở má của nó có “ hoa văn ” rất đẹp. Ngày xưa nhiều người vẫn ăn thịt sao la mắc bẫy ”, ông Liên kể. Năm 1997 – 1998, khi làm rẫy tại khu vực ngày này là ngã ba đường Hồ Chí Minh và đường 74, người dân đã bắt được 2 – 3 con sao la vào ăn sắn … Câu chuyện ông Liên kể cũng trùng khớp với những tài liệu do chúng tôi tích lũy được. Cụ thể, vào tháng 5.1998, đàn chó săn của người dân A Roàng đã vây ráp một con sao la cái đang mang thai, khối lượng khoảng chừng 80 kg .
Ông Liên nhớ lại, hồi năm 1998, một người dân xã A Roàng khi vào khu vực rừng nguyên sinh thuộc thôn Bụt ( xã Hương Nguyên cũ, giáp ranh xã A Roàng ) đã phát hiện một con sao la. Sau đó, người này thông tin cho Hạt Kiểm lâm H.A Lưới thả về tự nhiên. “ Thời điểm mở đường Hồ Chí Minh vào năm 2002, tại tiểu khu 345 và 348, sát khu vực khe Chà Lệnh thời nay cũng có một con sao la cái mang thai bị mắc bẫy. Gần đây nhất vào năm 2004, tại Khe Ốc, trên đường 74, một con sao la mắc bẫy rồi chết và bị người dân ăn thịt ”, ông Liên xót xa. Thời điểm đó, công tác làm việc bảo tồn loài động vật hoang dã này vẫn chưa được chăm sóc .
Sẽ rất thiếu sót nếu không vào những bản làng của xã Bha Lêê ( H.Tây Giang ) để gặp và nghe những già làng kể chuyện về con tuy nhiên sonr ( tiếng Cơ Tu gọi sao la ). Bởi đây là địa phương giáp ranh xã A Roàng, nơi đóng chân của KBT sao la Quảng Nam. Hai KBT sao la Quảng Nam và Thừa Thiên-Huế liền kề nhau và cùng ghi nhận sự Open của loài này. Hiện ở nhiều bản làng, người dân vẫn còn cất giữ những cặp sừng sao la khan hiếm .

Ông A Lăng Lấp kể lại câu truyện bắt được 2 con sao la vào năm 1980 Ảnh: Hoàng Sơn Xem thêm: Hệ Miễn Dịch – Kiệt Tác Của Sự Sống [Review sách, Pdf, Ebook]

\ n

“Mục kích” sừng sao la

Chúng tôi năm lần bảy lượt tìm gặp già A Lăng Nhương ( 70 tuổi, trú tại thôn Đan, xã Bha Lêê ) để xin “ mục kích ” cặp sừng sao la. Nhưng ông cứ khước từ khước từ. Người dân địa phương bảo già A Lăng Mô ( trú thôn Tà Làng, cùng xã ) cũng có đến 4 cặp sừng sao la khá dài, nhưng ông được cho là “ chẳng khi nào cho người lạ tiếp cận ” nên không dám ngỏ lời. Đang định bỏ cuộc, chúng tôi mừng như bắt được vàng khi nhận được điện thoại thông minh của anh Lê Ka Thắng ( nhân viên cấp dưới KBT sao la Quảng Nam ). “ Tôi có ông chú trong họ tên A Lăng Lấp. Ông giữ 2 cặp sừng sao la cách đây đã mấy chục năm, không biết nay còn không ”, anh Thắng bật mý .

Bức ảnh gây chấn động giới bảo tồn sau thời hạn “ mò kim đáy bể ”

Loài thú lớn bí ẩn Theo ông Lê Hoàng Sơn, Phó giám đốc KBT sao la Quảng Nam, từ năm 1992, khi phát hiện ra loài thú lớn sao la trên khu vực to lớn từ thành phố Hà Tĩnh đến Quảng Nam, kể cả Xê Sap ( Lào ), những nhà khoa học vẫn chưa thể thống kê được mà chỉ nhìn nhận qua công tác làm việc tìm hiểu. “ Số lượng vào năm 1999 được ước đạt xấp xỉ 200 thành viên và cũng qua quy trình tìm hiểu thông tin chứ khó hoàn toàn có thể đo đếm đúng mực được. Điều đó cho thấy khu vực trung Trường Sơn rất độc lạ và bí hiểm. Ngay sau khi xây dựng KBT vào năm 2011, chúng tôi phát hiện thêm mang lớn và mang Trường Sơn. Tuy nhiên, hơn 20 năm qua, vẫn chưa ai nhìn thấy sao la trong tự nhiên. Nó vẫn là loài động vật hoang dã bí hiểm với những cái tên được lịch sử một thời hóa ” .

