2106 – 02-07 T01 : 28 : 15-05 : 00
Bạn đang đọc: Nâng cao hiệu quả quản lý rừng dựa vào cộng đồng">Nâng cao hiệu quả quản lý rừng dựa vào cộng đồng
https://sangtaotrongtamtay.vn:/tin-quoc-te/473-473.htmlhttps://sangtaotrongtamtay.vn:/uploads/news//upload/files/kiemlam.JPG
https://sangtaotrongtamtay.vn:/assets/images/logo.png
Quản lý rừng dựa vào hội đồng đang là hướng đi được nhìn nhận là bền vững và kiên cố để bảo vệ tài nguyên rừng. Tuy nhiên, cho đến nay, quy mô này vẫn chưa phát huy hiệu quả do thiếu mạng lưới hệ thống chủ trương, khung pháp lý tương thích, thậm chí còn nó chỉ được đề cập đến một cách sơ sài ở trong một vài quyết định hành động, văn bản có tương quan .
Rừng vẫn mất
Theo kết quả điều tra của Viện Chiến lược và Chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn (Ipsard), cả nước hiện có khoảng 10.006 cộng đồng dân cư thôn tham gia quản lý, bảo vệ rừng, chủ yếu là cộng đồng các dân tộc ít người. Tổng diện tích rừng cộng đồng đang quản lý và sử dụng khoảng 2,7 triệu hecta, trong đó 68,6% là đất có rừng, 31,4% là đất trống đồi trọc. Cộng đồng quản lý rừng tự nhiên là chính (chiếm 96%), rừng trồng chỉ chiếm 4% và chủ yếu do cộng đồng trồng bổ sung trên diện tích đất trống đồi trọc thông qua các chương trình, dự án. Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Phó viện trưởng Ipsard nhận định, bảo vệ và quản lý rừng ở nước ta vẫn chưa tìm thấy mô hình nào tối ưu nhất. Các lâm trường, các ban quản lý rừng không đủ nhân lực để quản lý bảo vệ rừng. Sau nhiều năm chuyển hầu hết đất lâm nghiệp cho các lâm trường quản lý, những năm gần đây nước ta đã quay trở lại phương thức đồng quản lý rừng giữa Nhà nước và các cộng đồng thôn bản.
Thạc sỹ Vũ Duy Hưng, Viện Ipsard cho biết, qua khảo sát những quy mô quản trị rừng dựa vào hội đồng ở 5 tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Tỉnh Lào Cai, Đắk Nông và Đắk Lắk thấy, có sự khác nhau trong hiệu suất cao quản trị giữa những hội đồng ở từng địa phương. Tại Tây Nguyên, mặc dầu được quản trị tốt hơn trước khi giao cho hội đồng nhưng rừng vẫn liên tục bị “ chảy máu ”. Sau khi giao rừng cho hội đồng quản trị từ 8 – 10 năm, rừng liên tục bị phá từ 40 – 90 %, bị lấn chiếm từ 5 – 80 %, chất lượng rừng bị suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng. Thậm chí, khảo sát tại buôn Treng, xã Ea H’Leo ( Ea H’Leo – Đắk Lắk ), hàng loạt 1.190 ha rừng được giao hầu hết đã bị phá sạch để trồng cây công nghiệp và hầu hết bị người dân địa phương khác lấn chiếm. Một quy mô được nhìn nhận tương đối tốt là rừng hội đồng buôn Ta Ly, xã Ea Sol ( huyện Ea H’Leo ) nhưng trên thực tiễn cũng có khoảng chừng 40 – 50 % diện tích quy hoạnh rừng bị phá để làm nương rẫy và trồng cây công nghiệp .