Chúng tôi theo chân anh Thắng lội bộ, cắt suối đến nhà ông Lấp giữa lưng chừng núi. Thấy người cháu họ đến thăm, sau một hồi trao đổi bằng tiếng Cơ Tu, ông Lấp dè dặt nói bằng tiếng Kinh như thể ướm hỏi khách lạ : “ Cho xem sừng sao la rồi tôi có bị bắt không ? ”. Anh Thắng cười trấn an người chú, rằng đó là chuyện quá khứ … Sau 2 lớp khóa, ông Open tủ lấy ra 2 cặp sừng màu đen rất đẹp. Một cặp dài khoảng chừng 45 cm, cặp còn lại 40 cm. Ông khởi đầu câu truyện : “ Năm 1980, rẫy nhà tôi cách đây khoảng chừng 2 km về phía nam bị thú hoang phá hoại liên tục. Tôi vào rừng đốn lồ ô rồi làm 10 bẫy thọc đặt khắp rẫy. Hồi đó, theo tập tính săn bắt của đồng bào, cứ 3 ngày tôi lại đi thăm bẫy một lần và phát hiện cả 2 con sao la chết cách bẫy khoảng chừng 10 m ” .Ngày đó, khi đưa 2 con sao la về, cả làng tụ tập đánh chiêng, đánh trống suốt đêm. Ăn thịt xong, ông Lấp giữ lại chiếc đầu với cặp sừng còn dính trên sọ rồi treo tại gươl làng như thể “ vật chứng ” chiến công. Riêng thôn Tà Làng có đến 5 – 7 cặp sừng. Theo diễn đạt của ông Lấp, con sao la tiên phong giống đực, sừng dài và to hơn sơn dương, nặng khoảng chừng 70 kg. Con sao la thứ 2 giống cái, nhẹ hơn với phần sừng ngắn hơn. Sao la có dấu chấm dọc má lê dài lên tận mắt. Con cái có màu chấm trắng, con đực chấm trắng ngả vàng. “ Từ năm 1980, tôi không nhìn thấy con sao la nào nữa ”, ông Lấp nói .
Theo quan sát của chúng tôi, sừng sao la có tín hiệu nhận diện rất đặc biệt quan trọng. Phần gốc tròn và vuốt nhọn, hơi cong về phần ngọn. Còn ông Lấp với nhiều năm đi rừng quả quyết, trong rừng Trường Sơn, sao la là loài có cặp sừng đẹp nhất so với những loài động vật hoang dã có sừng khác. Trên sừng nó có những vết xéo nghiêng từ gốc lên phần ngọn. So với sừng sơn dương, sừng sao la dài hơn. Bằng những kỹ năng và kiến thức về công tác làm việc bảo tồn sao la, anh Lê Ka Thắng chứng minh và khẳng định, cặp sừng tại nhà ông Lấp là của sao la .
Ông Lấp cởi bỏ hẳn tâm ý dè dặt bắt đầu, khi có cán bộ KBT dẫn chuyện. Ông bảo, đồng bào Cơ Tu quan niệm khi có cặp sừng cùng móng guốc của sao la trong nhà sẽ xua đuổi tà ma, bệnh tật, nhất là bệnh sốt rét rừng. “ Khi nghe tin sao la quý và hiếm, tôi cẩn trọng cất lại 2 cặp sừng này để cho con cháu xem, biết về loài thú này mà bảo tồn. Từ khi có KBT, dân cư không ai dám bắt động vật hoang dã hoang dã nữa mà chuyển sang báo tin cho kiểm lâm để khoanh vùng phạm vi theo dõi ”, ông nói. ( còn tiếp )

Bật mí việc làm của “ người rừng ” đi tìm dấu chân “ kỳ lân ” ở dãy Trường Sơn

Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học