Trong khi đó, tại Tây Bắc, quy mô rừng hội đồng lại được quản trị khá hiệu suất cao do có những lực lượng chuyên trách, thiết kế xây dựng được quy ước quản trị, bảo vệ rừng rất đơn cử, những hoạt động giải trí quản trị bảo vệ rừng đã trở thành nề nếp. Đơn cử như ở khu 9, thị xã Than Uyên ( Than Uyên – Lai Châu ), hội đồng lao lý những hộ làm nhà mới chỉ được sử dụng từ 1 – 3 cây gỗ có đường kính trên 30 cm dưới sự giám sát của hội đồng ; được sử dụng gỗ rừng trồng để Giao hàng thủy lợi ; mỗi năm chỉ được phép vào rừng lấy củi 1 lần vào dịp cuối năm trong vòng 1 – 3 ngày ; không được lấy măng, chỉ được lấy rau, lá thuốc nhưng phải báo cho tổ bảo vệ thì tại Bon Ja Rá, xã Nghĩa Thắng ( Đắk R’Lấp – Đắk Nông ), khi rừng còn gỗ người dân được tự do khai thác mà không phải chịu pháp luật nào, được tự do lấy củi với số lượng không hạn chế. Có lẽ thế cho nên mà từ khi được giao cho hội đồng quản trị đến nay ( năm 2008 ), ở Bon Ja Rá, dân cư không trồng thêm được một hecta rừng nào, thậm chí còn còn bị phá đến 80 %, chất lượng rừng rất kém, không còn cây có đường kính trên 30 cm, độ bao trùm chỉ còn 30 – 32 %. Trong khi đó ở xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên ( Điện Biên ), từ khi được giao năm 1994 đã trồng được hàng chục hecta, rừng được bảo vệ khắt khe, chất lượng rừng đạt trên trung bình, đường kính cây to trên 40 cm, độ bao trùm đạt 100 %. Từ thực tiễn này, ông Hưng đưa ra nhận xét : Ở mỗi vùng miền, quy mô quản trị rừng hội đồng cần có những đổi khác sao cho tương thích với phong tục tập quán, điều kiện kèm theo sống và trình độ của dân cư. Còn theo ông Nguyễn Nghĩa Biên, Viện trưởng Viện Điều tra và Quy hoạch rừng ( FIPI ), có sự khác nhau giữa những địa phương biểu lộ sự cứng ngắc trong kiến thiết xây dựng quy mô, hoàn toàn có thể tương thích với địa phương này nhưng không tương thích với địa phương khác, quy mô của miền Bắc không hề vận dụng cho miền Nam và ngược lại .
Có một nguyên do khiến quy mô quản trị rừng hội đồng chưa phát huy hiệu quả là ảnh hưởng tác động của quy mô đến thu nhập của hộ mái ấm gia đình còn yếu và không không thay đổi. Trong số 9 quy mô được Ipsard khảo sát, chỉ có 4 quy mô tại Tây Nguyên là có thu nhập từ khai thác gỗ thương mại, với mức thu nhập từ rừng hội đồng ( gỗ và lâm sản ngoài gỗ ) chiếm trung bình 7 % thu nhập của hộ. Lợi ích kinh tế tài chính trực tiếp do lâm nghiệp cộng đồng quy ra tiền cho mỗi hộ chỉ xấp xỉ 1 triệu đồng / năm. Do vậy, chưa tạo động lực khuyến khích hội đồng tham gia quản trị rừng, họ chuẩn bị sẵn sàng phá rừng để trồng những loại cây khác có doanh thu cao hơn. Điều này biểu lộ rất rõ ở vùng Tây Nguyên khi mấy năm gần đây, cafe, cao su đặc, hồ tiêu được giá đã làm tăng áp lực đè nén lên những khu rừng .
Ngoài ra, theo ông Biên, việc Nhà nước giao cho hội đồng quản trị hầu hết là rừng nghèo, ở xa khu dân cư, còn rừng tốt do những ban quản trị, doanh nghiệp nắm giữ đã không khuyến khích được người dân tham gia trồng, chăm nom, bảo vệ rừng .
Cần hoàn thiện hệ thống pháp lý liên quan
Ở một góc nhìn khác, theo ông Biên, quy mô lâm nghiệp hội đồng là một trong những hướng quản trị và bảo vệ rừng một cách vững chắc, lại bảo vệ sinh kế bền vững và kiên cố cho hàng chục triệu dân nhưng đáng tiếc là cho đến nay, vẫn chưa có văn bản pháp lý chính thức nào dành cho lâm nghiệp hội đồng mà chỉ có những pháp luật trong những quyết định hành động, nghị định hay thông tư nên chưa khuyến khích được quy mô này tăng trưởng. Thậm chí, có những chủ trương khó đi vào thực tiễn bởi không tương thích, xa rời trong thực tiễn, khó vận dụng và chưa tương thích với trình độ của người trồng rừng, vốn hầu hết là đồng bào dân tộc thiểu số. Các chủ trương chỉ tập trung chuyên sâu vào việc quản trị, trấn áp rừng thay vì tương hỗ cho người của những hội đồng tham gia quản trị. Chính điều này đã không khuyến khích được sự tham gia của dân cư và hội đồng .
GS.Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu yếu tố : Phương thức giao rừng cho hội đồng rất hiệu suất cao trên quốc tế, chính thế cho nên những tổ chức triển khai quốc tế mới khuyến nghị, tư vấn cho Nước Ta tiến hành quy mô này. Tuy nhiên, có sự độc lạ rất lớn về hội đồng ở Nước Ta và trên quốc tế, khiến việc giao rừng kém hiệu suất cao. Uy tín của người đứng đầu hội đồng ( trưởng bản, già làng ) có ý nghĩa quyết định hành động đến tính tự giác của toàn thể hội đồng trong quản trị và bảo vệ rừng. “ Ở nước ta, thường những người đứng đầu thôn bản nếu được lòng chính quyền sở tại xã, thì chưa chắc được lòng người dân. Khái niệm hội đồng ở Nước Ta cũng rất mơ hồ, chưa được pháp luật trong những văn bản Luật của nhà nước. Cộng đồng không phải cơ quan chính quyền sở tại, không phải là Doanh Nghiệp, cũng không phải tư nhân, nên không có cả tư cách pháp nhân và thể nhân, vì thế không hề mở thông tin tài khoản ở ngân hàng nhà nước, cũng không hề cấp giấy ghi nhận quyền sử dụng đất ghi chủ thể là thôn bản ”, ông Võ nói .
Chính vì vậy, rất nhiều ý kiến tại hội thảo “Một số đề xuất chính sách nâng cao hiệu quả quản lý rừng dựa vào cộng đồng” do Ipsard tổ chức đều cho rằng, cần thiết lập một nền tảng cho kiện toàn chính sách, hệ thống những quy định đối với đất lâm nghiệp cộng đồng tại Việt Nam. Đồng thời, cần thành lập một cơ quan chính thức quản lý toàn bộ hoạt động lâm nghiệp cộng đồng ở nước ta. “Các chính sách của nhà nước cần xác lập và thừa nhận quyền quản lý, sử dụng rừng của cộng đồng. Nhà nước phải ban hành quy định cụ thể về khai thác, hưởng lợi rừng cộng đồng, thủ tục hành chính, xử lý vi phạm các hành vi xâm hại rừng cộng đồng và điều chỉnh các quan hệ trong cộng đồng trong lĩnh vực quản lý rừng’, ông Hưng đề xuất.
Từ quy mô triển khai ở tỉnh Điện Biên trong khuôn khổ dự án Bất Động Sản Quản lý rừng bền vững và kiên cố vùng đầu nguồn Tây Bắc ( SUSFORM – NOW ) do Tổ chức JICA ( Nhật Bản ) tương hỗ, ông Inoue Yasuyuki, chuyên viên của JICA cho rằng, để tiến hành hiệu suất cao quy mô, bên cạnh việc quản trị, bảo vệ rừng cũng cần tổ chức triển khai những hoạt động giải trí nhằm mục đích tạo sinh kế vững chắc cho người dân. Theo đó, dự án Bất Động Sản tương hỗ xây dựng những ban quản trị tại thôn xóm để điều phối những hoạt động giải trí quản trị rừng và tăng trưởng sinh kế, kiến thiết xây dựng quỹ thôn bản ; xây dựng đội tuần tra, bảo vệ rừng, kinh phí đầu tư chi trả lấy từ nguồn quỹ thôn bản và những nhóm sản xuất khác ; giao đất giao rừng đến tận thôn bản. Trong dự án Bất Động Sản này, quỹ thôn bản có vai trò vô cùng quan trọng để điều phối những hoạt động giải trí của những nhóm, đội sản xuất, đội tuần tra bảo vệ rừng ; nguồn kinh phí đầu tư của quỹ được lấy từ phí dịch vụ môi trường tự nhiên rừng và nhiều chương trình, dự án Bất Động Sản khác .
Nhờ quy mô hoạt động giải trí này mà trong năm 2012, dự án Bất Động Sản đã tương hỗ người dân trồng được 79 ha rừng, năm 2013 trồng được 144 ha, 80 % diện tích quy hoạnh là keo. Ngoài ra, dự án Bất Động Sản còn tương hỗ người dân tăng trưởng sinh kế trải qua quy mô nuôi lợn, bò, gà, cá ; thiết kế xây dựng hầm biogas ; trồng rau, nấm, cây ăn quả, cỏ nuôi bò ; sản xuất rượu, làm chổi … Ông Inoue Yasuyuki cho rằng, tiềm năng chính của dự án Bất Động Sản là cho người dân một công cụ để vừa hoàn toàn có thể giữ vững diện tích quy hoạnh rừng vừa bảo vệ sinh kế thay vì cho người dân tiền, đưa họ vào thế bị động. Trong quy mô này, vai trò của già làng, trưởng bản là vô cùng quan trọng .
Trong khi đó, ông Biên đặt một câu hỏi : Tại sao không xây dựng một cơ quan chính thức cho lâm nghiệp hội đồng ở Nước Ta ? Có như vậy, quy mô này mới phát huy hiệu quả một cách vững chắc. / .
Source: https://sangtaotrongtamtay.vn
Category: Khoa học